|
Norman Mailer, văn nghiệp, cuộc đời
 Vĩnh biệt
Norman Mailer, nhà văn mà thông tấn xã AP đã mệnh danh là ông hoàng
“macho“ của ngôn ngữ văn chương Hoa Kỳ. New York Times đã đưa tin
trên trang nhất trong bài tưởng niệm tác giả đã hai lần đoạt giải
văn chương Pulizer.
Tổng thống Pháp, Nicolas Sarkozy cũng tiếc thương tác giả của “The
Naked and the Dead“ và tuyên bố rằng một nhân dáng vĩ đại của văn
học Hoa Kỳ đã ra đi.
Giám đốc nhà xuất bản Random House, Gina Centrello, đã nhận định
“Norman Mailer là một cây bút vô cùng tài năng, ông kích thích chúng
ta bằng sự đam mê của chính mình và có những ý tưởng rất độc đáo lôi
cuốn và hấp dẫn chúng ta với sự hóm hỉnh sâu sắc và sự nhiệt tình..”
Một ký giả đã trộn lẫn và phối hợp giữa cuộc sống từ tiểu sử chính
mình và phê bình chính trị tạo thành một văn thể đặc biệt, có lúc va
chạm đấn những điều cấm kỵ của xã hội có lúc gây ra những cuộc tranh
luận hoặc tạo những dư luận sôi nổi trong đời sống xã hội Hoa Kỳ.
Nhà thơ Robert lowell đã ngợi ca ông như một “ký giả xuất sắc nhất“
tại Hoa Kỳ nhưng ông lại nghĩ về những tiểu thuyết của Mailer với
một nhận định khác như một trí thức thiên tả tuy có nhiều cởi mở.
Trong tác phẩm “An American Dream”, Norman Mailer đã viết :
”Tôi đề quyết rằng Thiên Chúa và quỷ dữ đã rất ân cần đón tiếp chúng
ta. Tôi không hiểu khi họ khuấy động con người trung bình giữa chúa
và quỷ đến nát nhừ mỗi ngày, không phải là một trò thể thao vĩ đại
của ma quỷ. Tôi giả dụ, trong một nhà chuồng nuôi súc vật, nếu anh
mong đợi rằng Thiên chúa và quỷ dữ đã rời khỏi Lenin và Hitler và
Churchill chỉ còn một mình? Không, Họ dã báo trước một cuộc trả hận
thỏa thích. Như vậy, hiểu được lý do tại sao khi con người có quyền
lực thì hay hành động một cách điên khùng.
Một ông già 84 tuổi, mất ngày 10 tháng 11 năm nay, đã chịu những cơn
đau đớn của bệnh tật, là một vóc dáng đặc biệt. Tính khí nóng nảy
độc đoán, ông là người đã gây ra nhiều cuộc tranh luận và có nhiều
dư luận chung quanh đời tư cũng như cuộc đời văn chương của ông.
Với các nhà văn đồng thời như Truman Capote, William Styron, Tom
Wolfe, Norman Podhoretz, ông có nhiều bất đồng sâu sắc và tị hiềm.
Có lần ông đã dùng dao đâm vợ bị thương và cũng có lần đấm đá với
nhà văn Gore Vidal. Nhưng khi nghe tin ông mất, nhà văn này cho rằng
cá tính của ông rất hay. Tính khí bất thường như vậy nên ông đã 6
lần cưới vợ và có 9 người con. Ông đã tạo ra nhiều tin đồn và dư
luận về đời tư có nhiều sóng gió tình cảm này. Ở Norman Mailer có
nhiều khuôn dáng, nhiều đặc điểm. Là một người nghiện rượu và ma
túy, là một người quyến rũ phái nữ nhưng cũng là một người đàn ông
bỏ phế gia đình. Là một chính trị gia đã ứng cử vào chức vụ thị
trưởng
New York
nhưng thất bại nhưng cũng là một người khoái lối sống hippy của chủ
nghĩa hiện sinh và cũng là một người chống đối chiến tranh Việt
Nam
và bị đi tù. Cũng chính ông, người đã viết những câu coi thường phụ
nữ và luôn luôn đối lập với những phong trào đòi hỏi nữ quyền.
Norman Mailer sinh trưởng trong một gia đình Do Thái, tốt nghiệp kỹ
sư hàng không tại đại học danh tiếng Harvard, lớn lên ở khu
Brooklyn, thành phố Nữu Ước, gia nhập lục quân Hoa Kỳ và tham dự Đệ
Nhị Thế Chiến, và ở tuổi 25 trẻ trung đã xuất bản tiểu thuyết đầu
tay ”The Naked and The Dead” một trong những biểu hiện bậc nhất nổi
lên từ chiến tranh. Trong thời kỳ thế giới đại chiến lần thứ II,
Mailer phục vụ trong lục quân Hoa Kỳ với cấp bậc trung sĩ. Nguyên
thủy ông muốn đi đánh trận ở Âu Châu trong đợt quân sĩ đầu tiên
nhưng vì vắng mặt nên được gửi đến Thái Bình Dương ở
Leyte,
Luzon,
và Nhật bản. Ở những vùng này, ông quan sát cuộc chiến với những
diễn tiến của nó, ông cũng có tham dự những cuộc chiến tuy không
nhiều như đã mô tả trong “The Naked and the Dead”. Hầu như suốt thời
gian ở Phi Luật Tân ông tỏ ra mệt mỏi và thụ động. Trong những lá
thư đầu tiên gửi cho người vợ đầu, Beatrice Silverman, ông đã mô tả
những cuộc tuần thám của ông trong cuộc chiến và ông không bao giờ
muốn mang những sổ tay trong người. Đến năm 1946 ông rời quân ngũ và
ghi danh vào đại học Sorbonne. Tiều thuyết “The Naked and the Dead”
được viết trong 15 tháng và xuất bản khi ông vừa 25 tuổi. Có lần
Mailer đã tự hào ”Đó là một thành công cho cái lý lịch cũ mèm của
tôi”
“The Naked and the Dead” không buồn cười như Catch-22 của Heller hay
Good Soldier Schweik của Jaroslas Hasek, nhưng nhiều tính hiện thực
hơn All Quiet on the West Front của Remarques và cũng ít tình cảm
hơn Farewell to Arms của Hemingway. Nhưng tiểu thuyết này cũng bị
phê phán vì đả động tới tập quán về tình dục của các chàng GI. Tiểu
thuyết của ông thường có tính khiêu khích và tạo thành những cảm
giác đối nghịch cho người đọc.
Hai tiểu thuyết kế tiếp của ông “Barbary Shore” và “The Deer Park”
đại khái được coi như là một thất bại. “Barbary
Shore”
là câu chuyện xảy ra ở nơi bốc xếp hàng hóa ở Brooklyn
và câu chuyện là sự va chạm đụng độ giữa hai cơ chế xã hội chủ nghĩa
và tư bản chủ nghĩa với những dữ kiện khá hiện thực. Times Magazine
đã phê bình với ngôn ngữ khá nặng “không yên bình, không mùi vị và
không đáng xưng tụng”
Sau năm 1940 Mailer làm việc ở
Hollywood
trong nhiệm vụ của người viết đối thoại phân cảnh. Đến năm 1951 ông
di chuyển tới
Greenwich Village
ở NewYork. Tác phẩm “The Deer Park” với đề tài mô tả những biến cố
làm sụp đổ giá trị ở
Hollywood.
Nhiều nhà xuất bản từ chối sự chấp nhận tác phẩm này. Ông có cảm
tưởng mình bị gạt ra ngoài sinh hoạt nên nghe nhạc jazz và hút cần
sa. Norman Mailer quen với một họa sĩ tên Adele Morales và lấy làm
vợ thứ hai năm 1954. Cuộc sống hai người không được hạnh phúc và
đến năm 1960 trong một đêm sau buổi party, ông say mèm và đâm bà vợ
này bằng một con dao dài 3 inches dơ bẩn mà ông nhặt được ở ngoài
đường. Bà vợ không thưa kiện gì vì hai đứa con gái nên ông không bị
bắt giam hoặc xử tội. Bà Adele sau này sống trong nghèo khổ cho đến
nay đã 82 tuổi và khi nghe tin Norman Mailer chết bà cũng còn có
chút tình cảm. Bà Adele đã kể lại tất cả sự kiện trong tác phẩm được
in năm 1997 “The Last Party”
Nhưng ở “An American Dream“ lại là một bùng vỡ dữ dội của dục tính,
của bạo lực, của nỗi chết ở Bắc Mỹ xuyên qua từ những thực tiễn kinh
nghiệm coi như những khổ đau của thể văn “bán tự sự tiểu sử” của
ông. Cuốn sách được viết khá vội vã vì lúc đó
Norman
đang bị khủng hoảng tiền bạc và đang là một ký gỉa freelance cho
nhiều tạp chí.
Những loạt bài viết trên báo Esquire về những cuộc vận động đại hội
hai đảng Dân Chủ và Cộng Hòa năm 1968 là căn bản cho tác phẩm “Miami
and the Siege of Chicago” và những loạt bài Harper and Commentary về
cuộc biểu tình diễn hành chống chiến tranh Việt nam trước Ngũ
Giác Đài là căn bản cho tác phẩm khiến ông đoạt giải Putlizer ”The
Armies of The Night: History as a Novel, the Novel as History”
“The Armies of the Night” được giải thưởng Pulitzer năm 1968 là
những ghi chép của cuộc diễn hành phản đối chiến tranh năm 1967 taị
thủ đô Washington DC mà từ tác phẩm này đã hình thành một văn thể
của ông được mệnh danh là “new journalism”. Trong các thể loại này
có thể kể đến “Miami and the Siege of Chicago”, “A Fire of the
Moon” ghi chép lai những diễn tiến của cuộc phóng phi thuyền Apollo
11 hay “The Executioner’s Song” viết về cuộc xử tử tội nhân Gary
Gilmore, tác phẩm này đoạt giải Pulitzer. Cuốn “the Prisoner of
Sex” là một thông điệp của Norman Mailer trả lời về cuộc vận động
giải phóng phụ nữ đòi hỏi nữ quyền. Ông cũng viết loại hồi ký mà ông
gọi là “hồi ký diễn giải” như “Oswald’s Tale“ về cuộc đời của tay
súng đã ám sát tổng thống Hoa Kỳ Kennedy, Lee Harvey Oswal. Ông cũng
viết về tuổi trẻ của danh họa Picasso ”Portrait of Picasso as a
young man”.
Cuốn sách mới của ông “Castle in the
Forest”
đã gây ra dư luận sôi nổi nhất là đối với những người Đức với sự
công kích mạnh mẽ và nặng nề. Cuốn sách viết về thời thơ ấu của lãnh
tụ Đức Quốc Xã Adolf Hitler với cả nguồn gốc từ ba đời. Truyện được
kể với ngôi thứ nhất là một cựu sĩ quan tình báo của Đức Quốc Xã,
một người tự nhận là ma quỷ hiện hình đến trần gian và hiểu biết rất
rõ về con người Hitler. Sách cũng mô tả con người của cha Hitler,
người đã cưỡng dâm chính con gái của mình để sinh ra Hitler và là
một người cha hung bạo cai quản gia đình với sự độc ác. Nguồn gốc và
dòng giống của Hitler như thế nên theo lời kể của “Castle in the
Forest”
nên thời thơ ấu ấy đã là một tiên tri cho một lãnh tụ khát máu về
sau, người đã tận diệt cả một dân tộc Do Thái. Dù là một tiểu thuyết
hư cấu, dù là đã được viết theo một chủ đích riêng, nhưng tiểu
thuyết này khó có thể giải đoán được về một con người kỳ dị, có thể
là một quái vật nhưng cũng có thể là một nhân vật kiệt xuất. Mailer
đã biện luận rằng khi các loại sách vở về khoa học chẳng thể giải
thích một cách có biện chứng về sự ra đời của Hitler, văn học có thể
tiếp cận với lịch sử ở một cấp độ mới. Hiện tượng Hitler đã vượt quá
khả năng giả thích của con người. Mailer cho rằng câu trả lời duy
nhất là ở sự tồn tại của ma quỷ. Hitler là một khuôn mặt kinh khiếp
nhất của quỷ dữ Satăng để chống lại Thiên Chúa…”Castle of the Forest”
có những đoạn tả dục tình rất sôi động. Từ cảm quan và nhìn ngắm của
một con quỷ, cuộc giao hoan giữa mẹ của Hitler -bà Klara- và người
cha là Alois, rất loạn luân và dâm dục nghịch thường để trong giây
phút khoái lạc ấy tạo mầm cho con người Hitler một người sẽ tàn hại
cả thế giới.
Norman có mộng tưởng sẽ viết một cuốn tiểu thuyết lớn. Năm 1959 khi
trả lời một bài phỏng vấn ông thú nhận đã cưu mang mộng ước ấy như
viết về chuyện một con cá voi trắng. Nhưng rồi thời gian lần lữa qua
đi, ông vẫn chưa thực hiện được ước vọng ấy. Những cuốn tiểu thuyết
được tuần tự viết ra, từ American Dream đến Excutioner’s Song, và
ông tự cảm thấy cái tác phẩm lớn ấy chưa thành hình. Cho đến khi ông
84 tuổi, ông cảm thấy chẳng thể viết được một tác phẩm vĩ đại mà
ông đã ôm ấp suốt mấy chục năm trời.
“Hơn 50 năm trước, tôi đã tuyên bố về một tác phẩm mà tôi sẽ viết.
Nhưng bây giờ tôi cảm thấy mình không thể kiên trì được với những gì
đã phát biểu nữa”.
Ông đã nói như thế trước khi xuất bản tiển thuyết mới nhất của mình
”The Castle in the
Forest”.
Một tiểu thuyết kể về 17 năm thơ ấu của Hitler qua lời kể theo cái
nhìn quan sát của D.T một tay đàn em phụ tá rất đắc lực cho những
hành động tàn ác ma quỷ của tên đồ tể bất thường này. Ông đã chuẩn
bị cho cuốn tiểu thuyết này từ rất lâu và chính ông cũng chẳng biết
lúc nào mà ông khởi viết tác phẩm này.
Mang cái phân tâm học của Freud vào tác phẩm cùng những lý luận hấp
thụ từ Faust cùng những dữ kiện ông đã tìm kiếm trong sách vở và tài
liệu những sự kiện khá mơ hồ về cuộc đời Hitler ông đã viết một câu
chuyện hư cấu để giải thích tại sao lại có một con người như Hitler.
Hắn tại sao lại sống trong sự căm thù trong khi nắm quyền lực? Tội
ác của hắn, tâm tính điên cuồng của hắn cũng như những suy nghĩ
không tưởng tàn bạo phát xuất từ đâu và căn nguyên nào? Những vấn đề
ấy, tới nay vẫn còn là sự tranh cãi. Mỗi người từ vị trí và nhận
thức chính trị khác nhau đã có những lý giải khác nhau.
Norman mailer đã gải thích rằng thế giới có 3 thế lực chi phối:
thiên chúa, quỷ sứ và con người. Hitler chính là con người được quỷ
sứ lựa chọn để làm đối tượng chống lại thiên chúa Jesus Christ. Một
đoạn văn gây ấn tượng nhất trong “The Castle in the forest” là cuộc
giao hợp loạn luân giữa hai cha con Alois và Klara để trong cái thời
điểm cực kỳ khoái lạc ấy quỷ sứ đã nhập vào cái mầm sống để tạo
thành Adoft Hitler.
Mailer đã mô tả Hitler như một nhân vật lạ lùng, nhiều cá tính đặc
biệt. Theo lời kể của ông, chính bà mẹ của ông cũng có nhiều ám ảnh
về con người này “Từ rất lâu mẹ tôi đã biết rằng Hitler là một thảm
họa cho nhân loại, là một con quái vật sẽ tàn sát giết hại phân nửa
người Do Thái nếu không phải là tất cả“.
Đề tài này đã tồn tại trong trí óc Norman Mailer rất lâu nhưng rồi
ông xếp nó lại để có một đề tài ”The Gaspel According to the Son”
chuyện về Thiên Chúa được kể lại. Ông nẩy ra ý kiến viết cuốn sách
này khi ông ngủ đêm tại một khách sạn ở
Paris
bị mất ngủ và ông cầm lấy cuốn Thánh Kinh và đọc say mê. Ông kể lại
: ”Tôi nghĩ Thánh Kinh là một cuốn sách đầy thú vị. Có những câu văn
xuất sắc ngang ngửa với văn chương của Shakespeare nhưng hầu hết đều
là những câu văn rất tệ. Có đến cả trăm nhà văn có thể viết lại cuốn
sách này hay hơn. Tôi là một trong những số ấy”. Nhưng trong cuốn
sách này, Mailer dường như đã thất bại. Dư luận rất thờ ơ với tác
phẩm này dù là của một nhà văn nổi tiếng đã hai lần đoạt giải
Putlizer…
Viết về những con người ác độc, Mailer không thấy có điều gì ngần
ngại khi mô tả. Trong Oswald’s Tale kể về đời của người đã ám sát
tổng thống John Kennnedy, ông đã mượn lời của Lee Oswald:
”Bạn có hiểu rằng nhân vật của bạn không phải cứ bắt buộc làm bạn
thoải mái bằng phương cách tỏ ra mình tuyệt vời thế nào, thiện tâm
ra sao và nhân hậu cỡ nào. Bạn có thể viết về một con quái vật hoặc
tàn tệ hơn nữa nếu bạn cảm thấy thích htú và tự tin hài lòng với
ngọn bút của mình.”
Khi viết “The castle in the forest”, ông đã như người chạy việt dã
để viết văn. Có khi ông ngồi lì để viết cả 7, 8 tiếng đồng hồ và có
lúc lao vào cả núi hồ sơ sách vở để tìm kiếm dữ kiện. Thế mà ông
nhiều khi thú nhận mình đã đi trong bóng tối. Ông nói “Có rất ít tư
liệu về thời thơ ấu của Hitler. Hắn đã tìm đủ mọi phương cách để dấu
nhẹm đi“.
Khởi đầu, ông cũng e ngại khi viết về một vấn đề nhạy cảm sẽ gây ra
nhiều phản ứng như thế. Nhưng lúc bây giờ khi xuất bản cuốn sách ông
không ngần ngại nữa : ”Một cái lợi của tuổi già là bạn không cón
biết e sợ một điều gì nữa. Những người thù ghét tôi sẽ làm gì được
tôi? Tìm giết tôi chăng? Nếu như vậy cũng tốt thôi vì tôi được tôn
làm người tử vì đạo và sẽ thành bất tử.”
Quả nhiên, ông đã gặp nhiều bất bình và phản đối từ phía những người
Đức. Ông Salomon Korn, phó chủ tịch ủy ban về người Do thái nhân xét
”không ai cấm một nhà văn khai thác về đề tài con người của Hitler
nhưng ở tiểu thuyết với những hư cấu không bao giờ giải thích một
cách thấu triệt những hiện tượng này. Nghệ thuật chỉ nên ở trong mục
tiêu giải trí”
Nhưng Norman Mailer thì lập luận rằng khi các loại sách về khoa học
thực dụng không thể giải thích được một cách biện chứng sự xuất hiện
của con người Hitler thì văn học có thể tiếp cận với lịch sử ở một
khoảng cách và cấp độ gần hơn. Ông kết luận “Hiện tượng về con người
Hitler đã vượt qua khả năng giải thích của loài người. Tôi cho rằng
câu trả lời duy nhất là sự có mặt và tồn tại của ma quỷ. Hitler là
sự tái sinh khủng khiếp của ma quỷ để chống lại chúa Jesus”
Một cuốn sách khác của Norman Mailer cũng vừa được nhà xuất bản
Random House ấn hành “On God An Uncommon Conversation” ghi chép lại
những cuộc đối thoại giữa ông và Micheal Lennon. Theo nhà xuất bản
đó là những cuộc đối thoại diễn ra trong ba năm trời mà chủ đề
đã từng được nhiều nhà văn ấp ủ từ nhiều thế kỷ qua. Norman Mailer
tự tao cho mình một đức tin riêng, khác biệt với chủ trương vô thần
lẫn hữu thần..
Gore Vidal, người đã thường xuyên cãi lẩy với Norman Mailer có lần
đã viết: ”Ông ta có lúc đã gào lớn với chúng ta rằng ông ta sẽ nói
về những điều mà chúng ta phải biết hoặc đã nói với chúng ta về
những khám phá và chúng ta đã nghe một cách sai lầm về những điều đã
nói hoặc sẽ nói. Thượng đế phú cho ông ta một bộ óc ít bị tra tấn và
một thể xác đúng ra nhiều may mắn, chắt lọc từ chính chúng ta những
gì chúng ta hiểu biết. Mỗi khi ông ta phát ngôn, ông ta bắt đầu nhấn
mạnh, rồi to giọng hơn, với chút ánh sáng sặc sỡ và rung ồn ào
nhiều hơn cái chuông đần độn. Cùng một thời gian ấy, tôi phải chịu
đựng một ảnh hưởng lớn từ Norman Mailer là sức mạnh như của một nhà
nghệ sĩ. Ông ta là một người xấu tính, và nhiều lần, khi tính sổ đời
đả làm ít đi phép cộng so với phép trừ của tổng số những thành quả
của tự nhiên..”
Với tôi, khi tôi đọc “The Armies of the Night” viết về những cuộc
biểu tình phản đối chiến tranh Việt Nam và được giải Pulitzer, tôi
mới hiểu được cái coa trào ấy mạnh mẽ như thế nào và lúc ấy, tiếng
nói của hòa bình đã át đi tất cả tiếng nói khác. Ngay như cả nhà
văn John Steinbeck, giải Nobel văn chương, khi sang Việt
Nam
viết báo để bênh vực quân đội Hoa Kỳ và cuộc chiến ở đây cũng bị
nhiều bất lợi trong dư luận. Và phản chiến đã thành một cái “mode“
thời thượng. Tôi đọc trong sự ấm ức cũng như khi học những bài lịch
sử về chiến tranh Việt nam trong học trình ở đại học. Các nhà lãnh
đạo VNCH bị coi như những tay sai và cuộc chiến của Cộng sản được
ngụy trang để cả thế giới có cảm tưởng là cuộc chiến của David với
Golliath, một người khổng lồ với một chú bé con. Dù nhà bỉnh bút
của New York Times, Charkes Mc Grath, đã so sánh Norman Mailer với
Toltoy và Dostoyevsky, dù tôi có lúc cũng thích những đoạn tình dục
giật gân hay những bạo động của “An American Dream“, tôi vẫn thấy
khi đọc Ông có một điều gì gờn gợn. Chê thì tôi không có khả năng để
chê, nhưng quả thật, tôi đọc “The Armies of the Night” thì lại nghĩ
tới những kẻ là người Việt Nam sống ở chế độ Cộng Hòa mà lại đâm sau
lưng chiến sĩ góp tay với người Cộng sản để khoa trương cái chiêu
bài giải phóng dân tộc gây chiến tranh làm ta hại đất nước... Không
hiểu tôi có quá cực đoan hay không khi nghĩ về cuộc chiến tranh vừa
qua?…
|
