Trong mục dành cho bạn đọc của nhật báo Le Monde - tờ báo cấp tiến của giới trí thức, có uy tín hàng đầu ở Pháp – có đăng một câu chuyện giản dị do Jean Hébert, người đã nhiều năm sống bên cạnh Mahatma Gandhi, kể lại. 

Chuyện xẩy ra trong một làng nhỏ phía Nam Ấn Ðộ, nơi Gandhi sống một cách đạm bạc. Một bà mẹ dẫn đứa con trai 10 tuổi tới gặp Gandhi, nói :

 - Xin thầy hãy nói với thằng nhỏ này nó không nên ăn nhiều kẹo nữa. Rồi nó sẽ chán ăn. Răng nó sẽ hư mất.

 - Ðúng vậy, nhưng 10 ngày nữa bà hãy trở lại đây – Gandhi trả lời.

Mười ngày sau, bà mẹ dẫn đứa con trở lại. Gandhi gọi đứa bé đến, nói :

 - Cháu đừng có ăn nhiều kẹo nữa. Cháu sẽ chán cả ăn và răng của cháu sẽ hư mất !

 - Cám ơn thầy. Cháu nó sẽ nghe lời thầy.

Bà mẹ lấy làm lạ hỏi :

 - Tại sao thầy không nói với nó 10 ngày trước ?

Gandhi trả lời :

 - Bởi vì 10 ngày trước tôi còn ăn kẹo.

Mahatma Gandhi, nhân vật vĩ đại của dân tộc Ấn Ðộ, người đựợc tôn vinh là Thánh, đã phát động và lãnh đạo cuộc đấu tranh bất bạo động chống lại chính quyền thực dân Anh, giành lại độc lập cho Ấn Ðộ, chỉ làm những gì ngài đã nói.

Ðể chống lại chính sách thuế má nặng nề của thực dân Anh, ngài tự tay se sợi, dệt vải, tự cầy cấy lấy gạo để ăn, đi bộ hàng ngàn cấy số ra bờ biển làm muối. Hàng triệu người Ấn đã theo ngài.

Vào thời điểm xẩy ra những vụ tai tiếng về tài chánh, lối sống vô đạo đức của giới chính khách ở Pháp và khắp nơi trên thế giới, các vụ lạm dụng tình dục trẻ em của giới tu sĩ ở Mỹ, ở Pháp và nhiều nơi khác, vị độc giả của báo Le Monde, qua câu chuyện giản dị này, muốn nhắc nhở những nhà lãnh đạo chính trị, các nhà lãnh đạo tôn giáo rằng họ hãy làm tốt những gì họ muốn dậy dỗ người khác về sự lương thiện và bổn phận công dân, sống theo những điều đạo đức của tôn giáo mình.

Hơn 2500 năm trước, Khổng Tử, triết gia vĩ đại của nhân loại, cho rằng muốn có một nền chính trị tốt, trước hết phải có các nhà lãnh đạo tốt, là những tấm gương về đạo đức, lời nói và việc làm phải đi đôi.

Muốn, được như vậy, các nhà lãnh đạo phải tu dưỡng bản thân, lo chuyện gia đình cho yên ấm sau mới có thể hoàn thành tốt các trách nhiệm lãnh đạo quốc gia, theo đúng trình tự tu thân tề gia, trị quốc, bình thiên hạ.

Có được như vậy, dân mới tín nhiệm, nói dân mới nghe (danh chính, ngôn thuận).

Nhưng trước hết phải có lòng công chính, tôn trọng sự thực, lòng dạ ngay thẳng, lương thiện, chân thành (Chính tâm, thành ý). Làm việc công thì phải chí công vô tư.

Ðó một nhà lãnh đạo lý tưởng. Lý tưởng nên quí hiếm hoặc không có trong thực tế. Trừ các vị thánh ! Nhưng trước khi thành thánh, hãy sống lương thiện, làm một người tốt. Sống đời tốt, sau mới sống đạo đươc. Vi nhân nan, vi đạo nan !

Mặc Tử, người đồng thời với Mạnh Tử, vị Á Thánh của đạo Nho, chủ xứơng thuyết Kiêm Ái -yêu thương gồm đủ- nói : Quân tử được bảo làm con heo, không làm đựợc thì nhận là không làm đựợc ; Nếu được bảo làm tướng quốc một nước biết không đủ tài đức, cũng cứ nhận làm. Ðó là người giả đạo đức, ngụy quân tử, lời nói không đi đôi với việc làm.

Vương Dương Minh, triết gia Trung Quốc đời Minh chủ trương thuyết Tri hành hợp nhất. Lý thuyết chỉ có giá trị khi có thể mang ứng dụng vào đời sống thực tế. Nếu không chỉ là lý thuyết suông, vu vơ, hoang tưởng. Lời nói phải đi đôi với việc làm, mới có giá trị.

Dậy người về luân lý, đạo đức, giảng kinh, thuyết pháp là những việc dễ làm. Học để hiểu thì dễ. Làm được - hành mới khó : tri dị hành nan. 

Ðức Thế Tôn trong 49 năm thuyết pháp không phải chỉ là những điều nói suông, hí luận. Ngài đã mang cả đời mình ra thực chứng, giáo dục người khác. Ðó là thân giáo. Học để hiểu. Hiểu để ứng dụng văn, tư, tu. Học mà không hành chỉ là hí luận, mở mang kiến thức. Hành mà không học, không hiểu là tu mù, dễ lầm lẫn, lạc đường theo tà thuyết, ma đạo..

Pháp môn thì nhiều, căn cơ, nghiệp duyên mỗi người mỗi khác, nên hành trì có chỗ khác nhau. Nhưng chung nhất, để được tri hành hợp nhất, cũng nhất thiết phải dựa vào Bát Chánh Ðạo của Ðấng Thế Tôn

Ðức Ðạt Lai Lạt Ma nói rằng phải thận trọng khi nhận một vị làm thầy tâm linh. Phải xem xét trong ít nhất 10 năm hành trì của vị đó thế nào, có đúng với Tam pháp ấn khổ vô thường, vô ngã hay không ?

Ma giảng kinh, thuyết pháp còn hay hơn cả Phật. Luyện giọng cho hay, uốn éo cho khéo, đạo hạnh thì không, cốt để loè người. Cũng như một diễn viên giỏi đóng vai khóc cười, vai trung vai nịnh hay hơn người thường. Vì đó là giả, không thật. Chỉ sau những cơn pháp nạn, hỗn mang tăm tối, ánh sáng -lẽ thật- hiện ra mới tỏ đựơc Ma hay Phật (giả hay chân) !

Ban đêm thấy sợi dây thừng lại tưởng là con rắn, sợ cuống lên. Sáng ra, nhìn rõ sợi dây, tự trách mình là ngu ! Cả đời học Phật, sống theo Phật, cuối cùng cũng chỉ có một điều cơ bản: hãy nhìn rõ lẽ thật ! Nhìn rõ lẽ thật (chánh kiến) mới có suy nghĩ đúng, nói năng, hành động, sinh sống chính đáng, an định tinh thần, để có thể nhìn rõ các sự vật hiện tượng như tự thân của nó.

Ðó là Bát chánh đạo, tám con đường đưa đến sự hợp nhất giữa tư duy và hành động, lời nói với việc làm luôn đi đôi với nhau.

 Paris 19.7.2009

 Minh Ðạo Thích Pháp Chính