| Bùi
Giáng, thi sĩ kỳ dị |
Trần Đình Thu |
Bùi
Giáng có phải là một người điên không?
Từ
trước đến nay có rất nhiều người đặt câu hỏi: Bùi Giáng có phải là
một người bị mắc bệnh điên hay không? Cũng đã có rất nhiều bài viết
về Bùi Giáng đề cập đến vấn đề này, trong đó một số tác giả khẳng
định Bùi Giáng là người điên trong khi một số khác lại nói ngược
lại.
Trong một bài viết, tác giả Trần Đới khẳng định:
"Một sự thực là Bùi Giáng chưa bao giờ điên. Cũng như anh chẳng bao
giờ giả điên. Càng chưa bao giờ Bùi Giáng bất mãn trước bất cứ thời
thế nào. Bởi lẽ dễ hiểu là Bùi Giáng chẳng sống theo thời thế, mà
chỉ biết sống từ cõi văn nghệ lúy túy càn khôn của anh. Thời kỳ của
Bùi Giáng bộc phát ra bên ngoài mà chúng ta gọi là điên, ấy là thời
kỳ tỉnh lại và hưng phấn cùng độ của người nghệ sĩ. Tất cả lẽ chân
thiện mỹ của nghệ thuật thi ca từ nhiều đời nhiều kiếp đều dồn về
lúc đó... Bây giờ người thi sĩ này chỉ còn một cách duy nhất để sáng
tác nguồn cảm hứng kia là sống".
Một
người khác, ông Nhất Thanh, thì viết như thế này:
"Ồ, chẳng có ngôn từ nào thích hợp với Bùi Giáng cả. Ông chỉ là một
ông già bình thường nhất, dễ thương nhất. Nếu có điên chăng, có lẽ
là tất cả chúng ta".
Bùi
Giáng hiển nhiên cũng biết việc nhiều người tranh cãi nhau rằng ông
có điên hay là không điên. Ông đã tự viết về mình như sau:
"Nó điên? Vâng nhưng điên một cách vui vẻ. Bạ đâu gọi đó là mẫu thân
bát ngát của con. Người ta bảo rằng nó không điên. Có kẻ bảo rằng nó
giả vờ điên. Muốn biết nó điên hay không điên, hay giả vờ điên, thì
trước hết phải đáp vào câu hỏi: Sao gọi là điên? Nhưng mà? Nhưng mà
đó là một câu hỏi chưa hề có một lời giải đáp dưới gầm trời và suốt
xưa nay vậy".
Đọc
đoạn đó của ông người ta thấy hơi bối rối. Vậy thì Bùi Giáng là
người như thế nào? Ông là một người điên hay là một người bình
thường? Nhưng có một sự thật không thể chối cãi: Bùi Giáng đã từng
là bệnh nhân của bệnh viện tâm thần hẳn hoi. Năm 1969 là năm ông in
được nhiều tác phẩm nhất nhưng cũng là năm mà ông vấp phải cú sốc
lớn thứ hai trong đời. Bùi Giáng bị hỏa hoạn thiêu cháy hết toàn bộ
sách vở quý hiếm, một số tranh và đặc biệt nhiều bản thảo hoàn chỉnh
mà ông rất tâm đắc. Con người hồn nhiên của Bùi Giáng có lẽ không bị
sốc vì chuyện này, nhưng sau đó người thân của ông phải đưa ông vào
Bệnh viện Tâm thần Biên Hòa để chữa trị. Cung Tích Biền kể:
"Khoảng đầu thập niên 70 có lẽ người ta đưa ông vào nhà thương điên
Biên Hòa chữa cái bệnh đứng ngã ba nhìn ra ngã bảy. Từ nhà thương
điên trở ra, bữa gặp nhau thấy ông rất tỉnh. Bèn hỏi một câu thường
tình: "Nhà thương Biên Hòa trị cái tẩu hỏa hay nhỉ!". Ông trả lời
tỉnh queo: "Chữa trị quái gì đâu. Chẳng là ở ngoài mình thấy mình
điên số một, khi vô nhà thương điên mới hiểu ra mình là đồ bỏ, điên
nhí, điên tiểu thủ công nghiệp; trong nhà thương điên nhiều cha điên
thượng thừa, điên vĩ đại hơn mình nhiều. Do vậy mà mình tự động thôi
điên".
Nghe Bùi Giáng nói như thế, hẳn người ta cảm thấy ngờ ngợ rằng những
việc làm không giống ai của ông là do ông muốn thế chứ chẳng phải do
bệnh tật gì gây ra. Nhà văn Đào Hiếu viết:
"Cũng có thể hiểu Bùi Giáng như thế này: Ông coi đời là hữu hạn, là
phi lý, là chốn lưu đày, là cõi phù du là cái mớ bòng bong vớ
vẩn...".
Chung quanh vấn đề Bùi Giáng, có hai điều cần nêu ra sau đây.
Một
là, không phải chỉ có mình Bùi Giáng vừa có những biểu hiện tâm thần
vừa làm thơ viết văn. Có rất nhiều bệnh nhân của các bệnh viện tâm
thần là nhà văn, nhà thơ, họa sĩ... Họ có thể vẽ tranh, sáng tác văn
thơ ngay trong thời gian điều trị bệnh. Có điều họ không có sẵn cái
gốc tài năng xuất chúng như Bùi Giáng nên không trở thành hiện tượng
đặc biệt mà thôi.
Hai
là, những hành vi khác người của Bùi Giáng đã được các nhà chuyên
môn xác định có nguyên nhân bệnh lý hẳn hoi chứ không phải là vấn đề
tư tưởng hay nhân sinh quan gì cả. Có điều, vì ta thấy cái điên của
ông cũng hơi khác người nên cảm thấy ngờ ngợ. Nhưng dần dần ta sẽ
được rõ hơn khi xem xét đến các vấn đề khác. Cần biết rằng, không
riêng gì Bùi Giáng mà nhiều bệnh nhân tâm thần khác, tiếp xúc với họ
đôi khi ta cũng dễ nhầm lẫn vì thấy họ có vẻ thật thật giả giả, nửa
điên nửa tỉnh. Cho nên chúng ta không thể kết luận được về tình
trạng của họ mà phải là các nhà chuyên môn.
Không ai biết Bùi Giáng, đọc Bùi Giáng mà không yêu mến ông. Đó là
sự thật. Gọi ông là người tỉnh cũng được, điên cũng được, dù là tỉnh
hay điên ông cũng đã để lại cho đời những vần thơ mênh mang trác
tuyệt. Ông mở ra một thế giới thi ca cao vời, ảo diệu. Nói như một
người từng gần gũi với ông: "Nhiều người bảo ông chỉ là một thằng
điên. Tôi chỉ muốn nghĩ thầm cho tôi là nếu có được thêm ít người
điên như Bùi Giáng, thơ ca ta còn được lạ lùng được kỳ ảo biết bao
nhiêu". Quả đúng như vậy !
Xem tiếp :
Ngày tháng ngao du
|
