Cho
đến chừng con người vẫn tưởng TÌNH YÊU là tất cả, chừng đó con
người vẫn bó mình trong hạn hẹp quy tắc của đời sống, trong hạn
hữu của các giác quan, trong thiên hình vạn trạng thể hiện của
thể xác, trong ám ảnh của cái chết vô hình…
Nhưng con người rất
khó vượt ra giới hạn của tình yêu người, dù chỉ trong ý nghĩ, vì
những quy định, quy tắc giữa con người với nhau chằng chịt trong
các mối quan hệ, dường như đều nằm trong cõi TÌNH CẢM - nơi tụ
hợp đông đảo người nhất, nơi họ lúc nào cũng như cô đơn, buốt
giá, cần hơi ấm của kẻ bên cạnh biết bao trong cuộc vật lộn tồn
tại bấp bênh…
Hỡi ơi đời sống! mi
không cho phép ta lập tức hiểu ra tất cả, mi muốn ta hãy nảy mầm
tý tách như hạt trồi lên từ tuyết băng lạng cóng, từ từ biến
thành một mảnh dẻ cây non, run rẩy quặt quẹo bên này vặn vẹo bên
kia, dãi nắng dầm sương để đến ngày thành một thân cây to cao
trưởng thành vươn vút lên trời cao, vùi lá trong mây gục đầu vào
làn gió vuốt ve và sực tỉnh…
Có lẽ lầm lạc nhận
thức đầu tiên của con người chính là lầm lạc nhận thức về tình
yêu. Từ rất sớm, ngay từ lúc chưa biết chữ, chưa biết đến thứ
logo duy nhất chỉ con người nắm giữ, đã bị giới hạn đông cứng
của câu chữ đánh lừa, nhất là khi lạc vào mê cung văn học…
Nhớ những buổi chiều
hè thơ ấu, bố chở tôi bằng xe đạp ra bãi biển gần nhà chơi. Sau
một hồi chán chê cúi nhặt vỏ ốc và quỳ mọp trên cát rình dã
tràng, tôi ưa thích nhất là ngồi dưới một gốc thông chống cằm
đăm đăm nhìn ra biển. Tôi nghĩ về hoàng tử, tôi đi tìm hoàng tử.
Hình ảnh chàng trai tuấn tú và nàng tiên cá đẹp mê hồn
- theo từng từ
đánh vần rời rạc của chị tôi mỗi tối mấy chị em quây quần bên
sách, đã rơi vào trí tưởng tượng non nớt của tôi như biểu tượng
tình yêu đầu tiên đẹp nhất. Tội nghiệp! có con bé cứ thơ ngây
mãi khi đi tìm hoàng tử của một đời.
Sức hút mãnh liệt đến
với tâm tình người ở đâu ra thế tình yêu ? Có lẽ diễn biến của
những mối tình đẹp nhất là những biểu hiện sâu sắc nhất, dù ngắn
ngủi, của thăng hoa đời người trước khi tàn lụi. Con người luôn
mơ ước được sống mãnh liệt như khi yêu. Cũng như tưởng rằng chỉ
trong yêu mới hưởng đời đầy đủ. Cứ như thể cuộc đời ngắn ngủi
chỉ có ý nghĩa khi đôi người tình dâng hiến cho nhau cái quý
nhất: bản thân họ. Để thế là tình yêu bỗng trở thành luôn một
cuộc vật lộn sinh tồn, giữa cá nhân với cá nhân và với những
điều kiện môi trường sống, để biến tình yêu thành mục đích của
vươn lên…
Lầm lạc trong nhận
thức về tình yêu khi tưởng rằng chỉ cần hiến dâng là đủ. Văn
học, mà nội dung thực ra chỉ là khát vọng người mang dấu ấn từng
thời đại, thường là thứ diễn tả đẹp đẽ nhất về hy vọng tình yêu
người, cùng lúc gào thét xót xa nhiều nhất cho thất vọng tình
yêu người. Hạn chế của văn học chính bằng hạn chế của một đời
thể xác vì thế. Giới hạn của ngôn từ chỉ đủ dựng lên một khung
tư tưởng phần lớn bâng quơ đưa ra những sự thật nửa vời của tình
yêu người, trong khi đó, muốn thể hiện độ sâu của tình yêu chỉ
nên tìm hiểu kỹ về cái CHẾT. Không thể khác.
Tôi đã nghiền ngẫm và
nhận ra mối tương quan họ hàng kỳ lạ của cái chết và tình yêu.
Bởi đặc tính của nỗi ám ảnh không lời giải đáp có tên gọi „chết”
dường như trùng hợp với thứ mà tình yêu đòi hỏi: sự tuyệt đối.
Chỉ diễn tả về cái chết xứng đáng với sự diễn tả một tình yêu
đích thực, hỡi ôi!
Bây giờ ta sẽ hiểu
tại sao Romeo và Juliett cần hẹn nhau dưới mồ, tại sao người ta
hay bảo „tình chỉ đẹp khi còn dang dở…”.
Giờ đây tôi đã biết:
con người có thể yêu người khác sâu sắc đến mức hòa vào sự tĩnh
lặng dâng hiến như thể chính nó…đã chết rồi.
xxx
Lá vàng chất đống
dưới gốc dẻ dại đã biến mất dưới lớp tuyết dày trắng xóa đêm
qua. Cái vừa nhìn thấy bỗng chỉ còn trong ký ức, tất cả một lần
nữa quay lại tan thành đất, trở lại một trong những dạng nguyên
thủy đầu tiên của sự sống, để mai kia giữa đất trời trơ trụi
bỗng từ đâu trồi lên một nụ xanh non…
Ta ngỡ ngàng nhận ra
mình biến thành một dây dẫn bất ngờ nối những ý nghĩ về vòng
tuần hoàn thiên nhiên với diễn trình cảm xúc của mình, khi ngẫm
nghĩ đến tình yêu luôn mang theo nó cái tất yếu kết thúc, như
cái chết luôn dành sẵn cho một kiếp người, rồi nghĩ đến vòng tự
cải lão hoàn đồng của thiên nhiên bất diệt, và nhận ra: thực ra
con người cũng không hề nao núng sau bao lần chết đi sống lại
trong cảm xúc của mình.
Đúng thế! Có một cái
gì đó đã cứu vãn tất cả, cả con người lẫn thiên nhiên…Một cái gì
đó xuyên qua vòng tuần hoàn kỳ diệu của vui buồn, mơ ước, khát
khao, đau đớn để vươn lên cao hơn cái bi kịch đổ nát từng khoảnh
khắc sống ta cứ phải nhận ra…
Lá lẳng lặng rơi khi
hơi ấm cuối cùng của thu tàn lụi, lá không cần đến ngôn từ của
con người để than thân trách phận, hay kể lể nỗi niềm mơ ước đợi
xuân sang…Có lẽ ngôn từ của con người dùng để diễn giải sự phân
chia lợi, hại, giữa bản thân và người khác nên ngôn từ chỉ đạt
đến một giới hạn nào đó mà thôi, con người không đủ kiên nhẫn
như thiên nhiên, câm lặng chờ đợi sự kỳ diệu của biến đổi nhất
định sẽ đến..
Một TÌNH YÊU người
vừa là chủ thể ban phát, vừa là đối tượng đòi hỏi yêu thương, dĩ
nhiên sẽ MẤT khi con người nhận ra điều cốt lõi: chừng nào còn
sự PHÂN CHIA trong tâm tưởng, chừng đó mi còn đau khổ khôn xiết,
mi cần phải biến đổi, con người ơi!
Ngẫm nghĩ, quan sát,
lặng thinh nghe ngóng con tim buông xả hết mọi nuối tiếc đam mê
cầm giữ của mình, nghĩ về đời sống xung quanh, về sự biến đổi
của thiên nhiên, nhận ra thêm một điều nữa: chẳng phải sự HỢP
TÁC tự nguyện giữa các yếu tố biến đổi vô hình đã duy trì sức
sống êm ả tự tái tạo lại nó hay sao?
Và thêm nữa: chẳng lẽ
chỉ những yếu tố vô hình trong thiên nhiên biết kết hợp, hợp tác
với nhau, còn con người với nhau thì không?
Đúng thế! con người
ơi, mi chỉ biết khát khao trong huyễn vọng ngôn từ ngụy biện,
trong lặp lại những mô hình văn hóa bắt chước lẫn nhau, cho
nhau, tưởng mình đang sáng tạo nghệ thuật, nhưng thực ra dậm
chân một chỗ, chỉ để hoặc than thở, hoặc tâng bốc, hoặc tán nhảm
lẫn nhau, cho nhau…
Không, con người chưa
ra khỏi gánh nặng của cảm xúc, chính vì vậy, chỉ biết phục vụ
chính bản thân mình…
Từ ngày mai, tôi sẽ
thử đi sâu, tìm hiểu một danh từ khác, hé lộ một nội dung tôi
bắt đầu mơ hồ nghiền ngẫm, nhưng chưa đủ sức để hiểu hết độ dài,
sâu, rộng của nó, khái niệm: TÌNH THƯƠNG.
Nguyễn Hồng Nhung
Budapest. 2012.12.09
Bài cùng tác giả:
