Tiếng Việt tiếng Anh
-
Where are you, Andy, Jimmy? Come back here. Hurry up!
Tôi ngẩn người khi vừa
nghe ai đó gào to giữa chợ một tràng tiếng Anh với âm hưởng đầy
chất Việt Nam. Nhưng tôi không ngạc nhiên vì tiếng gọi con khơi
khơi giữa chợ như ở giữa sân nhà chị ta, mà vì tôi thấy cái
giọng nói này quen quen, lâu lắm rồi tôi mới được nghe lại.
Tôi hướng theo tiếng nói
đó và trông thấy đúng là một người đã quen, liền bước vội lại,
nhìn kỹ hơn và không khỏi reo mừng:
- Ủa! Bông đó hả Bông?
Bông nhìn tôi, cũng mừng
rỡ không kém, nhưng nó hạ thấp giọng chứ không gào rổn rảng như
hồi nãy:
- Bông hoa gì! Bây giờ
tao tên là Barbara rồi. Nhớ nghe, đừng gọi là Bông nữa, quê lắm.
- Ủa Bông… À quên
Barbara, mày không còn tên là Lê thị Bông nữa hả?
- Đã bảo tao đổi tên là
Barbara rồi mà, Barbara Le, hiểu chưa? Họ Lê, không có dấu thành
Le, mày muốn hiểu là.. Le te hay Le lói gì cũng được. Hồi năm
ngoái, thi đậu quốc tịch, đổi tên luôn, dù gì cũng…lên chức công
dân Mỹ rồi.
Lúc đó, hai thằng con
chạy lại, chắc vừa chạy đuổi nhau trong chợ nên cả hai đứng thở
không ra hơi. Bông tiếp tục cho hai thằng con một bài học ngay
giữa chợ bằng tiếng Anh của mình:
- What were you doing
over there? I told you not to…
Bông khựng lại, quay ra
hỏi nhỏ tôi:
- Chữ “quậy phá tùm lum”
tiếng Anh là gì hả? Tao muốn nói với tụi nó là không được quậy
phá tùm lum trong chợ người ta.
- Tao…không biết, để chốc
về nhà tao dò tự điển...
- Trời ơi, tao cần ngay
bây giờ. Hồi xưa học chung ESL với mày, tao thấy mày biết nhiều
từ ngữ lắm mà.
- Nhưng ai mà học cái từ
“quậy phá tùm lum” này. Đùng một cái, mày hỏi, chữ ở đâu mà ra
lẹ vậy?
- Thôi được…
Bông quay ra hai thằng
con, cao giọng:
- Do not do that any
more. OK ?
Hai thằng con hiểu ý mẹ,
đứng yên. Tôi phục Bông sát đất, không cần biết nhiều từ, vẫn
giải quyết được vấn đề, vẫn nói tiếng Anh cho người khác hiểu
như thường.
Giống như trường hợp một
người bạn của tôi, bảo lãnh thằng em sang Mỹ, tiếng Anh nó biết
lõm bõm và chủ yếu chỉ cần hai từ “This, That” mà được việc. Ông
anh giao cho thằng em trông coi một cửa hàng bán cá kiểng. Khách
hàng muốn mua gì, thì anh ta chỉ vào từng món và hỏi:
- This one?.
Nếu không phải, liền chỉ
sang cái khác:
- That one?.
Cuối cùng cũng bán đúng
món hàng mà khách muốn mua, mà không cần biết loại cá ấy, loại
thức ăn cho cá ấy tên gì.
Tôi hỏi Bông:
- Nếu không thể nói bằng
tiếng Anh, sao mày không nói tiếng Việt Nam cho tiện?
- Trời ơi, tao kỵ nói
tiếng Việt Nam với con tao, phải để tụi nó giỏi tiếng Anh chứ,
chêm ba tiếng Việt vô làm gì, cho tụi nó nhức đầu! Hồi xưa, tao
với mày học ESL khổ cực thế nào!
Tôi nhớ hồi mới sang Mỹ,
gặp người Mỹ nói chỉ …mỉm cười, đó là kế “hoãn binh” để đoán mò
xem họ nói gì và suy nghĩ câu trả lời. Hên thì trúng.
Có khi bế tắc, họ đi rồi
mới chợt hiểu ra hay đoán mò ra, chẳng lẽ lại gọi “Ông ơi, bà ơi
tôi hiểu rồi. Lại đây tôi trả lời cho mà nghe nè…”
Và một chuyện tôi còn nhớ
đời, tôi làm tại một hãng ráp đồ điện tử, rất chăm chỉ, kỹ
lưỡng. Một hôm tôi vừa bóc miếng gum cho vào miệng nhai thì ông
cai trông thấy, nhưng không nói gì, cũng đã làm tôi lo ngay
ngáy, vì luật hãng cấm ăn uống trong giờ làm việc.
Hôm sau, tôi bị gọi lên
văn phòng ông manager, cõi lòng tôi tan nát, phen này coi như
tôi bị đuổi việc. Nhưng ông Manager mời tôi ngồi, nói chuyện rất
thân thiện, ông nói gì, trình độ tiếng Anh ESL của tôi làm sao
mà hiểu nổi. Nhưng để đáp lại tấm lòng tử tế của ông, mỗi câu
nói ông đợi tôi trả lời, tôi đều nói OK với tất cả lòng… biết
ơn, không ngờ người Mỹ tử tế thế, công nhân có lỗi mà họ khiển
trách rất lịch sự, dịu dàng.
Một tuần lễ sau, ông cai
đưa tôi một tờ giấy, ghi rõ tôi sẽ đổi sang làm ca tối bắt đầu
từ tuần tới, tiếng Mỹ tôi nghe không rành, nhưng đọc là tôi hiểu
liền. Tôi thắc mắc quá, khi không họ đổi tôi xuống ca tối mà
không hỏi ý kiến tôi gì cả? mà chỉ một mình tôi bị đổi, hay họ
trừng phạt tôi về tội vi phạm kỷ luật đã ăn trong giờ làm việc
hôm nọ?
Mấy người bạn Việt Nam
làm cùng ca cũng xúm vào bàn luận, cho là tôi bị “trả thù”, bị
“xâm phạm quyền tự do dân chủ”, bị “kỳ thị” v.v...
Tôi bèn nhờ một anh giỏi
tiếng Anh dẫn lên gặp ông Manager để khiếu nại, với bộ mặt đưa
đám và xưng xỉa.
Thì ra, hôm ông Manager
nói chuyện với tôi, là ông đã khen tôi làm việc giỏi, ông hỏi ý
tôi có thể chuyển xuống ca tối không vì họ đang cần một người
thợ giỏi như tôi, và ông sẽ lên lương cho tôi 50 cent một giờ.
Tất cả, tôi đều OK vui vẻ. Ông đã cảm ơn sự hợp tác “mau lẹ” của
tôi.
Tôi trở về thực tế nói
với Bông:
- Mình khác, tụi nhỏ
khác. Mình qua đây lớn tuổi rồi, tiếng Việt Nam đầy đầu, chỗ đâu
mà vô tiếng Anh? Còn tụi nó sinh đẻ ra ở đây, lớn lên ở đây. Lo
gì?
- Sống ở Mỹ phải Mỹ hoá
mày ơi, vợ chồng tao đều vô quốc tịch Mỹ, hai con sanh ra tại
Mỹ. Cả nhà Mỹ hết trơn rồi. Thôi mày cho tao địa chỉ, bữa nào
đến nhà chơi, mấy năm nay mới gặp lại mà, bây giờ tao đi kiếm lọ
mắm tép chua đây.
- Ăn món gì vậy?
- Bánh tráng cuốn thịt
heo luộc với mắm tép chua, rau thơm, ngon hết biết!
Nói xong Bông dắt hai con
ra thẳng quầy nước mắm, nước tương. Chiều nay về nhà, cái gia
đình Mỹ hoá ấy, nói toàn tiếng Anh ấy, gia đình bà Barbara Le,
sẽ tha hồ thưởng thức món mắm tép chua, đặc sản của Việt Nam,
chẳng liên quan đến Mỹ một tí nào.
*** ****
Nghe tiếng chuông reo,
thằng Cu Tí của tôi chạy ra mở cửa, Cu Tí nói:
- Mẹ cháu đang ở trong
bếp, mời hai bác vào nhà.
Tôi vội vàng lau tay,
bước ra phòng khách, đó là gia đình chị Bông:
- Mời cả nhà ngồi chơi.
Cu Tí, con lên lầu nói ba xuống có khách nhé!
- Dạ, để con lên gọi Ba.
Cu Tí nhanh nhẩu chạy đi,
Bông ngạc nhiên:
- Mày dạy nó nói tiếng
Việt rành quá vậy?
Bông ái ngại tiếp:
- Nói giỏi tiếng Việt là
ảnh hưởng đến tiếng Anh đó. Mai mốt lên Đại học, nó sẽ lúng túng
cho mà xem.
Chồng của Bông ngắt lời
vợ:
- Em chỉ lo xa - Anh ta
phân bày với tôi - bà ấy sợ con dở tiếng Anh, nên không cho tụi
nhỏ học tiếng Việt đã đành, mà còn ra luật lệ là ở nhà vợ chồng
phải nói tiếng Anh khi có mặt hai con. Thiệt tình bực mình hết
sức, nhưng bả thích thì chiều, không lẽ cãi lộn tối ngày vì vụ
này?. Thà mình nói giỏi tiếng Anh, mình dạy nó, không sao. Đằng
này mình nói thì chậm, âm hưởng thì sặc mùi Việt Nam, người Mỹ
nghe có khi còn hoang mang không hiểu gì cả, thì dạy cái nỗi gì?
- Coi như mình…dợt tiếng
Anh cho chính mình đi. Bông bướng bỉnh giữ vững lập trường của
mình.
Chồng Bông phân bày:
- Thằng Andy đó, mới 9
tuổi đầu mà đã nói với mẹ nó khi nào con 18 tuổi sẽ ra khỏi nhà
sống tự lập một mình, thấy mẹ buồn, nó… gia hạn thêm một năm nữa
là 19 tuổi. Em vẫn muốn các con sống với em theo phong tục, tập
quán người Việt Nam, con cái gần gũi, gắn bó với gia đình với
cha mẹ, anh em, nhưng tiếng Anh đâu mà giảng giải cho tụi nó
hiểu? còn tiếng Việt thì chúng nó lại không biết gì. Hiểu ngôn
ngữ mẹ đẻ cũng sẽ hiểu được tập quán quê hương đó.
Chồng tôi ra tới phòng
khách, hai ông bạn cũ gặp nhau, mừng rỡ. Trước đây hai gia đình
ở cùng một apartment, cùng một hoàn cảnh mới qua Mỹ, nên chúng
tôi chơi với nhau khá thân. Sau này vợ chồng Bông dọn đi thành
phố khác và mất liên lạc, nay mới gặp lại.
Thằng Andy, Jimmy thì
nhanh chóng làm bạn với Cu Tí, Cu Tèo nhà tôi, cùng lứa tuổi,
nên chúng nói chuyện, đùa vui thoải mái.
Bông kín đáo, để ý đến
bọn trẻ, và thốt lên:
- Bốn đứa nói tiếng Anh,
nghe mà sướng cả tai. Tao cứ tưởng là…
- Tưởng Cu Tí, Cu Tèo
biết nói tiếng Việt thì dở tiếng Anh chứ gì? Đấy mày xem, có dở
đi tí nào không?
Chồng Bông lại được dịp
phân bày:
- Tôi nói hoài mà bà ấy
không nghe. Tháng rồi cả nhà mới về Việt Nam, hai thằng con thật
khổ vì không hiểu và nói được tiếng Việt, được ông bà, chú dì
xúm vào hỏi chuyện, nhưng tụi nó cứ ngố mặt ra, thiếu điều muốn
khóc, mẹ nó phải đứng ra thông dịch cho đôi bên, rồi chúng e
ngại khi đối diện với họ, vô tình mà chuyến đi chơi xa, về quê
hương của chúng mất hết ý nghĩa và hứng thú. Hai đứa đều nói lần
sau không về Việt Nam nữa…
Bông khoe:
- Vậy mới vui chớ, bà con
thấy hai thằng nhỏ nói ngọng ngiụ vài chữ tiếng Việt cũng không
xong, họ cười rần rần, cứ hỏi cho nó nói…lung tung chơi. Ai cũng
nói tụi nó thành Mỹ con rồi. Hai đứa nó thèm ăn hamburger, sáng
sớm mấy bà dì phải xách xe chạy ra phố mua hamburger và sữa tươi
cho chúng.
- Tại em bày đặt, muốn
mọi người đối xứ với chúng như đối xử với người Mỹ, chứ chúng nó
không có hamburger cũng không chết đói. Có bữa bà Ngoại cho tụi
nó ăn bánh cuốn, mỗi đứa xơi hết một dĩa đó.
- Theo tôi cứ tập cho các
cháu nói tiếng Việt, ăn đồ Việt, càng hay chứ sao. Chồng tôi góp
ý.
Chồng Bông tuôn ra những
ấm ức mà anh tin rằng có người nghe và đồng tình:
- Biết thêm một ngôn ngữ
là phong phú thêm cho đời sống, huống chi đó là ngôn ngữ của quê
hương, dân tộc mình. Không thấy người Hoa đó sao? hồi ở Việt
Nam, tôi thấy có những trường dạy tiếng Hoa cho người Hoa. Họ
làm ăn, sinh sống trên đất Việt, thậm chí lấy vợ, lấy chồng Việt
Nam, nhưng vẫn không để con cháu quên ngôn ngữ dân tộc của họ,
nguồn gốc của họ.
Tôi tán thành:
- Điều này rất đúng, hồi
tôi qua Canada chơi, dạo phố Tàu ở Toronto, thấy những thanh
niên người Hoa đứng rao hàng ơi ới bằng tiếng Việt Nam, nhưng
khi gặp khách hàng người Canada, họ đổi sang nói tiếng Anh lưu
loát. Vậy mà lát sau lại thấy họ nói chuyện với đồng hương bằng
tiếng Hoa ngon lành. Họ biết ba ngôn ngữ, thật là tiện dụng và
hữu ích.
Chồng tôi tiếp lời:
- Chưa biết chừng gặp
khách hàng dân Québécois, họ lại nói tiếng Pháp nữa đấy.
- Trong các nhà hàng, chợ
búa người Việt Nam, ngoài tiếng Việt, các cô thu ngân, bồi bàn
nếu cần lại nói tiếng Anh với khách hàng đó thôi. Biết hai, ba
ngôn ngữ càng dễ giao thiệp, dễ xin việc làm. Chồng Bông bổ sung
thêm.
Chồng tôi dung hoà:
- Thật ra, chúng ta đang
sống ở Mỹ, nói tiếng Mỹ, sống theo phong tục Mỹ là điều rất
đúng. Nhưng bên cạnh đó, chúng ta cũng nên duy trì những phong
tục, tập quán tốt đẹp của dân tộc mình, ngôn ngữ là cây cầu nối
tuyệt vời nhất. Chúng không thể yêu quê hương nếu không nói và
hiểu được tiếng Việt.
Thử tưởng tượng anh David
Nguyễn hay cô Tammie Trần nào đó, dù họ sinh ra và lớn lên ở Mỹ,
thành công ở Mỹ. Nhưng nhìn họ, người ta biết ngay là người Mỹ
gốc Châu Á, gốc Việt Nam, thì không thể nào họ phủ nhận được
nguồn gốc của mình.
Tôi nói với Bông:
- Tao mong cho Cu Tí, Cu
Tèo của tao giỏi tiếng Việt càng tốt, chúng nó mới chính là
người dạy tiếng Anh cho vợ chồng tao. Sau này trong cuộc sống,
sẽ có nhiều dịp cần nó thông dịch, giảng nghĩa cho mình đấy.
Bông ậm ừ:
- Mày nói cũng có lí, để
từ từ tao tính…
Khi hai vợ chồng Bông
chuẩn bị ra về, Bông gọi hai con:
- Andy, Jimmy. Come here!
Go home!
Bông chợt ngại ngùng sửa
lại:
- Andy, Jimmy! Lại đây
con! Con chào hai bác đi!
Hai đứa nhìn mẹ, ngẩn tò te. Chắc
chúng ngạc nhiên vì lần đầu tiên nghe mẹ nói tiếng Việt Nam với
chúng trước mặt người khác? Thằng Cu Tí thấy chúng ngẩn ngơ,
chịu không nổi, lanh chanh xen vào:
- Say good bye to my mom,
my dad.
Andy, Jimmy hiểu ra,
chúng chào chúng tôi:
- Good bye!
Gia đình người Mỹ gốc
Việt Lê thị Bông, tức Barbara Le ra khỏi nhà tôi. Tôi hy vọng
rằng một ngày nào đó hai thằng "Mỹ con” kia sẽ không còn nghệt
mặt ra với đồng hương của mình nữa. Chúng sẽ nói và hiểu được
tiếng Việt Nam.
Nguyễn thị Thanh Dương |
Nguyễn Thị Thanh Dương tên thật Nguyễn Thị Thanh, sinh ngày 12
tháng 9 năm 1951.
Định cư tại Mỹ năm 1991, hiện đang sống tại vùng Dallas, tiểu bang
Texas.
Cộng
tác với báo Trẻ, phát hành tại địa phương và vài thành phố, tiểu
bang khác.
Đã in :
- Tuyển tập truyện ngắn: "Đường dài thăm thẳm" năm 2007.
- Tập thơ: "Một thời tương tư" năm 2007".
Yêu thích thơ văn từ lúc tuổi teen. Cho đến bây giờ niềm đam mê đó
vẫn không ngừng nghỉ.
|