Sự tích cây nêu ngày tết
Ngày
ấy, không biết từ bao giờ và cũng không biết bằng cách gì, Quỷ
chiếm đoạt tất cả đất nước. Người chỉ ăn nhờ ở đậu và làm rẽ
ruộng đất của Quỷ. Quỷ đối với người ngày càng quá tay. Chúng
dần tăng số phải nộp lên gấp đôi và mỗi năm mỗi nhích lên một
ít. Cuối cùng chúng bắt Người phải nộp theo một thể lệ đặc biệt
do chúng nghĩ ra là "ăn ngọn cho gốc". Người không chịu. Chúng
dùng áp lực bắt phải theo. Vì thế, năm ấy sau vụ gặt, Người chỉ
còn trơ những rạ là rạ. Cảnh tượng xương bọc da thê thảm diễn ra
khắp mọi nơi bên cạnh bọn Quỷ reo cười đắc ý.
Phật từ phương Tây lại, có ý định
giúp người chống lại sự bóc lột tàn nhẫn của Quỷ. Sau mùa đó,
Phật bảo Người đừng trồng lúa mà cào đất thành luống trồng khoai
lang. Người cứ y lời làm đúng như lời Phật dặn. Quỷ không ngờ
Người đã bắt đầu có mưu kế chống lại mình nên cứ nêu đúng thể lệ
như mùa trước: "Ăn ngọn cho gốc".
Mùa thu hoạch ấy, Quỷ rất hậm hực
nhìn thấy những gánh khoai lang chạy về nhà Người đổ thành từng
đống lù lù, còn nhà mình chỉ toàn những dây và lá khoai là những
thứ không nhai nổi. Nhưng ác nỗi, thể lệ đã quy định, chúng đành
cứng họng không chối cãi vào đâu được.
Sang mùa khác, Quỷ thay thể lệ mới
là "Ăn gốc cho ngọn". Phật bảo người lại chuyển sang trồng lúa.
Kết quả Quỷ lại hỏng ăn. Những hạt lúa vàng theo người về nhà,
còn rạ phó mặc cho Quỷ. Quỷ tức lộn ruột nên mùa sau chúng tuyên
bố "Ăn cả gốc lẫn ngọn". Lần này Quỷ nghĩ:
- Cho chúng nó muốn trồng gì thì
trồng, đằng nào cũng không lọt khỏi tay chúng tao.
Nhưng Phật đã bàn với Người thay
đổi giống mới. Phật trao cho Người hạt giống cây ngô để gieo
khắp mọi nơi mọi chỗ.
Năm ấy có một lần nữa, Người sung
sướng trông thấy công lao của mình không uổng. Trong nhà Người
thóc ăn chưa hết thì từng gánh ngô đã tiến về chứa từng cót đầy
ăm ắp. Về phần quỷ lại bị một vố cay chua, uất ức hàng mấy ngày
liền. Cuối cùng Quỷ nhất định bắt Người phải trả tất cả ruộng
đất không cho làm rẽ nữa. Trong bụng chúng nghĩ:
- Thà không được cái gì cả, còn
hơn là để cho chúng nó ăn một mình.
Phật bảo Người điều đình với Quỷ
cho tậu một miếng đất vừa bằng bóng một chiếc áo cà sa. Nghĩa là
Người sẽ trồng một cây tre có mắc một chiếc áo cà sa trên ngọn,
bóng cà sa che bao nhiêu diện tích ở mặt đất thì là đất của
Người sở hữu ở đó. Ban đầu Quỷ không thuận nhưng sau chúng nó
suy tính thấy đất tậu ít mà giá rất hời bèn nhận lời:
- Ồ! Bằng chiếc áo cà sa có là bao
nhiêu.
Chúng nó nghĩ thế. Hai bên làm tờ
giao ước: Ngoài bóng tre là đất của Quỷ, trong bóng tre là đất
của Người.
Khi Người trồng xong cây tre, Phật
đứng trên ngọn, tung áo cà sa bay toả ra thành một miếng vải
tròn. Rồi Phật hoá phép làm cho cây tre cao vút mãi lên, đến tận
trời. Tự nhiên đất trời trở nên âm u: bóng của áo cà sa dần dần
che kín khắp cả mặt đất. Bọn Quỷ không ngờ có sự phi thường như
thế; mỗi lần bóng áo lấn dần vào đất của chúng, chúng phải dắt
nhau lùi mãi lùi mãi. Cuối cùng Quỷ không có đất ở nữa, phải
chạy ra biển đông. Vì thế người ta mới gọi là Quỷ Ðông.
Tiếc vì đất đai hoa màu đều thuộc
về tay Người, Quỷ rất hậm hực, cố chiêu tập binh mã vào cướp
lại. Lần này Người phải chiến đấu với Quỷ rất gay go vì quân đội
của Quỷ có đủ một bầy ác thú như voi, ngựa, chó, ngao, bạch xà,
hắc hổ, v.v... rất hung dữ. Phật cầm gậy tầm xích đánh giúp
Người làm quân của Quỷ không tiến lên được.
Sau mấy trận bất lợi, Quỷ bèn cho
quân đi dò xem Phật sợ gì. Phật cho chúng biết là sợ hoa quả,
oản chuối và cơm nắm, trứng luộc. Ðối lại Phật cũng dò hỏi và
biết quân của Quỷ chỉ sợ độc có mấy thứ : máu chó, lá dứa, tỏi
và vôi bột.
Lần giáp chiến sau đó, quân của
Quỷ đem không biết cơ man nào là hoa quả đến ném Phật, Phật bảo
Người nhặt làm lương ăn rồi đem máu chó vẩy khắp nơi. Quân của
Quỷ thấy máu chó, sợ hoảng hồn bỏ chạy.
Lần thứ hai, quân của Quỷ lại đem
oản chuối vào ném quân Phật. Phật bảo Người nhặt làm lương ăn
rồi giã tỏi phun vào quân địch. Quân của Quỷ không chịu được mùi
tỏi, nên cũng cắm đầu chạy biệt tích.
Lần thứ ba, quân của Quỷ lại đem
cơm nắm, trứng luộc vào ném quân Phật. Người tha hồ ăn và theo
lời Phật dùng vôi bột vung vào Quỷ. Người lại lấy lá dứa quất
vào chúng. Quỷ chạy không kịp, lại bị Phật bắt đày ra biển đông.
Ngày Quỷ già, Quỷ trẻ, Quỷ đực, Quỷ cái cuốn gói ra đi, bộ dạng
của chúng vô cùng thiểu não. Chúng rập đầu sát đất cố xin Phật
thương tình cho phép một năm được hai ba ngày vào đất liền thăm
phần mộ của tổ tiên cha ông ngày trước. Phật thấy chúng khóc
váng cả lên mới thương hại hứa cho.
Vì thế, hàng năm cứ đến ngày tết
Nguyên Ðán là ngày Quỷ vào thăm đất liền, thì người ta theo tục
trồng nêu để cho Quỷ không dám bén mảng vào chỗ người đang ở.
Trên nêu có khánh đất, mỗi khi gió rung thì có tiếng động phát
ra để luôn nhắc bọn Quỷ nghe mà tránh. Cũng trên đó có buộc một
bó lá dứa hoặc cành đa mỏ hái để cho Quỷ sợ. Ngoài ra, người ta
còn vẽ hình cung tên hướng mũi nhọn về phía đông và rắc vôi bột
xuống đất vào những ngày Tết để cấm cửa Quỷ.
Có câu ca dao:
Cành đa lá dứa treo kiêu (cao)
Vôi bột rắc ngõ chớ trêu mọi nhà.
Quỷ vào thì Quỷ lại ra.
Cành đa lá dứa thì ta cứa mồm
Ngày xưa người ta còn tin rằng
những lúc cần đuổi quỷ như khi có dịch tễ chẳng hạn, thì treo
một nắm lá dứa ở trước ngõ hay vẩy máu chó khắp nơi cho Quỷ khỏi
quấy. Ðàn bà thường buộc tỏi vào giải yếm là cũng có một mục
đích gần như vậy.
NGUYỄN ÐỔNG CHI
Truyện cổ Việt Nam tập II
"Việt Nam là suối
Phật giáo là ngưồn
Nguồn làm suối đẹp, nước tuôn hoài
hoài.
Từ nguồn ra đến biển khơi
Việt Nam, Phật giáo đời đời bên
nhau !"
Tục trồng cây nêu
Một
trong những cổ tục khó thiếu trong những ngày Tết của Việt Nam
là cây nêu.
Nêu là một cây tre hay cây bương
(một loại tre lớn rỗng ruột, thường dùng làm cột nhà hay máng
nước). Ở ngọn cây tre hay bương này người ta đeo một vòng tròn
nhỏ có buộc nhiều thứ (tùy theo từng điạ phương) như vàng mã;
bùa trừ tà; cành xương rồng; bầu rượu bện bằng rơm; hình cá chép
bằng giấy (để Táo quân dùng làm phương tiện về trời; giải cờ vải
tây, điều (màu đỏ), đôi khi người ta còn cho treo lủng lẳng
những chiếc khánh nhỏ bằng đất nung nữa.... Mỗi khi gió thổi,
những khánh đất va chạm nhau tại thành những tiếng kêu leng keng
nghe rất vui tai... Người ta tin rằng những vật treo ở cây nêu,
cộng thêm những tiếng động của những khánh đất, là để báo hiệu
cho ma quỷ biết rằng nơi đây là nhà có chủ, không được tới quấy
nhiễu...
Đặc biệt vào buổi tối, người ta
treo một lồng đèn ở cây nêu để Tổ Tiên biết đường mà về nhà ăn
Tết với con cháu. Trước đây, vào đêm trừ tịch cũng như ngày mồng
một Tết, người ta còn đốt pháo ở cây nêu để mừng Tổ Tiên về ăn
tết, mừng năm mới tới, xua đuổi ma quỷ hoặc những điều không
may.v.v... Ở miền Bắc, nêu thường được dựng vào ngày 23 tháng
Chạp âm lịch, là ngày Táo quân về trời. Chính vì từ ngày này cho
tới đêm giao thừa, vắng mặt Táo công, ma quỷ thường nhân cơ hội
này lẻn về quấy nhiễu, mà người ta phải trồng cây nêu để trừ
tà....
|