Công phu
tạo đồ hình Mạn Đà La cát
Một truyền thống
của Phật giáo Tây Tạng
Trung tuần tháng 8 vừa qua, chúng tôi có
dịp được chứng kiến các nhà sư Tây Tạng kiến tạo đồ hình Mạn-đà-la
bằng cát nhân chuyến hoằng pháp tại Hoa Kỳ của chư Tăng tu viện
Dzongkar Choede, một tu viện cổ Tây Tạng thuộc miền Nam Ấn Độ.
Mạn-đà-la là một hình vẽ mang tính nghệ thuật và tâm linh tôn giáo
sâu sắc. Nơi đó có sự hợp nhất giữa thế giới bản thể và thế giới
hiện tượng, giữa tâm thức và vũ trụ. Trong ý nghĩa thực tiễn,
Mạn-đà-la còn là một đàn tràng để hành giả cúng dường, cầu nguyện và
tu tập thiền định.
Truyền thống Phật giáo Tây Tạng có nhiều loại Mạn-đà-la như
Mạn-đà-la bằng cát màu hay bột đá màu, Mạn-đà-la bằng tranh vẽ,
Mạn-đà-la vật thể ba chiều thường làm bằng kim loại hoặc gỗ… Trong
đó, Mạn-đà-la được làm bằng cát màu là nổi tiếng và phổ biến nhất.
Từ
những hạt cát mịn như bột gồm đủ các loại màu sắc, qua bàn tay khéo
léo và đặc biệt là nội tâm chuyên nhất, các vị sư Tây Tạng đã tạo
nên một bức tranh cát tuyệt vời. Nếu không một lần chứng kiến, hẳn
chúng ta cũng không ngờ rằng bức tranh Mạn-đa-la cát đó chỉ được làm
với một công cụ rất thô sơ.
Đó
là hai thanh sắt tròn và rỗng, có một đầu nhọn theo kiểu hình phễu.
Phía bên ngoài gần phần đầu nhọn là những khía vòng tròn đều nhau.
Một cái dùng đựng cát, một cái đặt sát phía trên để khi làm thì cà
tới cà lui chỗ các khía này hầu tạo một sự rung động nhỏ cho cát
chảy xuống mà không bị tắc nghẽn. Nhịp nhàng, thư thả, từ điểm giữa
vòng tròn, các nhà sư Tây Tạng đã đưa những hạt cát màu rất mịn từ
trong lòng ống sắt chảy qua một đầu nhọn để tạo nên bức tranh tâm
thức bằng cát đầy tính nghệ thuật và sáng tạo.
Từ một điểm nơi tâm, các đường vẽ sẽ được mở rộng ra ngoài theo một
trình tự nhất định. Trong quá trình kiến tạo, các sư (thường là 4 vị
ngồi 4 hướng) phải luôn đối mặt với tâm của Mạn-đà-la. Không vội
vàng, thong thả, từ từ, đều đặn trong nhiều ngày làm việc cùng nhau,
các vị sư Tây Tạng vừa thực hiện Mạn-đà-la mà cũng vừa giữ tâm ở
trạng thái thiền định.
Với đồ hình Mạn-đà-la Quán Thế Âm bằng cát này thì các sư đã thực
hiện liên tục trong năm ngày. Tuy nhiên, cũng tùy kích cỡ lớn nhỏ
của đồ hình Mạn-đà-la mà thời gian hoàn tất có khác nhau. Có những
đồ hình Mạn-đà-la phải làm suốt trong nhiều tuần lễ mới xong.
Theo lời giải thích của sư Jampa Sopa, vị trưởng đoàn, thì Mạn-đà-la
là nơi cư trú của các vị Phật và Bồ-tát mà hơn 2.500 năm về trước,
Đức Phật Thích Ca đã giới thiệu trong giáo pháp của Ngài qua hình
thức mật chú.
Cũng theo lời sư Jampa Sopa thì có nhiều Mạn-đà-la như Mạn-đà-la A
Di Đà, Mạn-đà-la Dược Sư, Mạn-đà-la Quán Thế Âm… Tuy tên gọi, màu
sắc đặc trưng từng phần và hình thể vuông tròn có khác nhau, nhưng
nội dung Mạn-đà-la thì đều giống nhau là y cứ vào kinh Phật để diễn
đạt. Nên Phật tử chiêm bái Mạn-đà-la thì sẽ có nhiều phước lành.
Điều này cũng không có gì huyền bí. Vì tự thân mỗi hạt cát đã được
chế tác từ tâm chánh niệm nên toàn thể Mạn-đà-la còn là biểu hiện
của một kho năng lượng tinh thần. Ngoài niềm tin, chúng ta cũng dễ
dàng nhận ra một nguồn năng lượng ẩn chứa trong những hạt cát qua
những đường nét hoa văn tuyệt hảo biểu thị cảnh giới chư Phật, chư
Bồ tát bằng hình ảnh cách điệu cỏ cây, chim thú, hoặc các ký hiệu,
các câu thần chú bằng chữ Phạn trong đồ hình Mạn-đà-la.
Mặt khác, Mạn-đà-la cũng là đối tượng để chúng ta thực tập quán
tưởng. Quán tưởng vũ trụ, quán tưởng tâm mình, soi lại chính mình để
nhận ra được tánh Không của vạn pháp. Và khi chúng ta thật sự thành
tâm trong lúc chiêm bái hình ảnh biểu tượng của các Đức Phật trên
Mạn-đà-la thì có nghĩa là ngay giây phút đó chúng ta đang sống được
với tâm Không. Mà đem cái tâm Không để lễ bái thì sự cảm ứng quả là
không thể nghĩ bàn.
Cũng như khi ta đảnh lễ một tượng Phật bằng xi-măng hoặc gỗ thì phải
hiểu rằng lúc đó, không những ta đang tiếp xúc với năng lực giác ngộ
ẩn chứa nơi bức tượng mà còn là tiếp xúc với bản chất giác ngộ sẵn
có nơi chính mình. Có như vậy thì phước lành mới phát sinh trọn vẹn
và công đức mới tăng trưởng đầy đủ.'
Việc tạo dựng Mạn-đà-la cũng thế! Mỗi người phải làm trong chánh
niệm. Tức là phải có một sự tập trung tinh thần rất cao và sự kết
hợp hài hòa không kém phần công phu của một nhóm người trong nhiều
ngày liên tục. Và khi tâm ý được tập trung chuyên nhất vào một chỗ
thì cũng có nghĩa là đã tác động vào đó một nguồn năng lượng tâm
linh rất lớn qua những nét vẽ bằng cát. Do đó, việc kiến tạo
Mạn-đà-la cũng là một phương pháp tu tập thiền định.
Được biết, theo truyền thống Phật giáo Tây Tạng, thì các sư đều phải
học qua cách tạo dựng Mạn-đà-la như là một phương tiện rèn luyện tâm
thức, tinh lọc tâm ý. Nếu vị nào muốn chuyên sâu về việc kiến tạo
Mạn-đà-la thì phải học thêm nhiều hơn nữa về nghệ thuật và triết học
trong một thời gian dài.
Thế nhưng, sau khi Mạn-đà-la cát được làm xong thì phải hủy bỏ,
ngoại trừ các Mạn-đa-la được dùng làm đối tượng quán tưởng như các
loại bằng tranh vẽ.
Mạn-đà-la sẽ được hủy bỏ bằng cách trộn đều các loại cát màu lại
với nhau, rồi đem ra sông, biển gần đó hoặc phân phát cho những
người chiêm bái, với ý nghĩa là chia đều công đức để tất cả cùng lợi
lạc. Quan trọng hơn hết của sự hủy bỏ là để cho chúng ta thấy được
tính chất vô thường của muôn sự muôn vật trên thế gian này. Ngay cả
công trình kiến tạo Mạn-đà-la công phu và cần mẫn này cũng chỉ là
việc làm vô thường.
Tất nhiên, trước khi hủy bỏ Mạn-đà-la là khóa lễ bao gồm nghi thức
tụng kinh, niệm chú với nhạc lễ trang nghiêm cúng dường lên Đức Phật
và hồi hướng cầu nguyện phước lành cho tất cả chúng sanh.
Arkansas, cuối tháng 8-2008
TÂM CHƠN |
