|
Thu
Paris và tâm hồn nghệ sĩ
Em ra đi mùa thu
Mùa thu không trở lại
Em ra đi mùa thu
Sương mờ giăng âm u
Em ra đi mùa thu
Mùa thu không còn nữa
Đếm lá úa mùa thu
Đo sầu ngập tim tôi
………………………..
Ngày em đi
Nghe chơi vơi não nề
Qua vườn Luxembourg
Sương rơi che phố mờ
Buồn này ai có mua ?
Từ chia ly, nghe rơi bao lá vàng
Ngập giòng nước sông Seine
Mưa rơi trên phím đàn
Chừng nào cho tôi quên
…………………………………
Le jour où tu es partie
Grande fut ma douleur
En traversant le jardin du Luxembourg
Envahi par un brouillard si épais qu’il recouvrait la ville
Et cette tristesse en moi,comment m’en débarrasser ?
Depuis notre séparation,
J’entends tomber ô combien de feuilles mortes
Submergeant l’eau de la Seine
Alors que la pluie qui verse des larmes sur mon sillet
Pourrait-elle un jour me faire t’oublier ?
 Nhạc
sĩ Phạm Trọng Cầu là tác giả nhiều ca khúc lãng mạn hiện đại và
nhiều loại hòa tấu với kỹ thuật uyên thâm, nhưng Mùa Thu
Không Trở Lại là bài ca được đồng bào yêu mến nhất vì rất
cảm động, vừa thiểu não vừa nhung nhớ và đượm màu thời gian như
dửng dưng trước một vết thương đau không hàn gắn… « Đối với
tôi… – theo tâm tình của người nhạc sĩ – là một mối tình
xa xưa thời còn trai trẻ. Gặp nàng vào mùa xuân, mùa hạ tình
nồng cháy và mùa thu nàng ra đi. Hôm tiễn nàng ra sân bay, tôi
trở về nhà phải đi ngang qua khu vườn Luxembourg. Khu vườn đó,
khi tôi đi ngang, tôi chợt nhận ra mùa thu, vì chân mình đá rất
nhiều lá vàng, trong tôi tự nhiên vang một giai điệu « Em ra đi
mùa thu, mùa thu không trở lại… » Dù là mùa thu ở Paris
rất đẹp, nhưng mà từ mùa thu đó, với tôi, mùa thu không bao giờ
trở lại nữa, chỉ có thế thôi. »
Vườn hoa Luxembourg thơ mộng và lãng mạn khi mùa thu đến, lúc
người lữ khách đi ngang – sau khi vào Cửa Ngõ Chính, dựng trước
Boulevard Saint Michel thuộc Quartier Latin-Quận 5-Paris,
nằm cùng với Boulevard Saint Germain phía bờ tả ngạn sông
Seine, nổi tiếng là nơi trú ngụ của nhiều nhà trí thức và nghệ
sĩ canh tân : « Ils sont très rive gauche », như người ta thường
nói… Người lữ khách đi vào công viên, thẳng tới Cửa Ra, mở
trước đường Vavin, rẽ bên phải thì chân đạp Đại lộ Montparnasse
mà theo dọc vệ đường có tượng của văn hào Honoré de Balzac
1799-1850 do nhà hội họa điêu khắc RODIN : Honoré de Balzac là
tác giả 95 tiểu thuyết xã hội, trở thành tuyển tập La Comédie
humaine xb năm 1840. Khu này (thuộc Quận 14) rất được hạng
văn sĩ hay tài tử ngoại quốc năng tới lui giữa hai thế chiến,
mà cũng là lãnh vực của nhà nghệ sĩ hội họa và điêu khắc Ý Đại
Lợi Modigliani Amedeo năm 1906 trú ngụ tại Montmartre, rồi dời
đổi qua Montparnasse kể từ năm 1909 cho đến năm sau (1920) thì
mất trong nghèo nàn, cực khổ.
Hiện giờ, khu Montparnasse vẫn còn di tích những Quán Trà Văn
Chương (Cafés littéraires) và những xưởng làm việc của họa sĩ và
điêu khắc sĩ. Người du khách viếng thăm khu Montparnasse-Quận 14
ban đêm sẽ chứng kiến trong một thành phố nhỏ, nhưng tưng bừng
rộn rịp trên bờ đường với hiện diện của nhiều văn nghệ sĩ-họa sĩ
trình bày hàng la liệt những sáng tác mới của mình…
Trở lại Vườn hoa Luxembourg vị trí giữa vùng Saint Germain des
Prés và Quartier Latin (thuộc Quận 5 và 6 của kinh thành hoa
lệ), với một diện tích 23 mẫu Pháp nghĩa là 230 000 thước vuông,
là một trong những vườn hoa lớn nhất, đẹp nhất và thơ mộng nhất
ở Paris… đặc biệt vào những ngày đầu thu. Người du khách bước
chân vào cửa chính Boulevard Saint Michel, rẽ ngay bên phải, có
cảm tưởng vong hồn nữ hoàng Marie de Médicis còn lảng
vảng đâu đây chung quanh lâu đài của Bà cùng tên (ngày nay là
chỗ sở tại của Thượng Nghị Viện Pháp), nên dừng lại ngồi trong
chốc lát trên một ghế có tay dựa, đặng thưởng ngoạn Suối Nước
De Médicis (Fontaine de Médicis) chảy róc rách, êm dịu như
một thoáng hương xưa… Chỗ này thật đúng như người ta thường nói
là nơi gặp gỡ hẹn hò của tình nhân lúc đầu cùng nhau âu yếm
trước giờ chia tay…
 Trong
suốt công viên, hành khách sẽ gặp nhiều pho tượng đá của những
nghệ sĩ, nhạc sĩ, thi hào, văn hào và ngay cả những chính khách
mà dân tộc biết ơn như Pierre Mendès-France (1907-1982) là Thủ
tướng chính phủ dưới thời Đệ Tứ Cộng Hòa đã ký Hiệp định Genève
năm 1954 (sau Điện Biên Phủ) nhằm đem lại hòa bình bằng cách
chấm dứt chiến tranh giữa Pháp và Việt Minh tại Đông Dương. Vì
thế du khách có cảm tưởng đi dạo chơi trong một Viện Bảo Tàng ở
giữa trời.
Ngày tôi từ giã quê hương mùa thu năm ấy, thật buồn không thể
tả :
… Anh ra đi trong một chiều ảm đạm
Tháng Mười năm Ngàn Chín Trăm Năm Mươi
Trong sương khói biên thùy, trong quên lãng
Bỏ gia đình và đất nước thương đau…
(Em Có Về Làng Xưa, Thơ Nhạc LMN)
Cách đây đúng 59 năm, máy bay Caravelle chở đưa tôi từ Huế và
Sài Gòn-Việt Nam đến Pháp, hạ xuống phi trường ORLY-Paris
khoảng 10 giờ sáng ngày mồng 5 tháng 10 năm 1950. Vườn
Luxembourg là thắng cảnh đầu tiên tôi viếng thăm, vì ở gần khách
sạn thuê tại số 8 Rue des Quatre-Vents (Đường Gió Bốn Phương)
- cạnh Métro Odéon, cách Đại học Panthéon-Sorbonne (lúc bấy giờ
là Đại học Luật khoa và Khoa học Kinh Tế) đi bộ khoảng 10 phút.
Bước vào công viên nổi tiếng một buổi chiều đầu thu, trong tâm
hồn người nghệ sĩ vừa nặng tình gia đình và đất nước, vừa đau
khổ vì từ nay phải sống kiếp lưu vong :
Ai hay chia lìa
Sương gió biên thùy
Hiu hắt người đi sa trường xa…
(TMBS, nhạc và lời : LMN)
Tưởng nhớ lại lúc biệt ly :
Chiều vàng năm xưa khi mùa thu hiu hắt thiết tha bao hình bóng
Một người ra đi trong gió sương mờ thoáng
Nước non ngây buồn trông
Lá vàng rơi chứa chan ngoài song…
…………………………………………..
Chiều vàng năm nay khi mùa thu hiu hắt nhớ nhung bao hình bóng
Tìm người yêu đi trong bóng sương, hồn nước khóc âm thầm chờ
mong
Lá vàng rơi chứa chan ngoài song…
(CVNX, nhạc và lời : LMN)
Chân đạp trên biết bao nhiêu lá chết, tôi nghe văng vẳng đâu đây
trong vườn hoa mùa thu Paris, tiếng hát Baryton trầm hậu của
Yves Montand, đi sâu vào tâm hồn người nghệ sĩ:
Oh! Je voudrais tant que tu te souviennes
Des jours heureux où nous étions amis
En ce temps-là la vie était plus belle,
Et le soleil plus brûlant qu’aujourd’hui
Les feuilles mortes se ramassent à la pelle
Tu vois, je n’ai pas oublié…
Les feuilles mortes se ramassent à la pelle
Les souvenirs et les regrets aussi
Et le vent du nord les emporte
Dans la nuit froide de l’oubli
……………………………
Mais la vie sépare ceux qui s’aiment
Tout doucement, sans faire de bruit
Et la mer efface sur le sable
Les pas des amants désunis
…………………………
(Les feuilles mortes, paroles de Jacques Prévert, musique
de Joseph Kosma) :
Tôi rất mong em nhớ lại, ngày xưa
Với những ngày có nhau trong hạnh phúc
Đời thuở ấy đẹp đẽ hơn bây giờ
Và mặt trời còn ấm khi chiều xuống
Lá chết ngập vườn phải lượm bằng cái xuổng
Em biết không, tôi đã không bao giờ quên…
Lá chết ngập vườn phải lượm bằng cái xuổng
Cũng như biết bao kỷ niệm và tiếc thương
Mà gió Bắc lang thang mọi nẻo đường
Trong đêm lạnh của thời xưa quên lãng
………………………………………
Song cuộc đời chia cách những kẻ mến yêu nhau
Thật êm dịu, không một lời than thở
Và trùng dương xóa nhòa trên biển cát
Dấu chân của những người tình dang dở
……………………………………
Nhắc đến mùa thu Paris, tôi theo tâm hồn nghệ sĩ trở về dĩ vãng
xa xưa tại nước nhà khi lúc còn thơ ấu, đọc sách bà Tường Phố
khóc chồng với Giọt Lệ Thu (1923) :
Trời thu ảm đạm một màu
Gió thu hiu hắt thêm rầu lòng em
Trăng thu bóng ngả bên thềm
Tình thu ai để duyên em bẽ bàng
hoặc bằng văn xuôi : “Anh ơi, em nghĩ đến : về với anh mùa thu,
tiễn đưa anh mùa thu, mất anh lại cũng mùa thu, cho nên năm năm
cứ đến độ thu sang, thì em lại bồi hồi nhớ trước, tưởng xưa, mà
lòng thu một tấm cũng ngây ngất sầu…” Cái mùa thu tiễn biệt và
vĩnh biệt cũng là nguồn hứng cảm của bao nhiêu nhà thơ nữ trong
phái đoàn đến từ Hoa Kỳ tham dự Chiều Thu Tao Ngộ hôm nay
(ngày 04 th.10-2009 tại Paroisse Ste-Anne De La Butte Aux
Cailles, Paris Quận 13), như Ngọc An với “Những đêm dài không
ngủ” (De Longues Nuits Blanches) sau khi Yên Bình vĩnh viễn ra
đi trong mùa thu 2001 :
Anh ơi! Anh ở nơi đâu ?
Tuyền đài có biết em sầu không anh
Một mình thao thức tàn canh
Chim trời vỗ cánh bình minh đón chào
Bây giờ còn lại thương đau
Thầm ôm kỷ niệm đi vào thiên thu
Cũng như LAMARTINE : “Chỉ thiếu một người yêu duy nhất, Là đời
ta như vắng vẻ, quạnh hiu” (Un seul être vous manque, et tout
est dépeuplé) :
Trước thung lũng, đền đài và nhà lá
Ngoại vật trống không, mê ảo rụng rời
Cả những sông, núi đá, khu rừng thẳm
Từng ẩn núp mộng tưởng với cô liêu
Nay thiếu bóng một người yêu muôn thuở
Tâm hồn ta như hoang vắng, quạnh hiu
Ngọc An mang nặng nỗi buồn thê lương của mình vì còn sống sót
trong cõi đới này “không có anh” :
Anh đã về nơi đâu ?
Để trần gian thương đau
Em âm thầm đổi bóng
Nghe từng tiếng … thu sầu
(Thu Sầu, thơ Ngọc An 2002)
“Thu Sầu”cũng là tên bài thơ của Lưu Hồng Phúc viết trong năm
2004 với sáu câu đầu, nhẹ nhàng song buồn thấm thía, không thể
tả:
Từ mấy thu rồi xa cách nhau
Lòng ta mang nặng nỗi u sầu
Gom lá mùa thu ôn kỷ niệm
Dệt thơ giữ lại đến ngày sau
Gió cuốn về đâu những lá vàng
Đường chiều vương vấn một màu tang
Tìm đâu dư ảnh ngày xưa ấy
Hay vẫn trong ta những lỡ làng
…………………………………
Trong lúc nhà văn nữ, ký giả Nguyễn Thị Ngọc Dung, chủ nhiệm Tam
Cá Nguyệt San “Cỏ Thơm”, tác giả những tác phẩm lẫy lừng như
Phượng Vẫn Nở Bên Trời Hà Nội (Hồi Ký 1995) và Sài Gòn
Nắng Nhớ Mưa Thương (Hồi Ký 1996) mà cũng là thi sĩ ấn tượng
(poétesse impressionniste) vì với đôi nét chấm phá nhưng đượm
nồng tâm hồn nghệ sĩ tha phương, nàng đã gặp gỡ “Tình Thu”
nơi đất lạ :
Trời thu man mác khung sầu
Mây thu bàng bạc vương màu thời gian
Lá thu vàng đổ xuống ngàn
Cây thu lạnh lẽo miên man u tình
Rừng thu hiu hắt một mình
Hồ thu in nước bóng hình đơn côi
Sông thu đứt khúc chảy xuôi
Gió thu vi vút khôn nguôi âm buồn…
(trích Điểm Trang Làm Dáng Cuộc Đời, tr. 67)
Gió thu
buồn thật, nhưng với sự có mặt hôm nay của Phong Thu, một cây
viết sâu sắc và bén nhọn (Đỗ Bình), nhí nhảnh và hồn nhiên,
ngay Paris thơ mộng cũng đỡ sầu đôi chút. Ngụ tại Bonneuil Sur
Marne (ngoại ô Kinh Thành), nhà thơ nữ Vương Thu Thủy đã diễn tả
một cách nhẹ nhàng, có thể nói là dửng dưng, song với những lời
thơ không gọt giũa, nỗi lòng mình lúc mùa Thu Trên Sông Seine*
sắp tàn :
Đêm qua ngồi đếm sao rơi
Lắng nghe thu rụng bên trời Paris
Sông Seine nước đến rồi đi
Luxembourg cỏ xanh ghi ngút ngàn
Đêm nay ngồi đón thu sang
Nhớ người thu ấy mênh mang thu này
Thu xưa duyên lở trót vay
Thu này lỗi hẹn ai hay mong chờ
Giòng sông lượn khúc lững lờ
Chiều về gió lộng, đôi bờ sông Seine
Paris sương phủ mong manh
Vàng thu lá đổ, phím đàn bâng khuâng
Đêm qua thu bỗng chuyển mình
Đêm nay thu rụng, dệt tình thơ yêu
Nhắn thu lá đổ muôn chiều
Vô tình thu đã để nhiều nhớ mong
Lê Mộng Nguyên
Paris, Paroisse Ste-Anne De La Butte Aux Cailles, Chiều Thu
Tao Ngộ ngà
04 tháng 10-2009.
* Thu Trên Sông Seine được Lê Mộng Nguyên phổ nhạc, thâu
vào CD Bruxelles 2009 – BK2 16 với giọng hát của nữ danh
ca Mỹ Dung (Việt Nam).
|
