Biến cố văn học của thế kỷ 21

• Nguyễn Hoài Vân

            Loay hoay mãi mà cái thảo trình điện thư vẫn bị kẹt. Không cách chi lấy thư xuống nổi. Hàng chữ : « không xác nhận  được thân chủ của trương mục, xin đánh lại ký danh và mật mã » cứ hiện lên như thách thức. Đánh lại, vẫn thế. Tắt máy rồi bật lại vậy. Hắn đứng dậy vươn vai trong lúc bộ máy vi tính cũ kỹ rời Windows, rồi cọt kẹt từ từ chuyển động trở lại. Máy hắn rất thường bị kẹt từ khi bị người khách lạ cài vào cái hồ sơ khổng lồ quái dị nọ. Hắn bước ra ngả người trên chiếc ghế dài gần đó. Và nhớ lại.

Người khách lạ …

            Vài ngày trước đó, cũng đang nằm dài như thế, hắn bỗng nghe những tiếng kêu bất thường phát ra từ chiếc máy vi tính. Chồm dậy thấy trên màn ảnh hiện ra một người trang phục quái dị, giây nhợ đầy mình như một bộ máy điện toán lưu động. Khách niềm nở chào hắn :

-         Xin kính chào ngài. Để tránh lầm lẫn, xin ngài làm ơn xác nhận ngài có phải là Văn Hào Nguyễn Văn X, lừng danh ở Thế Kỷ 21 hay không ?

-         Tôi tên Nguyễn Văn X thật, nhưng là sinh viên trường thuốc chứ không phải văn hào …

-         Nhưng ngài cũng có viết văn ? Làm thơ ? Viết báo ? Thuở thiếu thời đã có nhiều năng khiếu ?

-         Ừ, thiếu thời thì ngoài vài bài luận văn bắt buộc phải làm hồi còn trung học, tôi quả có lần viết bích báo cho lớp tôi dự thi, nhưng rất tiếc không được giải nào hết. Quên nữa, tôi cũng có làm thơ tặng vài cô nữ sinh mấy chỗ gần trường, nhưng …

Khách như chợt nghĩ đến điều gì.

-         Có phải chúng ta đang ở năm 2026 ?

Hắn nhìn khách, qua màn ảnh, mặt thộn ra vì ngạc nhiên :

-         Thưa không, chúng ta đang ở năm 2006.

Người khách kêu lên :

-         Ấy ! Tôi đánh lầm một con số ! Thảo nào ngài không biết chi cả về tầm quan trọng của ngài trong văn học sử của nhân loại. Tuy nhiên, không sao, tôi sẽ rất sung sướng được tham khảo những áng văn đầu tay mà ngài đã thảo ra lúc còn vị ngộ. Nếu ngài cho phép …

-         Tôi rất hân hạnh, nhưng e rằng ông đã lầm người.

Rồi, như chợt nhớ ra điều gì, hắn vội hỏi :

-         Thế nhưng, ông đang ở đâu ? Làm sao hiện ra được trên màn ảnh của tôi ? Làm sao lại nói chuyện được với tôi ? Làm sao biết được những gì sẽ xảy ra trong thế kỷ 21 ?

-         Thưa đối với ngài thì tôi sống trong tương lai, ở thế kỷ 24. Con đường nơi tôi ở mang tên ngài, cũng như vô số trường học, cơ quan văn hóa, hiệp hội nhà văn v.v… trên khắp thế giới. Ngài là nhân vật vĩ đại nhất của thời đại ngài. Tôi hiện làm việc cho một nguyệt san văn hóa tên là « Thế Kỷ 24 ». Đã từ lâu chúng tôi tìm cách bắt liên lạc để phỏng vấn ngài, nhờ một phát minh của các nhà khoa học cộng tác với chúng tôi. Bây giờ tôi xin ngài cho phép được xem những sáng tác lúc còn chưa nổi tiếng của ngài. Xin cứ đặt chúng trước màn ảnh.

Khách có vẻ thất vọng trước những « áng văn » của hắn. Ngoài vài bài thơ kiểu « tóc em dài em cài hoa lý, mắt em mơ huyền, tim anh thổn thức », vài luận văn trung học được điểm xấp xỉ trung bình, hắn còn lôi ra mấy bài triết lý vớ vẩn, tôn giáo lăng nhăng, bình luận văn chương luộm thuộm, và cả những bài nhận định chính trị ba xu, góp nhặt chút kiến thức thu lượm được trên mấy tờ tuần báo lớn của Mỹ, Pháp … Sự nghiệp viết bích báo của hắn quả có được nối dài bởi những bài viết tạp nhạp như vậy, lâu lâu được đôi ba tờ báo địa phương đăng tải.

Khách lịch sự công nhận hắn đã có ý chí viết văn …

-         Ngài có thể cho phép tôi ghi lại những tài liệu này để so sánh với những gì ngài sẽ viết sau này, được thu góp trong « Nguyễn Văn X. toàn tập » mà chúng tôi hiện đang chủ trì việc tái bản ?

Hắn chỉ kịp gật đầu ưng thuận thì liền thấy màn ảnh chớp tắt liên hồi rồi hình ảnh người khách lạ dần dần biến mất, trước khi máy vi tính chậm chạp khởi động trở lại. Hắn ngồi thừ người trước màn ảnh. Bỗng thấy trên máy có một hồ sơ rất lạ với những ký hiệu quái đản. Ngần ngừ vài giây, hắn bấm chuột mở hồ sơ ấy ra ... Một hàng tựa hiện lên : « Nguyễn văn X toàn tập ». Có lẽ khách đã để quên lại. Hắn lân la đọc thử vài trang. Không hiểu lắm. Văn hơi khó. Hắn cắt dán mấy đoạn gửi cho cô bạn gái kèm theo vài  chữ cắt nghĩa tự sự. Người yêu hắn đang sửa soạn trình luận án Tiến Sĩ về văn chương hiện đại.

Và bây giờ … Hắn đang cố mở điện thư xem có tin gì của cô nàng hay không ? Mấy hôm nay nàng quyết định không gặp và không điện thoại cho hắn, để dành hết tâm trí viết cho xong mấy đoạn quan trọng của luận án. Biết đâu nàng vẫn  tò mò đọc những đoạn văn hắn gửi ?

Máy đã khởi động xong. Thảo trình điện thư mở ra, nhận xuống ngon lành. Có thư của người đẹp ! Nàng trách hắn đã bịa chuyện người từ tương lai hiện đến, để che dấu văn tài của mình, và quả quyết những gì nàng vừa đọc là những áng văn trác tuyệt ! Người đẹp cũng cho biết đã gửi các bài viết ấy đến một tạp chí danh tiếng phát hành trên toàn thế giới với hàng chục triệu đọc giả. Đồng thời hẹn hắn đến gặp nàng lập tức.

Qua điện thư, hắn chuyển đến nàng một truyện dài và một thi tập, rồi thay quần áo bước xuống đường.

 -oOo- 

            Hắn bước vào một tiệm kẹo mua một gói ô mai. Người yêu của hắn thích ô mai ở tiệm này. Một người đàn ông đứng tuổi hối hả bước vào. Chủ tiệm hỏi :

-         Chào ông. Thưa ông cần gì ?

-         Tôi chẳng cần gì cả. Nhưng tôi rất vội …

-         Chúng tôi có thể làm gì được cho ông ?

-         Ơ hay ! Chính ông yêu cầu tôi vào đây mà !

-         Tôi không hiểu.

-         Có phải ông đã ghi trước cửa tiệm của ông : « Xin vào cửa sau, số 70 đường Nguyễn Huệ » hay không ?

-         À ! Vì chúng tôi đang sửa cửa trước, nên cảm phiền quý khách vào cửa sau.

-         Chính thế ! Và tôi đã vào cửa sau, như ông yêu cầu. Đây có đúng là số 70 đường Nguyễn Huệ hay không ? Bây giờ ông muốn gì ? Xin nhắc lại là tôi rất vội !

Chủ tiệm ngơ ngác. Hắn xen vào :

-         Thưa ông, khi viết « xin vào cửa sau », ông chủ tiệm đây chỉ mời những khách hàng có ý muốn mua kẹo của tiệm ông vào cửa sau mà thôi, chứ không hề kêu gọi tất cả mọi người qua đường vào tiệm  bằng cửa sau đâu.

-         Tôi không đồng ý ! Trong trường hợp ấy, ông ta phải ghi rõ ràng : « yêu cầu những người muốn vào tiệm kẹo Bảo Long dùng cửa sau, ở số 70 đường Nguyễn Huệ ». Đàng này chủ tiệm lại viết « xin vào … » khiến mọi người bình thường, như tôi, trước sự yêu cầu ấy, đều cảm thấy bị bắt buộc phải vào cửa số 70 đường Nguyễn Huệ.

Hắn nhớ lõm bõm vài khái niệm cơ bản về ngôn ngữ học từng được cô người yêu « giáo huấn », vội ba hoa :

-         Thưa ông, tôi xin mạn phép lưu ý ông về khía cạnh mặc định của ngôn ngữ. Có những điều tuy không nói ra nhưng phải hiểu. Thí dụ như khi nghe nói «bản án của vị quan tòa », trong tuyệt đối chúng ta không thể biết được vị quan tòa là người lên án, hay chính ông ta bị lên án. Nhưng, trong thực tế, chúng ta dễ dàng đoán được tự sự. Tương tự như thế khi bà nhà, xin lỗi, nói : « em yêu anh », và ông lịch sự trả lời : « anh cũng vậy », thì ai cũng hiểu câu ấy là « anh cũng yêu em như em yêu anh », chứ không phải « anh cũng yêu anh như em yêu anh », dù cho cách hiểu thứ hai có logique hơn cách thứ nhất rất nhiều. Ngược lại, phải công nhận là cũng có những trường hợp khó khăn. Thí dụ như khi ta nói : « anh ấy thương Lan hơn là Điệp », thì người ta có hai cách hiểu, hoặc « anh ấy thương Lan hơn Điệp thương Lan », hay « anh ấy thương Lan hơn anh ấy thương Điệp ». Đó là những vấn nạn thường được nêu lên bởi trường phái ngôn ngữ học Chomski …

Người đàn ông lắc đầu :

-         Tôi chẳng hiểu gì cả ! Nhưng thôi, không sao, tôi rất vội. Tôi phải ra nhà ga xe lửa ngay tức khắc !

-         Hay quá, tôi cũng vậy. Nếu không phiền, chúng ta có thể cùng đi ?

Ra ngoài, hắn hỏi :

-         Thế ông cần lấy xe lửa đi đâu ?

-         Tôi chẳng cần đi đâu cả. Tuy nhiên, lúc nãy, tôi đi ngang trạm xe đò, thấy có tấm biển, viết rằng : « Xa lộ Miền Tây tạm thời bị đóng, xin đi Cần Thơ bằng xe lửa ».

 -oOo- 

            Người yêu của hắn lánh về quê ngoại để tìm yên tĩnh viết luận án. Đi tàu hỏa mất khoảng hai giờ. Hắn bước vội đến quầy vé. Một người đàn bà trẻ, dắt theo một bé trai, đang mua vé. Sau bà là một ông cụ   với một bé gái.

-         Thưa ông con tôi dưới 5 tuổi, được miễn tiền vé. Xin ông xem giấy khai sinh.

-         Nhưng, thưa bà, cháu sinh ngày 20 tháng 12, mà hôm nay chính là ngày 20 tháng 12, vậy cháu không còn dưới 5 tuổi nữa, phải trả nửa vé.

Đứa bé xen vào :

-         Xin bác tha cho cháu cái tội xen vào câu chuyện của bác với mẹ cháu, nhưng nếu bác nhìn kỹ, vừa ngày sinh, vừa nơi sinh, của cháu, thì bác sẽ quan niệm vấn đề khác hơn.

-         Xin cậu giải thích thêm.

-         Cháu sanh tại Gennève, lúc 11 giờ đêm, ngày 20 tháng 12, năm năm về trước. Giờ của Genève chênh lệch với giờ ở đây 6 tiếng. Vậy, lúc cháu sanh ra, ở Genève, thì tại nhà ga này, đã bước sang ngày 21 tháng 12.

-         Lộn xộn quá ! Ngày sanh ghi là 20 tháng 12. Hôm nay là 20 tháng 12, kể từ 0 giờ. Tức là cậu đã hơn 5 tuổi được gần 15 giờ. Vậy thôi !

Đứa bé gái đứng sau xen vào (sau khi đã lễ phép xin lỗi mọi người) :

-         Xin bác làm ơn nhận xét rằng cháu sanh ngày 21 tháng 12 lúc 5 giờ sáng.

-         Ở đâu ? New York, Tombouctou, Acapulco ? Dù sao, nếu cô sinh ngày 21 tháng 12 thì đàng nào cô cũng được miễn tiền vé.

-         Ở chính thành phố này, thưa bác. Và nếu bác xét kỹ, thì cháu sanh vào cùng một lúc với ông anh đây.

Hai đứa bé nhìn nhau nỉm cười. Người bán vé gãi đầu :

-         Thôi được ! Hai vé miễn phí ! Thú thật với quý vị là bà xã nhà tôi sanh tại Paris một đêm 29 tháng 2, đã rất lâu, không phải đơn giản để tổ chức sinh nhật cho bả !

-         Đúng vậy, thưa bác, ngày 29 tháng 2 chỉ hiện hữu mỗi bốn năm một lần. Những năm khác sinh nhật của bác gái là ngày 2 tháng 3.

Người bán vé ngẩn tò te :

-         Ngày 1 tháng ba chứ !

-         Không, thưa bác, ngày 2 tháng 3, vì sự chênh lệch giờ với Paris …

Thắng bé quay sang con bé, cười tình :

-         Hay là chúng mình cùng tổ chức sinh nhật tối nay ?

Con bé nheo mắt :

-         Mai mới là sinh nhật của anh cơ mà !

-         Thì … Tôi luôn mừng sinh nhật trước một ngày !

 -oOo- 

            Đang đứng trên bến đợi xe, bất chợt loa phóng thanh cho biết « xe lửa 15 giờ bị hủy bỏ ». Hắn tỏ vẻ khó chịu. Một bà cụ gần đó nhăn mặt, đau khổ 

-         Ôi ! Người ta đã làm gì để hủy bỏ cái xe lửa ấy ? Bao nhiêu là hành khách trong đó, bao nhiêu người vô tội …

Hắn chột dạ :

-         Bộ bác nghĩ người ta đã hủy diệt một chiếc xe lửa thực sự hay sao ?

-         Tôi chỉ biết có những chiếc xe lửa thực sự, chứ chưa di chuyển trên những xe lửa trừu tượng bao giờ cả !

-         Một trong những chức năng của ngôn ngữ là cho phép chúng ta bàn đến những chuyện trừu tượng. Trong trường hợp này : « xe lửa 15 giờ » là một thực thể trừu tượng, trong khi chiếc xe lửa đang đậu ở đầu bến đàng kia là một sự kiện cụ thể. Chúng ta vừa được thông báo người ta đã hủy bỏ một thực thể trừu tượng, một khái niệm, chứ không phải một xe lửa cụ thể …

-         Như thế, khi người ta hủy bỏ khái niệm « xe lửa 15 giờ » tức là sẽ không bao giờ có xe lửa lúc 15 giờ nữa hay sao ?

-         Không, thưa bác, người ta chỉ hủy bỏ nó trong một giới hạn thời gian, là chiều hôm nay.

-         Điều cậu nói chứng tỏ mỗi « xe lửa 15 giờ » là một biến cố đặc biệt, chứ không phải là một khái niệm trừu tượng !

Loa phóng thanh : « Xe lửa 15 giờ sẽ khởi hành lúc 16 giờ »

Bà cụ :

-         Làm sao biết được là “xe lửa 15 giờ” sẽ khởi hành lúc 16 giờ hay một chiếc tàu khác ? Vả lại “xe 15 giờ” mà lại khởi hành lúc 16 giờ là một nghịch lý.

-         Hay là chúng ta gọi đó là xe lửa số 512. Chuyến tàu 512 thay vì khởi hành lúc 15 giờ, sẽ khởi hành lúc 16 giờ.

Người đàn ông gặp lúc nãy  trong tiệm kẹo xen vào :

-         Mỗi chiếc xe lửa được định nghĩa bởi những tiêu chuẩn đặc thù, thí dụ giờ khởi hành, hay những trạm ngừng. Nếu chuyến tàu thay đổi các trạm ngừng thì quý vị sẽ cho đó là một chuyến tàu khác. Cũng như vậy, nếu giờ khởi hành thay đổi, chúng ta bắt buộc phải chấp nhận : đó là một chuyến tàu khác !

-         Tôi không thấy có vấn đề gì đặc biệt. Tàu trễ một giờ, thế thôi !

-         Giả sử như tàu đi sớm một giờ, anh có coi đó là cùng một chuyến tàu không ? Hay giả sử nó trễ 24 giờ, sẽ khởi hành cùng giờ ngày mai, có thể nghĩ là cùng chuyến tàu hay không ?

Bà cụ lại thở dài :

-         Tóm lại, chúng ta vẫn không biết họ đã làm gì chiếc tàu vừa bị hủy bỏ. Bao nhiêu hành khách trong đó …

Người đàn ông trịnh trọng tuyên bố :

-         Tôi hy vọng đường xa lộ sẽ sớm được khai thông trở lại, để chúng ta khỏi phải dùng đến xe lửa cụ thể cũng như xe lửa trừu tượng, và hết lo bị … hủy bỏ !

 -oOo- 

            Đến nơi, hắn dáo dác nhìn quanh, tìm người yêu đã hẹn ra đón. Không thấy người đẹp đâu cả. Vài người đứng quanh một xe bán kem ở đầu bến. Hai đứa bé lúc nãy bây giờ tíu tít bên nhau, mỗi đứa vừa mua một cây kem.

Con bé :

-         Ngon tuyệt ! Anh chọn kem gì ? Cũng dâu và sầu riêng ?

-         Đoán thử xem. Nhắm mắt lại đi.

Thằng bé cho con nhỏ nếm phần kem màu đỏ :

-         Kem dâu ! Bên kia chắc là sầu riêng ?

-         Không. Đây là sầu riêng, bên kia mới là dâu.

Con bé mở mắt nhìn và kêu lên :

-         Đâu phải ! Bên đỏ là dâu chứ ! Bên kia mới là sầu riêng.

-         Không, đối với tôi, bên đỏ có vị sầu riêng, bên vàng có vị dâu.

-         Anh lại giỡn nữa rồi.

-         Thật đấy. Không giỡn đâu.

-          Hay là một vấn đề tên gọi ? Có thể khi bố mẹ anh cho anh ăn dâu, hai bác bảo đó là sầu riêng, và khi cho anh ăn sầu riêng thì bảo đó là dâu ?

-         Tại sao bố mẹ tôi lại làm như vậy ? Quả thực tôi biết thế nào là vị dâu và vị sầu riêng, và phần kem vàng đối với tôi có vị dâu, phần kem đỏ mang vị sầu riêng. Có lẽ vào một lúc nào đó, các tính vị này đã thay đổi trong hệ thống vị giác của tôi ?

-         Làm sao biết được anh nói thật hay nói dóc đây ?

Thằng bé sịu mặt. Con bé cầm tay nó an ủi. Thằng bé nói, vẻ suy tư :

-         Thật ra, cũng có thể tôi đã nhớ sai khi bắt đầu tập nhận thức các vị sầu riêng và vị dâu ? Làm sao biết được ?

Bà cụ vừa than thở cho chiếc tầu hỏa bị hủy bỏ, vừa lụm khụm bước đến, gật gù nói :

-         Ta có thể loại bỏ những ngờ vực về người khác, nhưng không thể loại bỏ những ngờ vực về chính tâm hồn của chúng ta …

 -oOo- 

Người đẹp ôm choàng lấy hắn :

-         Anh là một thiên tài ! Tối nay, ông ngoại và bố em có nhiều khách. Anh sẽ gặp giáo sư bảo trợ luận án của em. Ông ta hứa sẽ giới thiệu quyển sách và tập thơ anh vừa gửi em lúc nãy cho một nhà xuất bản lớn. Em chưa có thời giờ đọc, nhưng qua những gì anh gửi cách đây mấy ngày, em rất tin tưởng. À, anh đừng nhắc đến cái chuyện người từ tương lai đi ngược giòng thời gian trở về nữa nghe. Kỳ lắm ! Anh phải tự tin, không việc gì lại phải đặt chuyện để tránh né như vậy. Quên mất ! Tạp chí hôm trước đã nhận đăng bài của anh vào số tân niên. Họ có vẻ thích lắm.

Trước nhà ga là một bãi đất mênh mông lầy lội dơ dáy, khách ra vào phải lội qua, rất khó chịu. Hắn than :

-         Dơ quá ! Lại vừa trống vắng vô duyên ! Phải chi người ta làm một công viên nhỏ, với một hồ nước, vài lối đi quanh co trải sỏi trắng, giữa những khóm hoa, những hàng cây cảnh, thì đẹp biết mấy !

-         Thì tối nay anh cứ thử đề nghị với ông Tỉnh Trưởng xem sao. Ông ta cũng được mời đấy.

-         Chắc chắn ông ta đã ý thức vấn đề và có sẵn giải pháp rồi, đâu đợi mình đề nghị.

-         Ôi ! Mấy ông quan chức toàn đi xe có tài xế, kính đen bít bùng đâu thèm nhìn ra đường phố. Có bao giờ họ phải lặn lội đến nhà ga xe lửa này đâu ? Chỉ lâu lâu cần vận động tranh cử họ mới chịu đi một vòng bắt tay cử tri chút đỉnh. Nhiều khi lố bịch lắm ! Anh biết không ? Mùa bầu bán vừa rồi, có ông bày đặt đi xe đạp đến văn phòng cho có vẻ bình dân. Tới nơi thở hào hển thiếu điều đứt hơi, thư ký phải đấm bóp cả giờ !

-         Nữ thư ký ? Đương nhiên. Anh bỗng thấy thích đi xe đạp ở quê em …

Cô nàng nguýt hắn một cái dài, nói xẳng :

-         Tối nay cũng có anh học trò cưng của bố em, nhà vật lý tài danh mà anh đã biết đấy !

Bữa cơm tối … Bố và ông ngoại người đẹp đều là giáo sư đại học. Ông ngoại nàng dạy văn chương, đã về hưu, bố nàng dạy vật lý. Vị giáo sư bảo trợ luận án của nàng là học trò ruột của ông ngoại nàng. Ông ta tuyên bố với hắn, vẻ trịnh trọng :

-         Giám đốc nhà xuất bản quốc tế ấy là bạn học của tôi đấy. Họ chọn lọc tác phẩm rất kỹ. Vì thế, dù cho có sự giới thiệu của tôi, họ cũng sẽ chỉ cho xuất bản những gì anh viết sau khi chính họ đã cân nhắc rất kỹ lưỡng. Anh đừng quên, đây là một trong những cơ sở xuất bản lớn nhất thế giới. Dù sao, tôi công nhận anh viết rất hay …

Hắn ậm ừ cảm ơn, thừa biết ông giáo sư chẳng coi hắn có kí lô nào cả, và cũng không bao giờ thèm đọc những gì hắn viết. Những gì HẮN viết ? Hắn nhún vai … Ông Giáo sư đã xoay sang nói chuyện với người khác. Mấy ông trí thức « học đại » kiểu này thường chỉ biết có họ. Những cái rốn của vũ trụ …

            Tên « vật lý tài danh » đang ba hoa về một ứng viên giải Nobel Vật Lý chi đó. Phát minh nảy lửa được đề cập đến là một phương pháp đi ngược giòng thời gian. Hắn chột dạ, lắng nghe.

Một người trong bàn hỏi :

-         Tôi ít kiến thức về vật lý nhưng anh có thể cắt nghĩa sơ sơ những nguyên tắc của phát minh này ?

-         Này nhé : theo thuyết tương đối, nếu một vật thể nào đó đi nhanh hơn tốc độ của ánh sáng thì nó sẽ đi ngược giòng thời gian. Điều này rất khó. Tuy nhiên, người ta cũng chứng minh được rằng nếu anh cưỡi trên một hạt quang tử, thì anh sẽ không còn biết đến quá khứ, vị lai. Đối với anh, lúc nào cũng là lúc này. Thêm vào đó, cũng không còn vấn đề chỗ này hay chỗ khác nữa, mà chỗ nào cũng là chỗ này . Anh sẽ thấy Đức Khổng Tử, Cách Mạng Pháp, Thế vận hội 2016, và ngày tận thế, cùng lúc, cùng nơi !

Ông ngoại cô nàng lên tiếng :

-         Như lời Kinh Kim Cương, Kinh Bát Nhã …

-         Vâng, thưa cụ. Vậy, nếu một vật thể di chuyển như quang tử, hay nhanh hơn quang tử, thì vấn nạn thời gian được giải quyết. Ngặt một nỗi là con người không phải là một hạt mà một tổng hợp hạt. Vì thế, phát minh của người bạn cháu chính là một bộ máy với một thảo trình có khả năng phân tích con người ra thành vô số hạt, rồi kết hợp lại, y nguyên như trước.

-         Như trong Star Trek ? Nếu tôi hiểu không lầm thì những hạt đến từ sự phân tích một con người sẽ  được đưa lên tốc độ bằng hay nhanh hơn ánh sáng để có thể đi ngược giòng thời gian ?

-         Đại khái vậy. Nhưng anh bạn cháu không tìm được nguồn tài trợ để bước sang giai đoạn thực hiện.

-         Vì sao ?

-         Vì cơ quan tài trợ quả quyết là phát minh của anh ta hoàn toàn vô ích.

-         Thật khó tin ! Họ biện minh cho quyết định của họ như thế nào ?

-          Họ bảo : nếu có người thành công trong việc đi về quá khứ thì chuyện ấy đã xảy ra rồi. Và những gì người ấy SẼ làm cũng là những gì người ấy ĐÃ làm. Thế thì, theo họ, không có lý do gì để mà đổ tiền vào một dự án đã được thực hiện !

-         À ! tôi cũng nghe nói đến những thành công của giáo sư N trong việc ghép não bộ. Cũng là một ứng viên Nobel kỳ tới đấy ! Nghe nói anh là học trò của ông ta ?

Hắn giật mình, vội trả lời :

-         Cũng như hàng ngàn sinh viên Y Khoa khác. Tuy nhiên, cháu hiện được may mắn thực tập trong khu giải phẫu của ông ta.

-         Hay quá ! Anh có thể giúp tôi một chuyện ?

Người hỏi là vị giáo sư bảo trợ luận án của người yêu hắn.

-         Vâng, rất hân hạnh.

-         Tôi muốn phỏng vấn một người đã được ghép óc. Chuyện này gợi lên trong tôi những vấn nạn hình nhi thượng học rất quan trọng.

-         Hay là chúng ta lập tức liên lạc với khu giải phẫu xem có thể phỏng vấn một bệnh nhân nào đó qua internet hay không ? Trong lúc đợi món tráng miệng …

Hắn bước sang bàn máy vi tính, vài phút sau quay lại :

-         Hiện chỉ có một người đang chờ được ghép não bộ. Các trường hợp khác đều đã xuất viện.

-         Không sao, tôi xin được phỏng vấn người này …

 -oOo-  

-         Anh làm nghề gì ?

-         Thưa tôi đang ở tù, vì tội giết người. Tù chung thân, thưa ông.

-         Ai là người sẽ hiến cho anh bộ não ?

-         Thưa, chính ông quan tòa đã bỏ tù tôi.

-         Ối chà ! Một sự hy sinh vô cùng cao quý !

-         Thật ra chúng tôi trao đổi não bộ.

-         Anh mắc bệnh gì mà phải ghép não bộ ?

-         Tôi rất khỏe mạnh chẳng có bệnh tật gì cả.

-         Thế thì tại sao lại phải ghép não ?

-         Đây là một sự thu xếp pháp lý.

-         Xin anh giải thích.

-         Số là một ngày kia, bỗng dưng tôi không còn nhớ nổi từ bao lâu và vì sao tôi bị giam ! Chuyện giết người, các phiên tòa v.v… Tôi đều quên hết. Các thử nghiệm y khoa xác quyết trí nhớ của tôi sẽ không bao giờ phục hồi trở lại. Mặc dù, xin nhắc lại, là tôi vẫn khỏe mạnh. Nhiều cơ quan và nhân vật tên tuổi can thiệp đòi hỏi tôi phải được ân xá. Họ nghĩ một người không thể bị buộc phải chịu một hình phạt khi mà người ấy không còn quan niệm được liên hệ giữa hình phạt này với một hành vi của mình trong quá khứ. Như thể tôi đã trở thành một người khác vậy. Rồi cũng có những cơ quan và nhân vật cho rằng trí nhớ không phải là tiêu chuẩn duy nhất để xác định một con người. Theo các vị này thì  trí nhớ chỉ là phần chủ quan trong những gì cấu thành một cá nhân. Còn có phần khách quan, cũng quan trọng không kém trong việc quy định những trách nhiệm của cá nhân ấy. Rốt cuộc trường hợp của tôi được đem ra xử lại. Và một giàn xếp pháp lý được thỏa thuận với vị quan tòa.

-         Nhưng chính ông ta cho anh bộ não !

-         Thưa ông, tôi nhận bộ não của ông ta, cộng thêm với 500 ngàn đô la tiền thưởng và được trả tự do.

-         Lạ quá ! Thường thì người cho một bộ phận được nhận tiền, nếu luật địa phương không ngăn cấm,  và người nhận bộ phận ấy phải trả tiền chứ ! Sao lại ngược đời vậy ?

Tên « vật lý tài danh » xen vào :

-         Tôi hiểu ! Trong trường hợp ghép não bộ ta phải lý luận ngược lại. Người cho bộ não không khác gì được ghép toàn thân thể, và người nhận chính là người đã cho toàn thân thể. Vì thế, người nhận phải được đền bù, và, trên nguyên tắc người cho phải trả tiền.

-         Đúng vậy, thưa ông. Giá thông thường là 1 triệu đô la.

 -oOo-  

            Ông Tỉnh Trưởng nhấm nháp tách cà phê, từ từ nhả một làn khói xì gà La Havane, rồi nhìn hắn, trả lời :

-         Ừ, cái ý kiến làm một công viên có hồ nước ở trước nhà ga xe lửa cũng hay đấy ! Nhưng có người  lại đòi làm bãi đậu xe. Anh nghĩ sao ?

-         Thưa bác, theo quan điểm hoàn toàn thẩm mỹ của cháu thì công viên hơn, nhưng cũng có thể có những ý kiến khác thiên về thực dụng … Nếu đưa vấn đề ra trước Hội Đồng Nhân Dân, không biết bên nào sẽ thắng ?

-         Rất đơn giản : giả sử cậu đưa đề nghị chỉnh trang bãi đất trước nhà ga để làm một công viên nhỏ có hồ nước, thì chắc chắn cậu sẽ thất bại. Tuy nhiên, nếu cậu đưa ra hai đề nghị riêng biệt, đề nghị một : chỉnh trang bãi đất trước nhà ga, đề nghị hai : làm một công viên nhỏ có hồ nước, thì cậu có nhiều hy vọng thành công.

-         Tại sao thế ? Cùng do đa số quyết định cơ mà … Đó là căn bản của dân chủ !

-         Đó là điều những người bình thường tưởng tượng. Giới sinh hoạt dân chủ chuyên nghiệp chúng tôi có những tính toán rất khác. Anh thử quan niệm ba nhóm bằng nhau trong Hội Đồng Nhân Dân. Nhóm 1 đồng ý với đề nghị chỉnh trang bãi đất để làm công viên. Nhóm 2 đồng ý chỉnh trang bãi đất, nhưng không đồng ý làm công viên. Có thể họ thích làm bãi đậu xe hay chi khác. Nhóm 3 không đồng ý chỉnh trang bãi đất, cho rằng quá tốn kém, cần dành ngân quỹ cho những ưu tiên khác. Tuy nhiên nhóm thứ 3 này có thể đồng ý làm công viên, nếu quyết định chỉnh trang bãi đất được thông qua.

-         Như thế, đề nghị của cháu sẽ chỉ được nhóm 1 ủng hộ, nhóm 2 và 3 chống đối, và sẽ bị bác bỏ.

-         Ngược lại, nếu phân chia đề nghị ấy thành 2 đề nghị riêng biệt thì đề nghị đầu tiên “chỉnh trang bãi đất” sẽ được nhóm 1 và 2 ủng hộ, tức sẽ được thông qua với đa số hai phần ba. Đề nghị kế tiếp “làm công viên” sẽ được các nhóm 1 và 3 ủng hộ, tức cũng lại được thông qua với đa số hai phần ba.

-         Thật lạ lùng ! Cùng một đề nghị mà chỉ cần phân ra thành hai mảnh thì đang bị bác bỏ bởi một đa số hai phần ba liền được ưng thuận cũng bởi đa số hai phần ba !

-         Anh nên nhớ cho thật rõ điều này : chủ yếu trong dân chủ là kỹ thuật. Nắm vững kỹ thuật là gần như nắm chắc phần thắng …

Một cảm giác tự tin dâng lên trong tâm hồn hắn. Hắn tự thấy mình vô cùng may mắn được nằm trong môi trường hạn hẹp của những người nắm trọn các phương tiện của quyền hành. Và không tránh khỏi rùng mình nghĩ đến những người khác.

 -oOo-  

-         Bạn hãy thử nhìn vào kính chiếu hậu xem. Chữ IXAT mà bạn đọc là chữ TAXI ghi trên chiếc xe đi theo mình, phải không ?

Tên “Vật lý tài danh” lại làm tài khôn đây ! Hắn chuyên bày ra những vấn đề tréo cẳng ngỗng …  Trong mấy ngày ở quê ngoại người yêu hắn, ông ngoại và vị giáo sư bảo trợ luận án của nàng đã nhanh chóng liên lạc với một nhà xuất bản danh tiếng nhất thế giới, để “thu xếp” cho hắn một chỗ đứng trong nền văn học thế kỷ 21. Có lẽ khi về đến nhà, trong vài giờ nữa, hắn sẽ có tin tức của họ. Tạm thời, hắn phải chịu đựng tên “vật lý tài danh”, học trò cưng của ông bố vợ tương lai, đang vừa lái xe vừa khoe khoang kiến thức. Hắn ậm ừ :

-         Đúng vậy. Kính chiếu hậu đã đảo ngược các chữ viết …

-         Thế có khi nào bạn nghĩ tại sao các chữ viết chỉ bị đảo ngược theo chiều phải trái mà không bị đảo ngược theo chiều trên - dưới ?

Ông giáo sư của người yêu hắn xua tay :

-         Tôi không đồng ý. Anh hãy nhân lúc đèn đỏ mà nhìn vũng nước kia thử xem. Nó phản chiếu đèn hiệu của nhà hàng bên đường theo chiều trên dưới đấy chứ ! Đồng thời, nó lại giữ nguyên chiều phải trái. Tại sao lại khác với kính chiếu hậu như thế ? Trong khi vũng nước chỉ là một tấm gương được đặt song song với mặt đất ?

-         Đúng vậy. Thật ra, tấm gương còn nhiều bí ẩn khác. Giáo sư có nhận thấy rằng khi chiếc xe taxi ở phía sau chúng ta chớp đèn quẹo phải thì trong kính chiếu hậu chúng ta cũng thấy đèn chớp phía bên phải chứ không ngược chiều phải trái ?

Hắn buột miệng :

-         Sự đảo ngược nằm ở chiều trước- sau !

-         Chiều trước - sau ?

-         Đúng vậy. Khi tôi chỉ tay lên trời, trong kính quý vị thấy tôi chỉ tay lên trời. Khi chiếc xe cảnh sát kia chớp đèn bên trái, quý vị thấy nó chớp đèn bên trái, không có đảo nghịch gì cả. Tuy nhiên khi xe cảnh sát từ phía sau chạy đến gần sau xe ta, rồi qua mặt ta, thì trong kính chiếu hậu quý vị thấy nó chạy từ trước đến, tức là ngược lại với chiều đi thực sự của nó. Tóm lại : có sự đảo ngược trước sau.

Người yêu hắn bây giờ mới lên tiếng :

-         Này ! Trước sau hay trên dưới gì không biết, nhưng cái ông cảnh sát vừa qua mặt mình ông ấy đang ra dấu bảo mình tắp vào lề đường kia kìa. Bây giờ mới thực sự là lúc cần nói chuyện « phải trái » với ông ta đấy !

 -oOo- 

-         Thưa ông, ông đã vi phạm luật giao thông. Ông đã bóp còi trong khu khách sạn quốc tế sau 8 giờ tối. Tôi biên giấy phạt. Ông có thể trả tiền phạt ngay lập tức hay sẽ trả sau, với số phụ trội 10 phần trăm.

-         Ơ hay ! Luật gì lạ vậy ?

-         Luật mới, thưa ông. Khách quốc tế là một nguồn lợi lớn cho nước ta. Phải tôn trọng sự nghỉ ngơi của họ.

-         Khách nào đi ngủ vào lúc 8 giờ tối ?

-         Chính phủ ta quan niệm sự nghỉ ngơi bắt đầu từ lúc họ dùng rượu khai vị trước khi vào bàn ăn.

-         Làm sao người dân biết nổi những quan niệm sáng suốt ấy của nhà nước ta ?

-         Không ai có quyền không biết luật pháp.

-         Đó là một điều luật ?

-         Đúng vậy, thưa ông.

-         Điều luật ấy được viết ra trong bộ luật nào ? Mang số mấy ? Được ban hành ngày nào ?

-         Đây là luật « bất thành văn »

-         « Bất thành văn » làm sao người dân biết được mà tôn trọng ? Và nếu người dân không buộc phải tôn trọng điều luật « không ai có quyền không biết luật pháp », vì nó không được ghi ra ở đâu cả, thì họ cũng không bị bắt buộc phải biết và tôn trọng những điều luật khác dù cho chúng có được ghi ra hẳn hoi.

-         Vì thế, thưa ông, để khỏi phải đi vào những tranh luận không có lối thoát, tôi xin đề nghị ông nhìn vấn đề một cách khác. Sự kiện « không ai được quyền không biết luật » nếu không phải là một đạo luật, thì phải được coi như một quan niệm hành xử, một phong cách sống, như đã được phân tích bởi  Wittgenstein. Không chấp nhận phong cách ấy là phủ nhận toàn bộ hệ thống luật pháp và nền dân chủ pháp quyền của chúng ta. Đương nhiên là ông cũng có quyền làm cách mạng để đập tan cấu trúc của xã hội này và kiến tạo một xã hội khác … Trong trường hợp đó chúng tôi xin ông cảm phiền ký tên vào bản tuyên ngôn cách mạng ở mặt sau tờ giấy phạt …

 -oOo- 

            Sau khi đã xét kỹ các lý thuyết về cách mạng để đi đến kết luận rằng hiện chưa đủ các yếu tố khách quan cho một thời kỳ quá độ thuận lợi cho việc phát động đấu tranh, mọi người hoan hỷ đồng ý trả tiền phạt. Để rồi quay sang bàn về luật pháp trong suốt phần còn lại của đường về.

Luật pháp phải chăng là một sự đồng thuận nhằm bảo vệ những người kém thế nhất trong xã hội, như John Rawls quan niệm ? Hay là một sự hợp thức hóa tính thống trị và bạo lực của giai cấp ưu thắng ? Một đàng giảm bớt bạo lực nói chung, một đàng giảm bớt bạo lực bằng cách dành độc quyền bạo lực cho nhà nước ? Thế là bàn sang vấn đề bạo lực.  Để rồi đi đến kết luận rằng sự phát triển chưa từng thấy của các phong trào khủng bố hiện nay chính là một hình thức dân chủ hóa bạo lực, khiến bạo lực có tổ chức không còn là độc quyền của nhà nước nữa, mà càng ngày càng thuộc về « tư nhân », về « xã hội công dân » … Dân chủ hóa, cũng như tư nhân hóa, là những trào lưu không thể cưỡng lại nổi của thời hiện đại vậy !

            Vừa tra chìa khóa vào cửa, thì một người đạo mạo, trạc tứ tuần, com lê cà vạt hẳn hoi, bước đến bắt tay hắn, mừng rỡ :

-         A ! Ông Nguyễn văn X ! May quá ! Chúng tôi cắt người chờ ông ở đây từ ngày hôm qua. Tôi đại diện cho nhà xuất bản Y. Chi nhánh địa phương của chúng tôi không thể chấp nhận sự rủi ro có thể bị một nhà xuất bản khác phỗng tay trên khiến chúng tôi không ký được giao kèo với ông, một vị chuẩn Nobel văn chương. Vì thế, chúng tôi xin mạn phép đường đột đến canh chừng trước cửa nhà ông, để được gặp ông ngay khi ông vừa về đến. Mong không quá làm phiền ông ?

-         Không … Xin mời ông vào.

-         Đây là chi phiếu 100 ngàn đô la. Một món quà sơ giao. Và đây là vé máy bay mời ông đến Los Angeles, nội trong ba ngày sắp tới, để kịp dự buổi dạ tiệc đầu năm của chúng tôi. Chúng tôi xin được hân hạnh mời ông tham dự buổi lễ ấy cùng với những nhân vật nổi danh hoàn vũ về tư tưởng, văn hoá, nghệ thuật, khoa học, các nhà đầu tư, kỹ nghệ gia, kinh tế gia, các nhà quân sự, chính trị v.v… Điều quan trọng là trong dịp này ông Tổng Giám Đốc của chúng tôi sẽ long trọng ký giao kèo cộng tác với ông trước sự chứng kiến của những người ưu tú nhất trên quả đất này !

-         Xin cảm ơn ông …

Và sáng hôm sau, hắn lững thững cầm vé ra hãng máy bay xác định ngày giờ :

-         Theo cô thì tôi buộc phải đi trong đêm giao thừa ?

-         Đúng thế, thưa ông, không có cách nào khác. Mặc dầu vậy, để cho chuyến đi của ông được thêm phần  hấp dẫn, chúng tôi đề nghị ông bay về phía tây thay vì phìa đông.

-         Lạ vậy, bay theo chiều ấy xa hơn rất nhiều …

-         Xa hơn, nhưng có điều rất đặc biệt là ông sẽ có thể mừng giao thừa nhiều lần. Vả lại công ty hàng không chúng tôi đã dự bị năm chai sâm banh cho mỗi hành khách …

-         Năm chai ? Nhưng làm sao lại có thể mừng giao thừa nhiều lần trong một đêm ?

-         Thưa ông, khi di chuyển về hướng tây thì mỗi khi máy bay vượt qua một múi giờ, ông sẽ lùi lại một giờ. Như thế, khi giao thừa vừa điểm tiếng chuông, ông cùng các chiêu đãi viên và hành khách khác vừa nâng ly mừng năm mới, thì, chì ít lâu sau, ông vượt qua một múi giờ và trở lại 11 giờ đêm. Ông chỉ cần chờ vài phút sau là sẽ được sống lại một lần nữa cái thời điểm thiêng liêng khai mở một tân niên. Và lại nâng ly … Cứ như thế, mỗi khi băng qua một múi giờ trên cuộc hành trình.

-         Hấp dẫn ! Nhưng tôi muốn mau đến nơi. Cô làm ơn cho tôi chọn đi về hướng đông.

-         Trong trường hợp ấy có thể ông sẽ không được mừng giao thừa.

-         Sao thế ?

-         Giả sử vào lúc 11 giờ 45 đêm, giờ địa phương, ông đang sửa soạn đón mừng năm mới, thì máy bay vượt qua một múi giờ. Khi ấy, đang từ 11giờ 45 đêm, ông bước thẳng sang 1 giờ 45 sáng ngày hôm sau. Không có 12 giờ đêm. Không có giao thừa. Chúng tôi có bổn phận báo trước để ông khỏi thất vọng.

-         Thưa cô tôi nghĩ đây mới chính là yếu tố hấp dẫn của chuyến đi. Vượt trên thời gian, xóa bỏ mốc thời gian. Tôi rất thích ý niệm này. Xin cô vui lòng giữ chỗ cho tôi.

 -oOo-

            Chuyến bay « đêm giao thừa không có giao thừa » khá trống vắng.

Một cụ già :

-         Xin lỗi ông, mắt tôi hơi kém, đây có phải là hàng ghế số 14 hay không ? Số ghế của tôi là 14 E.

Hắn trả lời :

-         Đúng vậy, thưa cụ, đây là hàng ghế 14. Còn nhiều chỗ trống, xin cụ cứ tự nhiên chọn chỗ ngồi, bất kể số ghế.

-         Hay quá ! Tôi thích ngồi gần hành lang để đứng dậy cho dễ. Nhưng quan trọng nhất là tránh được hàng ghế số 13 !

Thiếu nữ ngồi cạnh hắn xen vào, với một nụ cười ranh mãnh :

-         Cụ ơi, trên máy bay không có hàng ghế thứ 13 đâu ! Hàng trước mình mang số 12 đấy, cụ thấy không ?

Ông cụ chồm người kiểm chứng « thông tin » của cô hành khách, rồi chau mày, lo lắng :

-         Ơ hay ! Thế có nghĩa là chúng ta đang ngồi trên hàng ghế 13, mặc dù ghi số 14 ? Cô nghĩ sao ?

-         Theo quan điểm của Platon về sự biệt lập giữa thực chất và tên gọi, thì điều cụ nói hoàn toàn đúng.

Hắn an ủi :

-         Thôi, cụ đừng lo. Dù cho có theo thuyết của Platon đi nữa, chúng ta vẫn có thể quan niệm được rằng hãng máy bay đã tháo gỡ tất cả những hàng ghế mang số 13 và cất giữ chúng ở một nơi nào đó.

-         Tôi không nghĩ họ mất công làm như vậy, mà tin chắc rằng họ đã lừa gạt chúng ta. Họ đã thay tên gọi, để cố tình gây ngộ nhận về thực chất.

-         Một điều khá thông dụng. Nhiều cao ốc ghi lầu 12 bis thay vì lầu 13 …

Cô gái lắc đầu :

-         Tuy nhiên, đối với người Pháp thì lầu 13 lại không phải là lầu 13, vì họ gọi lầu một là lầu 0. Người Pháp coi lầu 13 là lầu 12 và lầu 14 là lầu 13 … Nếu theo họ thì không chừng phải sửa lầu 14 thành lầu 13 bis, và vẫn giữ lầu 13, một điều mà những người tin dị đoan khác sẽ không chấp nhận … Làm sao ?

-         Hay là mình nghe nhạc ? Chương trình ghi : Mahler : « Lied von der Erde» ... Có mang chút âm hưởng Á Đông. Sẽ làm tâm hồn êm dịu, khỏi lo lắng những chuyện không đâu !

-         Lại một thí dụ của sự dị đoan trên những con số đấy ! Mahler sợ sẽ chết sau bài Giao Hưởng số 9 như nhiều nhà soạn nhạc khác : Beethoven, Schubert, Bruckner ... Vì thế ông ta lướt qua con số 9 với ca khúc « Lied von der Erde » này, và soạn ngay hai bài Giao Hưởng khác, sau này mới được đặt là số 9 và số 10. Nếu tôn trọng ý muốn của Mahler thì chúng phải mang số 10 và 11.

-         Tức là Mahler không theo triết lý của Platon ?

-         Một lầm lẫn tai hại, thưa anh. Bằng chứng là ông ta đã chết trước khi cho trình diễn Giao Hưởng số 9, để lại một Giao Hưởng khác chưa viết xong !

-         Tôi rất thích được nói chuyện với cô ...

-         Anh lầm rồi. Anh không hề nói chuyện với tôi.

-         Sao vậy ?

-         Khi vừa lên máy bay, tôi tôi đã uống một loại thuốc ngủ đặc biệt khiến ý thức của tôi ngủ say, nhưng các hoạt động thần kinh khác vẫn nguyên vẹn. Vì ý thức là nguồn của bản ngã, theo duy thức luận, nên anh không thể nói chuyện với tôi trong lúc này.

-         Không tin nổi !

-         Tại sao ? Ý thức chỉ là bọt nước trên ngọn sóng. Gạt bỏ nó đi, sóng vẫn còn, nước vẫn còn, đại dương vẫn nguyên vẹn, tâm thần vẫn hoạt động bình thường !

-         Nhưng cái gì sẽ điều khiển những hoạt động ấy ?

-         Lý nhân duyên, thưa anh. Một quy luật không gì thắng nổi. Mọi tư tưởng, mọi hành động đều theo lý nhân duyên, không cần ý thức. Khi ý thức được tắt đi thì luật nhân duyên khiến mọi việc tiến hành một cách tự nhiên, không tốn kém năng lượng, không mệt mỏi, hoàn toàn thuận lợi cho sự nghỉ ngơi, phục hồi sinh lực. Anh cứ xem tờ chỉ dẫn trong hộp thuốc thì rõ.

-         Thế khi cô tỉnh dậy, thì những gì chúng ta nói chuyện với nhau bây giờ sẽ coi như chìm vào quên lãng ?

-         Không đâu, thưa anh. Dù ý thức tạm ngừng hoạt động nhưng các cơ cấu thần kinh có trách nhiệm thu nhận và ghi nhớ những kỷ niệm vẫn nguyên vẹn. Tôi sẽ vẫn có thể hồi tưởng lại gương mặt khả ái và câu chuyện lý thú với anh … À, đến Los Angeles anh ở khách sạn nào ?

 -oOo-

            Một người đàn bà tuyệt đẹp, trang phục vô cùng sang trọng, bước đến chào hắn :

-         Chào mừng ông đặt chân đến thủ phủ của văn minh nhân loại. Tôi là Giám Đốc Ngoại Vụ của Công Ty  Xuất Bản và Phát Hành Y. Thay mặt ông Tổng Giám Đốc, tôi được hân hạnh ra đón ông  và đưa ông về trụ sở của chúng tôi cho kịp tham dự dạ tiệc mừng tân niên tối nay. Tôi tiếc là thời giờ hơi gấp rút …

Hắn ấp úng vài chữ vô nghĩa, rồi lò tò bước theo người đàn bà đẹp, sau khi phóng nhanh một tia nhìn về phía sau. Vừa kịp thấy cô nàng uống thuốc ngủ đặc biệt khi nãy, đang chật vật đặt hai chiếc va li to tổ bố lên xe đẩy … Hình ảnh cô ta chỉ mờ dần khi hắn chui vào chiếc xe dài loằng ngoằng, ngồi đối diện với người đàn bà đẹp. Cặp chân vô tận xếp chéo sang một bên, hướng về một quầy rượu bằng gỗ quý kẻ bằng những chiếc nẹp vàng chói. Anh bồi mặc đồng phục, mang bao tay trắng, đã chờ sẵn. Bà nhâm nhi Vodka Martini, đôi môi mọng đỏ như trái cerise gắn trên vành ly. Hắn uống coktail trái cây.

-         Đây là Lâu Đài của Văn Hóa Thế Giới ! Trụ sở trung ương của Công Ty. Tôi xin được hướng dẫn ông đến phòng nghỉ. Vào đúng giờ ghi trong tấm phiếu này, nhân viên của chúng tôi sẽ đến lo trang điểm và y phục cho ông. À ! đây là đại sảnh. Ở giữa phòng là tác phẩm điêu khắc mới được Công Ty đặt mua. Sẽ khánh thành tối nay đấy. Ông thấy thế nào ?

-         Dạ … Một khối vuông … Cân đối … Đơn giản và bình dị. Đồng thời cũng rất sâu sắc …

-         Một tổng hợp của nghệ thuật cổ điển và cấp tiến đấy. Ở giữa khối vuông này là một bức tượng lập lại tác phẩm “người suy nhĩ” của Rodin.

-         Tức là khối vuông này có thể được mở ra cho chúng ta chiêm ngưỡng bức tượng bên trong ?

-         Không. Khối đá hoàn toàn đầy. Nhưng ở khoảng giũa có một phần mang hình dạng “người suy nghĩ”. Đây, may quá ! Có ông Cố Vấn Nghệ Thuật của Công Ty đứng đây, tôi xin nhường lời cho ông ta giải thích rành mạch hơn.

Giới thiệu và chào hỏi xong, người Cố Vấn Nghệ Thuật trịnh trọng tuyên bố :

-         Người thường có thể tự hỏi : tại sao trong trái dưa, bức tường, hay trong quả núi không có một tác phẩm điêu khắc ? Vì người bán trái cây, người thợ xây tường, hay Đấng làm nên quả núi không có chủ ý nghệ thuật này. Trong trường hợp của chúng ta, tác giả là một nhà điêu khắc tài danh, và thiên tài của ông ta là đã bao trên một tác phẩm điêu khắc một tác phẩm khác, bằng cùng một loại vật liệu, phủ theo hình dạng của tác phẩm này một cách chính xác, để rốt cuộc đưa đến sự hình thành một khối vuông … Đây là một phần diễn văn tôi sẽ đọc tối nay.

-         Thế chắc ông đã ngừa trước những câu hỏi của kẻ ít am tường về nghệ thuật, kiểu như : một tác phẩm điêu khắc, thí dụ tác phẩm “người suy nghĩ”, chỉ có thể là một tác phẩm điêu khắc nếu chúng ta nhìn thấy được nó ?

-         Nó có hình dạng của “người  suy nghĩ”, tại sao nó lại không là tác phẩm này, dù ta có nhìn thấy nó hay không ? Ý tưởng “người suy nghĩ” được chôn vùi trong một khối vuông thật tuyệt diệu.

-         Thế phần nào trong khối đá này mang hình “người suy nghĩ” ? Giả sử ông nói : phần này, thì một phần khác, nhỏ hơn 1 phân trên mỗi cạnh, hay nhích sang bên phải 1 phân, hoặc sang bên trái 1 phân, nhích lên 1 phân, hay nhích xuống 1 phân, có vẫn là tác phẩm điêu khắc mà ông quan niệm hay không ? Có thể Công Ty đã mua vô số bức tượng “người suy nghĩ” được chứa trong khối đá này đấy !

-         Càng tuyệt diệu ! Tuy nhiên, trong một bài phỏng vấn, điêu khắc gia đã cho biết kích thước chính xác của “người suy nghĩ” cũng như khoảng cách đối với các cạnh và mặt phẳng của khối vuông. Để tôi xem … Đây ! Ông ta còn cho biết bức tượng quay mặt về hướng nam.

-         Thế làm sao biết được mặt nào của khối vuông quay về phía nam, thưa ông ?

-         Ừ nhỉ. Làm sao biết được. Tất cả các mặt đều tuyệt đối giống nhau … Người đàn bà đẹp vừa nói vừa gật gù có vẻ khen ngợi sự sáng suốt của hắn.

-         Theo quan điểm của tôi, thì điều ấy tùy thuộc chính chúng ta, vào lúc chúng ta quyết định đặt bức tượng như thế nào. Khi quyết định mặt nào là mặt quay về hướng nam, chúng ta được dịp tham gia vào sự sáng tạo thành tác phẩm. Một khía cạnh tuyệt diệu khác !

-         Nhỡ khi ông đặt khối đá, lại không có mặt nào quay về hướng nam cả, các mặt đều xéo với các hướng chính, thì sao ? Tác phẩm “người suy nghĩ”, mặt quay về phía nam, sẽ không hiện hữu ?

-         Ông đã nêu lên khía cạnh tuyệt diệu tối thượng của tác phẩm đấy ! Khi thì nó hiện hữu, khi thì lại  không hiện hữu, chỉ cần xê dịch chút xíu ! Tôi nghĩ ông phải là một thiên tài tương xứng với nhà điêu khắc vĩ đại này mới có nổi những suy nghĩ sâu sắc như vậy. Thật là một vinh dự đã được nói chuyện với ông.

-oOo-

Thức giấc, hắn nằm trên giường, buông thả để cho hình ảnh những việc vừa xảy ra tuần tự hiện lên  trong tâm tưởng. Buổi dạ tiệc ... Tư thế mới của hắn khiến nhiều nhân vật nổi danh tìm cách quây quần gợi chuyện. Những câu chuyện chót lưỡi đầu môi. Những phô trương nhạt nhẽo. Rồi người đàn bà đẹp … Tấm phao cứu hắn khỏi chết ngộp trong lòng biển cả tầm thường. Có lẽ bà đã đi xa hơn cái trách nhiệm Giám Đốc Ngoại Vụ của Công Ty Xuất Bản vừa ký giao kèo với hắn …

Hắn tự kiểm thảo “lương tâm” của mình. Và tự nhủ : mình chẳng đòi hỏi gì, chẳng cố công bon chen, tranh dành với ai. Mọi việc chỉ tự nhiên đến … Phải chăng hắn đã bước vào cuộc phiêu lưu như người đàn ông nọ bước vào tiệm kẹo chỉ vì đọc tấm biển “xin vào cửa sau” ? “Văn nghiệp” của hắn là gì ? Có thể nào nền văn nghiệp ấy lại là một hiện tượng cụ thể, mặc dù chưa xảy đến ? Hắn nhớ lại những tranh luận về cụ thể và trừu tượng quanh chuyến xe lửa bị xóa bỏ đã làm đau lòng bà cụ nơi nhà ga … Rồi hắn tự hỏi : mình có mơ không ? Chức năng cảm nhận trong hệ thần kinh của hắn có thể nào bất thần trục trặc, như đứa bé đảo lộn cảm giác sầu riêng với dâu ? Hay toàn thể não bộ của hắn đã bị trao đổi với một người khác, một người có văn tài thực sự ? Ý tưởng này buộc hắn phải tự trấn an. Trong hồ sơ “Nguyễn Văn X toàn tập” nằm trong máy vi tính của hắn có những đoạn tự truyện, tiểu sử, hoàn toàn phù hợp với cuộc đời hắn kia mà ! Hắn đã kiểm chứng rất kỹ lưỡng. Không thể có sự lầm lẫn được ! Tức là chính hắn đã viết ra những gì sẽ làm hắn nổi danh, sẽ đưa hắn lên địa vị văn tài vĩ đại nhất của thế kỷ 21 ? “Đã viết” hay “sẽ viết” ? “Sẽ viết” để làm gì cho mất công khi những tác phẩm ấy ĐÃ được viết ? Hắn bỗng thông cảm với cơ quan nọ đã từ chối tài trợ việc thực hiện bộ máy đi ngược thời gian … Hay là hắn thực sự “đã viết” những tác phẩm ấy, nhưng trong tình trạng ý thức ngủ say, như cô nàng uống thứ thuốc ngủ đặc biệt gặp trên máy bay ? Khi loại bỏ được ý thức, phải chăng hắn cũng đã vượt thoát khỏi các mốc thời gian, như trong “chuyến bay đêm giao thừa không có giao thừa” ?

Tuy nhiên, mặc dù những lý luận ấy, một bộ luật bất thành văn nào đó vẫn có vẻ như lên án hắn. Luật bất thành văn … “Một phong cách sống”, như người cảnh sát đã nhận định khi ghi giấy phạt. Với một chọn lựa : con đường cách mạng ! Ừ nhỉ ! Hay là mình từ chối sự áp bức của luật bất thành văn kia, và chọn con đường cách mạng ? Tại sao không ? Hắn tự nhủ. Cứ thử liều lĩnh bước qua tấm gương xem sao ? Sang một thế giới đảo ngược trước sau, phải trái ?

Chiếc giường nước động đậy. Người đàn bà đẹp trở mình … Đôi vai trần, tuyệt mỹ, lộ trên tấm chăn mỏng dịu mềm như nhung. Hơi thở nhẹ nhàng làm chìm nổi những đường cong ẩn hiện dưới chăn. Chẳng còn đâu phong thái của một Nữ Tướng kiêu sang. Chỉ còn một thân mình cuộn tròn ẻo lả chờ được, mơn trớn, vuốt ve …

Một giờ ? Hai giờ ? Vài giờ trôi qua … Hắn khe khẽ nhích người đến bờ giường. Không phải dễ gì thoát được ra khỏi chiếc giường nước bồng bềnh, chìm lún. Ngồi dậy, đầu óc trống trải, hắn lặng lẽ  nhìn ra cửa sổ.

Ngoài trời nắng đã lên cao …

Đón chào Biến Cố Văn Học của Thế Kỳ 21.

NGUYỄN Hoài Vân
(Nhân đọc Casati và Varzi)
Tân niên 2007