Vấn đề văn
hóa:
Mất gốc?
Tháng
4 năm nay kỷ niệm đúng 36 năm ngày tôi rời SàiGòn. Ngày
29-4-1975 gia đình tôi bứng gốc, bứng rễ bỏ hết tất cả để thoát
khỏi Việt Nam trong sự hãi hùng. Khủng hoảng lo sợ đến nỗi nếu
cái toilette không có ốc vặn chặt xuống đất thì chắc nó cũng
đứng dậy chạy theo. Giây phút đặt chân lên chiến hạm của Đệ Thất
Hạm Đội Mỹ, tôi vui mừng đã đến một bến bờ tự do mới, không quan
tâm đến gốc rễ của tôi nữa. Định cư ở quê hương thứ hai, thỉnh
thoảng có dịp nói chuyện với bạn bè hay người quen, vài người
khuyên nhủ tôi đừng nên mất gốc, hoặc khi đề cập đến vấn đề con
cái, khuyến khích chúng tôi dậy con cái tiếng Việt để chúng nó
đừng mất gốc. Cho đến bây giờ tôi không bàn cãi để yên cửa yên
nhà, thế nhưng mấy tuần nay vợ tôi than phiền tôi viết lách làm
quái gì vì chả mang thêm một đồng xu phụ trội cho ngân quỹ gia
đình làm tôi hơi quê xệ. Chỉ còn một cách để bảo tồn danh dự của
tôi là tự sát, viết bài này để trình bày quan điểm của tôi. Viết
xong tôi bảo đảm thành phần người Việt quá khích sẽ xin tôi tí
huyết. Tôi chết đi vợ tôi sẽ lãnh bảo hiểm nhân thọ một triệu
đô-la, chứng tỏ cho nàng là lời tiên tri của tôi từ xưa đến nay
là đúng: rồi sẽ có một ngày nghiệp viết lách của tôi sẽ làm cho
nàng giầu.
Mất gốc là gì? Tự điển Tiếng Việt của Nhà Xuất Bản Khoa Học Xã
Hội, Trung Tâm Từ Điển Học ấn bản năm 1994, (xuất bản ở Hà Nội)
và Từ Điển Tiếng Việt, Vietlex, 2009 của một nhóm biên soạn, nhà
xuất bản Đà Nẵng (cũng xuất bản ở Hà Nội), cả hai cùng định
nghĩa:
Mất gốc: Không giữ được bản chất, cái tốt đẹp vốn có của mình do
nguồn gốc dân tộc, giai cấp.
Theo tự điển tiếng Việt 1997-2004 The Free
Vietnamese Dictionary Project,
http://www.informatik.uni-leipzig.de/~duc/Dict/
, và
http://vdict.com/,
cả hai in cùng một giải thích:
Mất gốc: Cắt đứt quan hệ với tổ tiên, nòi
giống, cơ sở. Thí dụ: Mấy tên mất gốc sống nhờ vào đế quốc Mỹ.
Cùng một chữ “mất gốc” mà tự điển xuất bản ở
Hà Nội định nghĩa khác hẳn với tự điển trên Internet ở hải
ngoại. Tôi bảo đảm nếu trưng cầu dân ý hay đến những ông bợm
nhậu hỏi “mất gốc” là gì thì sẽ có thêm nhiều định nghĩa khác
nhau. Nếu tôi nói định nghĩa này đúng, định nghĩa kia sai thì
thể nào tôi cũng chết, không vì đạn bên này thì cũng vì lưỡi dao
bên kia nên tôi để cho tùy mọi người xét xử “mất gốc” có nghĩa
là gì.
Để xem tôi có mất gốc hay không, trước nhất
tôi phải tìm hiểu tôi là người gốc gì trước đã. Tôi đang sống ở
California, Hoa Kỳ, thế nhưng tôi người da vàng mũi tẹt. 100%
tôi không phải là người cùng một gốc với John Wayne, Clint
Eastwood hay Brad Pitt. Tôi là An Nam Mít, không cãi vào
đâu được. Rất nhiều dữ kiện chứng tỏ tôi là người Việt Nam:
- Tôi sinh ở nhà thương Đức Chính, trên đường Cao Thắng. Lần
cuối cùng tôi xem trên bản đồ, đường Cao Thắng chưa bị động đất
chạy sang Mỹ mà vẫn còn cắt ngang con đường Nguyễn Đình Chiểu và
Điện Biên Phủ (Phan Đình Phùng và Phan Thanh Giản cũ).
- Tên trong căn cước, giấy hôn thú bên Mỹ của tôi vẫn là tên
Việt Nam Nguyễn Tài Ngọc (Ngay cả con của tôi, dù rằng sinh ở
Mỹ, tôi vẫn đặt chúng nó tên Việt Nam). Đáng lẽ ra chính tôi là
người nên đổi sang tên Mỹ, không phải vì tôi muốn người khác
tưởng tôi là George Clooney, nhưng vì tên tôi người Mỹ khó đọc.
Họ gọi “Ngọc” là “Gờ-Nóp”, “Nóc”. Bao nhiêu tài tử, ca sĩ Mỹ
muốn nổi tiếng phải đổi tên của mình như Charles Bronson người
gốc Lithuania, tên mẹ đẻ là Karolis Dionyzas Bučinskis. Kirk
Douglas, người gốc Nga-Sô, tên mẹ đẻ là Issur Danielovitch. Demi
Moore, người Mỹ, tên cúng cơm là Demetria Guynes.
- Nhiều người Hoa ở SàiGòn nói tiếng Việt có sõi đến đâu nhưng
khi mình nghe biết ngay họ không phải là người Việt vì họ nói
tiếng Việt lơ lớ. Ngày xưa khi vừa mới qua Mỹ, tôi nhủ thầm
trong mười năm tôi sẽ nói tiếng Anh như gió. Ấy thế mà 36 năm
sau, tôi nói tiếng Anh với giọng… Việt Nam, phát âm đã dở mà
viết lách hay đàm thoại cũng chẳng xong, không thua gì một chị
ngày xưa trong xóm tôi lấy một anh chàng Mỹ đen. Tôi vẫn còn nhớ
khi về nhà nếu cửa bị đóng, chị gõ cửa, miệng nói lớn cho anh ấy
nghe: “Hó-nì, ốp bần đo!” (Honey, open door!). Giọng Mỹ siêu
việt của tôi hiện thời cũng không hơn chị ấy là bao nhiêu.
Qua ba lý do trình bày trên, cho dù tôi sống ở Mỹ đến hơn trăm
tuổi, gốc nòi giống của tôi là Việt Nam không chạy vào đâu được.
Có giải tôi vào Khám Chí Hòa hay nhà tù Hỏa Lò Hà Nội nếu tôi
nhận tôi là người Việt Nam thì tôi sẽ chẳng mướn luật sư biện
hộ. Trước vành móng ngựa, tôi long trọng tuyên bố: gốc của tôi
là Việt Nam.
Tôi không chối cãi gốc của tôi, thế nhưng tôi sống ở Mỹ 36 năm,
hơn gấp đôi thời gian sống ở SàiGòn. Như thế thì tôi có mất gốc
hay không?
Trước khi nói đến tôi, tôi muốn nói về con cái của tôi trước.
Bạn bè khuyên tôi nên dậy chúng nó tiếng Việt để khỏi bị mất
gốc. Lời khuyên dậy chúng nó tiếng Việt thì tôi đồng ý, nhưng lý
do thì tôi không đồng ý. Lý do để mai sau nó về Việt Nam tìm vợ
thì hữu lý hơn là khỏi mất gốc. Chúng nó sinh ở Mỹ, giữ cái gốc
Việt Nam có lợi gì cho chúng nó? Để mai sau nếu nó xin làm công
dân nước Việt Nam? Giữ phong tục tập quán Việt Nam làm gì? Dùng
nước mắm thay vì muối, ăn hột vịt lộn thay vì hột gà luộc? Tụi
nó nói tiếng Anh như người Mỹ, nói tiếng Việt như người Mỹ nói
tiếng Việt Nam (cậu con trai tôi chỉ biết có vài chữ tiếng Việt:
“chết meẹ rooi”). Tuy rằng một phần gốc của nó là da vàng mũi
tẹt, nhưng một phần gốc khác của nó là người Mỹ vì chúng nó sinh
ra và lớn lên trong tập quán nước Mỹ. Mất cái gốc nòi giống Việt
Nam không quan trọng bằng mất cái gốc sinh ra ở Mỹ vì ưu tiên
củachúng nó sẽ dành cho quốc gia nó mở mắt chào đời, quốc gia
bảo đảm an ninh và nhân quyền, quốc gia cho chúng nó tất cả mọi
cơ hội sinh sống từ bé đến lớn. Quốc gia đó không phải là Việt
Nam.
Giờ thì đến phiên tôi. Tôi có mất gốc hay không? Nếu theo định
nghĩa mất gốc là cắt đứt quan hệ với cơ sở, tôi đã mất gốc. Cơ
sở, nhà cửa của tôi bây giờ là ở Mỹ. Căn nhà số 16/38/25 Nguyễn
Thiện Thuật vĩnh viễn không còn là của gia đình tôi nữa. Nó đã
có chủ mới. Gia đình tôi không bao giờ lấy nó lại được vì không
ai điên dại nhận thức mình phạm lỗi tước đoạt tài sản người khác
rồi trả lại cho chúng tôi. Lần đầu tiên trở lại SàiGòn vào xem
nhà, tôi công nhận có bùi ngùi và có cảm tưởng mình đã trở về
nhà cũ. Nhưng rồi lần thứ hai, thứ ba, thứ tư, càng ngày tôi
càng cảm thấy xa lạ, nhất là lần cuối cùng người chủ hiện thời
đã phá xập hoàn toàn, xây lại một căn nhà mới. Đứng nhìn căn nhà
hình dạng không còn như xưa, ngay cả bảng số nhà cũng thay đổi,
tôi không còn cảm thấy liên hệ với nơi tôi khôn lớn nữa. Ngược
lại khi trở về Mỹ, máy bay đáp xuống phi trường LAX, lái xe về
nhà thấy bóng dáng căn nhà ở Simi Valley, tôi mừng rỡ đã về nhà.
Nhà của tôi là ở Mỹ, cơ sở của tôi là ở Mỹ. Tôi đã mất gốc cơ sở
ở Việt Nam.
Nếu nói mất gốc là cắt không giữ được bản chất, cái tốt đẹp vốn
có của mình thì tôi xin phân tích bản chất tốt đẹp hay không của
người Việt Nam mà tôi đã chứng kiến, có kinh nghiệm tiếp xúc,
trong ba giai đọan:
1. Thời gian tôi ở SàiGòn từ lúc sinh đẻ cho đến ngày 30-4-1975.
2. Thời gian tôi sống và sinh hoạt chung với người Việt tỵ nạn
từ ngày 30-4-1075 đến ngày 11-7-1975, khi tôi rời trại tỵ nạn ra
sống trong xã hội Mỹ.
3. 36 năm tôi sống ở Hoa Kỳ , từ ngày 11-7-1975 cho đến ngày hôm
nay.
1. Thời gian tôi ở SàiGòn từ lúc sinh đẻ cho đến ngày 30-4-1975:
Tôi rời SàiGòn năm lên 17 tuổi. Ở Mỹ, 17 tuổi vẫn còn là con
nít, vẫn còn dưới tuổi trưởng thành. Hai người 18 tuổi trở lên
liên hệ tình dục không luật pháp nào ngăn cấm, nhưng nếu người
trên 18 tuổi liên hệ tình dục với người dưới 18 tuổi thì sẽ bị
ghép vào tội dụ dỗ trai/gái dưới tuổi vị thành niên, dù rằng
người dưới 18 tuổi thỏa thuận. Dưới 18 tuổi chưa được đi bầu.
Dưới 18 tuổi chưa được phép uống bia rượu. Tóm lại, dưới 18 tuổi
đầu óc vẫn còn non nớt. Ấy thế mà tôi đã mục kích bao nhiêu sự
xấu xa ở quê hương tôi:
- Một anh lính tài xế trong xóm tôi mang xe Jeep về nhà hút xăng
trong xe ra rồi bán lại cho người trong xóm với giá rẻ.
- Gia đình nào có con cái đến tuổi quân dịch chạy tiền thì sẽ
được miễn dịch. Trong khi người Mỹ đổ máu cho tự do của miền
Nam, tướng Mỹ có con đi lính chết ở Việt Nam thì một số tướng
lãnh và người giầu có cho cho con cái ra nước ngoài. Chỉ có lính
nghèo là đổ máu.
- Tôi đi gác nhân dân tự vệ phải gác thế cho người đóng tiền
trong khi các cấp chỉ huy hệ thống Nhân Dân Tự Vệ lấy tiền thu.
- Tổng Thống và Phó Tổng Thống VNCH đều là những bậc tướng lãnh.
Khi trận chiến Cộng Sản thôn tính miền Nam đến mức quyết liệt,
Tổng Thống lên trước quốc dân tuyên bố sẽ chiến đấu sát cánh bên
dân, Phó Tổng Thống lên tuyên bố trước quân đội VNCH và cả thế
giới là “Tôi thích ăn nước mắm, tôi quyết sẽ ở lại với quê hương
tôi tử thủ đến mức cuối cùng”. Ấy thế mà trước khi xe tăng Cộng
Sản phá vỡ cửa sắt Dinh Độc Lập, Tổng Thống và đại gia đình đã
yên lặng đi ngoại quốc mang theo cả một máy bay đầy của cải, Phó
Tổng Thống cũng rời khỏi SàiGòn bay đến một chiến hạm Đệ Thất
Hạm Đội của Hoa Kỳ. Một quốc gia với dân tình tham nhũng là một
lối sống. Một quân đội cá tính từ Binh Nhì đến Trung Tướng chỉ
lo cho cá nhân của mình thì cái tốt đẹp vốn có của mình do nguồn
gốc dân tộc không còn hiện hữu.
- Miền Bắc dùng võ lực thôn tính miền Nam gây ra bao nhiêu tử
vong.
2. Thời gian tôi di tản từ 30-4-1075 đến ngày 11-7-1975: Bài
“Chí Nam nhi” của Nguyễn Công Trứ có bốn câu thơ như thế này:
Nhân sinh tự cổ thùy vô tử,
Lưu thủ đan tâm chiếu hãn thanh.
Đã chắc rằng ai nhục ai vinh,
Mấy kẻ biết anh hùng thời vị ngộ.
(Nhân sinh tự cổ thùy vô tử, Lưu thủ đan tâm chiếu hãn thanh có
nghĩa là Từ xưa đến nay hỏi có ai không chết? Hãy để lòng son
chiếu sử xanh. Hai câu thơ tiếng Hán này là của Văn Thiên Tường,
một tướng lãnh của Trung Hoa). Hai câu thơ sau, ý của tác giả là
người ta chỉ biết anh hùng sau khi thời thế xẩy ra. Tôi kém may
mắn tìm hiểu được bản chất của người đồng hương trong cơn ly
loạn:
- Hỗn loạn dành đường sống cho riêng mình.
- Ăn cắp chai tương ớt, xì dầu ở nhà ăn trong trại tỵ nạn đem về
phòng ngủ barrack của mình dù rằng người Mỹ nói như van lậy thức
ăn không thiếu thốn.
- Nếu có dịp là lừa gạt nhau bằng những trò gian dối như dụ mua
vàng bạc giả, đồ giả, khi bị trách cứ thì tỉnh bơ, không biết
xấu hổ.
- Lấy hết chăn trên máy bay, khi vào trại mang chăn ra cắt may
thành áo lạnh, đến nỗi người Mỹ không mang chăn trên những
chuyến máy bay sau nữa.
- Những người muốn trở lại Việt Nam (dùng con tầu Trường Xuân)
đã nổi loạn, đốt cháy cơ sở vì người Mỹ quá chậm trong việc cung
cấp lương thực và sửa sang máy móc cho con tầu.
- Orote Point: dân tỵ nạn ở trong lều quân đội, đôi lúc phải
giặt quần áo rồi phơi ở bên ngoài lều. Phơi mà không có người
nhà canh chừng thì bao nhiêu quần áo cũng bị mất cắp.
- Cũng ở Orote Point, người Mỹ họ cắt nửa thùng phi làm thùng
giữ phân và nước tiểu ở những toilette gỗ, xây dã chiến. Lính
G.I. là người đi đổ và lau rửa toilette. Không hiểu tại sao mà
người Việt tỵ nạn không đi tiêu vào thùng phi mà tiêu tiện đầy
lên chỗ phản ngồi bằng gỗ. Cuối cùng, họ bắt người tỵ nạn chia
phiên nhau lau rửa và đổ thùng phân vì họ nói mãi nhưng chẳng ai
nghe.
- Người gạt người, thân hay lạ, trong việc đóng tiền vượt biên.
- Và sau cùng, một cảnh gia đình tôi mãi không bao giờ quên. Bên
cạnh chỗ ngồi của gia đình tôi trên chiếc tầu chiến Mỹ đi từ
Vũng Tầu đến Subic Bay là một gia đình khá giả. Họ đã chuẩn bị
sẵn nên mang theo lương thực, nước uống, sữa Guigoz…đầy đủ cho
người lớn và trẻ em trong gia đình. Một chị trên tầu có con nhỏ,
không có sữa cho con mình bú nên đến xin một người đàn bà trong
gia đình này cho chị ta một chút ít sữa cho con. Người đàn bà
nhìn chị ta, nói rằng không cho sữa không, nhưng sẽ bán nếu chị
ấy trả tiền bằng sợi dây chuyền vàng đeo trên cổ. Chị kia tháo
sợi dây chuyền để đổi sửa cho con!
3. 36 năm tôi sống ở Hoa Kỳ, từ ngày 11-7-1975 cho đến ngày hôm
nay:
Vào năm 1994, khi trận động đất ở Northridge gây thiệt hại trầm
trọng cho nhiều thành phố, kể cả Simi Valley, FEMA (Federal
Emergency Management Agency- Cơ Quan Quản Lý Khẩn Cấp Liên Bang)
đến Simi Valley thiết lập trụ sở cứu giúp. Vợ tôi làm cho
County, tình nguyện làm giúp FEMA. Một trong những sự trợ giúp
khẩn cấp là thức ăn. Động đất gây ra cúp
điện, thức ăn trong tủ lạnh do đó sẽ bị hư. Nhà ai thức ăn bị hư
thối đến điền giấy tờ (chỉ có một vài chi tiết: tên tuổi và địa
chỉ) thì FEMA sẽ phát cho một thẻ phiếu trị giá $120 dollars.
Cầm thẻ phiếu này đến bất cứ siêu thị nào mua sắm thức ăn dùng
nó để trả tiền, siêu thị sẽ lấy vì họ sẽ tính tiền lại với chính
phủ. Vợ tôi thấy một người đàn bà Việt Nam đến xin hai lần. Lần
thứ nhất một mình nhưng lần thứ hai mang theo một lô người Việt
Nam nữa. Vì không biết vợ tôi là người Việt Nam, bà ta vừa cầm
giấy ghi tên phân phát cho những người đó vừa nói: “Tụi bay cứ
đề tên vô, địa chỉ thì ghi đại số nào cũng được, không ai xét
hết. Tủ lạnh nhà mình không bị cúp điện, thức ăn không hư, họ
cũng cho mình $120 vì không cách nào mà họ xét được”.
Ai có đọc báo Mỹ thỉnh thoảng sẽ thấy người
Việt Nam bị bắt vì tội gian lận. Nhân viên an sinh xã hội khai
gian chính phủ bỏ tiền giúp người nghèo vào quỹ riêng của mình,
hơn một triệu đô-la. Một bà khai sổ sách cho một hãng xe ở Van
Nuys biển thủ bạc triệu. Người làm giấy tờ cho mượn tiền mua nhà
khai gian với nhà băng mấy triệu. Văn phòng y khoa khai gian
Medical cả trăm nghìn. Một số người có cơ sở thương mại trốn
thuế. Không lúc nào mà không có tin xấu. Người Mỹ đã làm ơn, cho
người Việt chúng ta một cơ hội sống trong tự do. Thay vì trau
giồi nhân bản đạo đức của mình để họ hãnh diện đã không lầm khi
cho phép người mình sang đây, chúng ta làm ngược lại.Tôi biết
một ông Việt Nam lớn tuổi, lúc nào cũng cay cú người Mỹ là
nguyên nhân làm cho Việt Nam Cộng Hòa sụp đổ (hoàn toàn không
phải lỗi vì người Việt tham nhũng hay không có tinh thần chiến
đấu!) , một lần nói với tôi là: “Tổ cha mấy thằng Mỹ! Tụi nó
điếm lắm!”. Đây là một cá tính tôi thấy của người Việt: không
bàn cãi một vấn đề với lý luận, tri thức nhưng với bướng bỉnh.
Khi sai không nhận là mình sai, chụp mũ người khác, dùng từ ngữ
hạ cấp chửi đối phương, và đôi lúc còn dọa đánh người ta nữa.
Đây là gốc Việt Nam, tôi không nên mất gốc?
Cách đây vài tháng, tôi có viết một bài phê
bình “Xem Paris By Night 99 : Tôi là người Việt Nam”, đăng trong
Saigonocean.com
http://www.saigonocean.com/trangNguyenTaiNgoc/vanNTN.htm.
Paris By Night hay ASIA là những chương trình nhạc được người
Việt hải ngoại ưa chuộng, và như thế ít ra cũng phản ảnh một
phần nào dư luận của người Việt. Chủ đề của DVD này là hãnh diện
vì tôi là người Việt Nam. Tôi tóm tắt ba nhận xét chính sau đây:
1. Hầu hết những người Việt Nam được vinh
danh trong DVD này cảm ơn bố mẹ họ, gia đình họ… làm việc siêng
năng cần cù để bây giờ họ được thành công. Không một ai cám ơn
chính phủ Mỹ, dân tộc Mỹ đã cho họ có một cơ hội sang đây. Bố mẹ
hay chính bản thân họ có cần cù đến đâu mà nếu họ vẫn còn ở Việt
Nam, không ở Mỹ thì họ có thành công như bây giờ không? Bài học
“Ăn quả nhớ kẻ trồng cây” quá đơn giản nhưng rất ít người nhớ.
2. Ông “vua nail” Quý Tôn tuyên bố là ông ta
ước ao những người làm nail đoàn kết để nâng cao giá cả. Tôi
ngồi nghe há hốc miệng kinh hoàng trong khi cả hí viện vỗ tay ầm
ầm, kể cả người hướng dẫn chương trình. Chỉ có chính thể Cộng
Sản xưa cũ mới ấn định giá cả hàng hóa. Giá cả do nhà nước ấn
định như trong các nước Cộng Sản ngày xưa (và cả Việt Nam trước
khi Đổi mới vào năm 1986) đưa tới kinh tế sụp đổ, dân tình đói
kém. Từ khi khối Cộng Sản Nga-Sô sụp đổ, Nga không còn ấn định
giá cả. Đặng Tiểu Bình sau khi sang Mỹ viếng thăm Tổng Thống
Jimmy Carter vào năm 1979, kinh hoàng trước sự giầu có của nước
Mỹ, về Trung Hoa áp dụng chính sách free market, thị trường cạnh
tranh ấn định giá tin. Kết quả: không ai có thể phủ nhận Trung
Hoa tiến vượt bực chỉ trong vòng 30 năm nay. Việt Nam bắt chước
Trung Hoa, áp dụng chính sách Đổi Mới vào năm 1986, nhà nước
không còn áp dụng giá cả. Chỉ cần hỏi một người sống ở Việt Nam
so sánh sự khác biệt trước Đổi Mới và bây giờ để xem chính sách
nhà nước ấn định giá cả có hữu hiệu hay không. Thế mà khi nghe
ông “vua nail” Quý Tôn nói, không một ai chửi bới mà vỗ tay ầm
ầm! Đây là một “tốt đẹp” trong giòng máu Việt của tôi mà tôi
không nên mất gốc?
3. Paris By Night là một cơ cấu thương mại,
tổ chức ca nhạc thu tiền bán vé, bán DVD để lấy lời. PBN tạo ra
một chủ đề kích thích dân tộc tính để thu hút khán giả, bán DVD.
Khi bắt đầu DVD phần 2, Nguyễn Ngọc Ngạn còn nhân cơ hội để
quảng cáo bán sách viết mới nhất của mình. Dùng một niềm tự hào
chung -hãnh diện tôi là người Việt Nam- để làm tiền gây lợi
riêng mà không một ai thấy ngứa tai gai mắt?
Theo tự điển Tiếng Việt của Nhà Xuất Bản Khoa
Học Xã Hội, “mất gốc” là không giữ được bản chất, cái tốt đẹp
vốn có của mình. Nếu những kinh nghiệm với người Việt Nam trên
đây tôi đã chứng kiến trong cuộc đời được gọi là tốt đẹp, thì
vâng, xin cho tôi mất gốc.
Nguyễn Tài Ngọc
April 2011
|