|
Vấn đề văn hóa:
Bữa cơm của Khổng Tử
 Một
lần Khổng Tử dẫn học trò đi du thuyết từ Lỗ sang Tề.
Trong đám học trò đi với Khổng
Tử có Nhan Hồi và Tử Lộ là hai học trò yêu của Khổng Tử.
Trong thời Đông Chu, chiến tranh liên miên, các nước chư hầu
loạn lạc, dân chúng phiêu bạt điêu linh, lầm than đói khổ. Thầy
trò Khổng Tử cũng lâm vào cảnh rau cháo cầm hơi và cũng có nhiều
ngày phải nhịn đói, nhịn khát. Tuy vậy, không một ai kêu than,
thoái chí; tất cả đều quyết tâm theo thầy đến cùng.
May mắn thay, ngày đầu tiên đến đất Tề, có một nhà hào phú từ
lâu đã nghe danh Khổng Tử, nên đem biếu thầy trò một ít gạo.
Khổng Tử liền phân công Tử Lộ dẫn các môn sinh vào rừng kiếm
rau, còn Nhan Hồi đảm nhận việc thổi cơm.
Tại sao Khổng Tử lại giao cho Nhan Hồi – một đệ tử đạo cao đức
trọng mà Khổng Tử đã đặt nhiều kỳ vọng nhất – phần việc nấu cơm?
Bởi lẽ, trong hoàn cảnh đói kém, phân công cho Nhan Hồi việc bếp
núc là hợp lý nhất.
Sau khi Tử Lộ dẫn các môn sinh vào rừng kiếm rau, Nhan Hồi thổi
cơm ở nhà bếp, Khổng Tử nằm đọc sách ở nhà trên, đối diện với
nhà bếp, cách một cái sân nhỏ.
Đang đọc sách bỗng nghe một tiếng “cộp” từ nhà bếp vọng lên,
Khổng Tử ngừng đọc, liếc mắt nhìn xuống thấy Nhan Hồi từ từ mở
vung, lấy đũa xới cơm cho vào tay và nắm lại từng nắm nhỏ. Xong,
Nhan Hồi đậy vung lại, liếc mắt nhìn chung quanh rồi từ từ đưa
cơm lên miệng.
Hành động của Nhan Hồi không lọt qua đôi mắt của vị thầy tôn
kính. Khổng Tử thở dài… ngửa mặt lên trời mà than rằng: “Chao
ôi! Học trò nhất của ta mà lại đi ăn vụng thầy, vụng bạn, đốn
mạt như thế này ư? Chao ôi! Bao nhiêu kỳ vọng ta đặt vào nó thế
là tan thành mây khói!”
Sau đó, Tử Lộ cùng các môn sinh khác mang rau về. Nhan Hồi lại
luộc rau. Khổng Tử vẫn nằm im đau khổ.
Một lát sau rau chín.
Nhan Hồi và Tử Lộ dọn cơm lên nhà trên: tất cả các môn sinh chắp
tay mời Khổng Tử xơi cơm.
Khổng Tử ngồi dậy và nói rằng: Các con ơi! Chúng ta đi từ đất
Lỗ sang Tề đường xa vạn dặm, thầy rất mừng vì trong hoàn cảnh
loạn lạc, dãi nắng dầm mưa, đói khổ như thế này mà các con vẫn
giữ được tấm lòng trong sạch, các con vẫn yêu thương đùm bọc
nhau, các con vẫn một dạ theo thầy, trải qua bao nhiêu chặng
đường đói cơm, khát nước.
Hôm nay, ngày đầu tiên đến đất Tề, may mắn làm sao thầy trò ta
lại có được bữa cơm. Bữa cơm đầu tiên trên đất Tề làm thầy chạnh
lòng nhớ đến quê hương nước Lỗ. Thầy nhớ đến cha mẹ thầy, cho
nên thầy muốn xới một bát cơm để cúng cha mẹ thầy, các con bảo
có nên chăng?”
Trừ Nhan Hồi đứng im, còn các môn sinh đều chắp tay thưa: “Dạ
thưa thầy, nên ạ!” Khổng Tử lại nói: “Nhưng không biết
nồi cơm này có sạch hay không?”
Tất cả học trò không rõ ý Khổng Tử muốn nói gì nên ngơ ngác nhìn
nhau. Lúc bấy giờ Nhan Hồi liền chắp tay thưa: Dạ thưa thầy,
nồi cơm này không được sạch.”
Khổng Tử hỏi: “Tại sao?”
Nhan Hồi thưa: “Khi cơm chín con mở vung ra xem thử cơm đã
chín đều chưa, chẳng may một cơn gió tràn vào, bồ hóng và bụi
trên nhà rơi xuống làm bẩn cả nồi cơm. Con đã nhanh tay đậy vung
lại nhưng không kịp. Sau đó con liền xới lớp cơm bẩn ra định vất
đi nhưng lại nghĩ: cơm thì ít, anh em lại đông, nếu bỏ lớp cơm
bẩn này thì vô hình chung làm mất một phần ăn, anh em hẳn phải
ăn ít lại. Vì thế cho nên con đã mạn phép thầy và tất cả anh em,
ăn trước phần cơm bẩn ấy, còn phần cơm sạch để dâng thầy và tất
cả anh em.
Thưa thầy, như vậy là hôm nay con đã ăn cơm rồi. Bây giờ, con
xin phép không ăn cơm nữa, con chỉ ăn phần rau. Và thưa thầy,
nồi cơm đã ăn trước thì không nên cúng nữa ạ!”
Nghe
Nhan Hồi nói xong. Khổng Tử ngửa mặt lên trời mà than rằng:
“Chao ôi! Thế ra trên đời này có những việc chính mắt mình
trông thấy rành rành mà vẫn không hiểu được đúng sự thật!
Chao ôi! Suýt tí nữa là Khổng Tử này trở thành kẻ hồ đồ!
Muốn hiểu biết tường tận một vấn đề gì, cần phải là người trong
cuộc.
MT.
|
