Bắc Kinh là thành phố có một lịch sử lâu đời (từ năm 3000 trước Công Nguyên) và đã trải qua nhiều bước thăng trầm, cả danh xưng lẫn chức năng. Nào là Bắc Kinh, rồi Bắc Bình, nào là Yên Kinh rồi có lúc là thủ đô, có khi chẳng còn là thủ đô, phải đợi đến khi Trung Cộng lên ngôi (1949), tư thế của Bắc Kinh, như chức năng kinh đô, mới được ổn định cho tới ngày nay.

Mang tiếng là thủ đô nhưng Bắc Kinh không được phát triển về nhiều mặt, nhất là kinh tế, so với Thượng Hải và Hồng Kông. Nên chi, thừa dịp Thế Vận Hội Bắc Kinh 2008, những người lãnh đạo ở Trung Nam Hải, cũng như giới chức thẩm quyền của thành phố thủ đô, nhất định đưa Bắc Kinh lên hàng cao cấp trên hành tinh. Không tin tưởng ở tài chỉnh trang đô thị của người bản địa, Bắc Kinh chọn một kiến trúc sư người nước ngoài, ông Albert Speer Con.

Dưới danh nghĩa thủ đô Thế Vận Hội tương lai, các nhà lãnh đạo Trung Quốc muốn tiến trình chuyển hóa đô thị của thủ đô mình phải có tầm vóc toàn cầu, nâng thành phố lên ngang hàng với Brasília của Oscar Niemeyer và Paris của Haussmann. Tuy nhiên, vấn đề là chẳng lẽ Bắc Kinh của thế kỷ thứ XXI lại sẽ mang dáng dấp từa tựa như Welthauptstadt Germania (Thủ đô thế giới Germania) mà Hitler muốn áp đặt cho Berlin sao?

Mẫu số chung của hai dự án - của Hitler và của Hồ Cẩm Đào - đã rõ ràng, không còn nghi ngờ gì nữa, là cả hai đều mang chữ ký của hai Albert Speer, một cha, một con, đều là kiến trúc sư. Đúng ra là dòng họ này bốn đời kiến trúc sư, nếu tính từ ông cố của Albert Speer con. Người cha đã từng nổi danh vì được Hitler mến mộ qua những công trình hoành tráng thời Đức Quốc Xã Nazi. Dự án của Speer Cha muốn xây dựng cho Berlin - gồm có một trục chính gồm những đại lộ khí thế, những khải hoàn môn rực rỡ và những tòa nhà đồ sộ, vinh danh nhà nước Đức Quốc Xã - chưa thoát khỏi tình trạng mô hình kiểu mẫu cho một "La Mã mới của một đế quốc tân thời". Bị đưa ra xét xử ở tòa án Nuremberg, Speer lãnh án hai mươi năm tù vì đã bắt hàng triệu tù nhân phục vụ cho công nghiệp chiến tranh. Speer từ giả cõi đời tại Londres năm 1981, với một niềm hối lỗi và may mắn thay, đã phần nào hội nhập trở lại với cuộc đời bình thường.

Còn người thứ hai, Albert Speer Con, cũng là một nhà chỉnh trang đô thị lừng danh của Đức, dù cho mang di sản gia đình khá nặng nề và hắc ám. Từ mấy năm qua, Speer đã từng nổi tiếng ở Francfort và ở Thượng Hải, là nơi mà ông đã được nhà nước Tàu giao cho nhiệm vụ biến Bắc Kinh ra một cái gì, giống như bố ông đã từng tưởng tượng cho Bá Linh thời Đức Quốc Xã. Ông dự tính mở một hành lang nối liền làng thế vận với nhà ga xe lửa mới, nằm phía Nam thành phố, nghĩa là một trục dài hơn tám cây số, hai bên sẽ là những tòa nhà tráng lệ dành cho những cơ sở chính trị và tôn giáo tiêu biểu nhất của đế đô xưa, như Cấm Thành, quảng trường Thiên An Môn và Thiên Đàn để thờ cúng chư thiên.

Tuần báo Đức "Die Welt" cho rằng cái trục Bắc Kinh đó gợi nhớ lại những kỷ niệm xưa, nhắc nhở thiên hạ về một giai đoạn lịch sử hãi hùng trong quá khứ bên châu Âu. Rồi bài báo tự hỏi không biết ông con có làm như ông cha hay là làm hơn nữa? Dư luận còn cho rằng những dự án, thuộc loại đòi hỏi phải đuổi đất, đuổi nhà và trục xuất hàng triệu dân cư, chỉ có thể thực hiện được dưới những chính thể độc tài, chuyên chế mà thôi. Điều này thì nhất định là chẳng sai vì - như trang viết này đã nhiều lần đề cập đến, qua những vụ khiếu tố và khiếu kiện - đã có trên một triệu rưởi người dân Bắc Kinh đã được lệnh phá nhà, nhường đất, nhường chỗ cho dự án Thế Vận Hội.

Hai cha con chẳng khi nào thân thích nhau, dù cho sau khi người cha được tha ra khỏi trại giam hồi 1966. Để tạo dựng cho bản thân một tương lai, ông con phải phấn đấu thật gay go, bằng mọi cách tránh né cho được cái bóng chẳng mấy tốt đẹp của đấng sinh thành, nhất là bên trong địa bàn đất nước quê hương. Khi Speer Con đạt được giải qua kỳ thi tuyển đầu tiên, ở miền Nam nước Đức, với họ tên Albert Speer, dư luận không tin tưởng ở thính giác của mình và thắc mắc là không biết nghe có đúng không, vì "Albert Speer còn ở tù mà!"

Tâm sự với tờ "New York Times" hồi 2003, Speer Con nói rằng:"Làm sao mà người ta không so sánh cho được?" Vả lại, định mệnh trớ trêu là hai cha con đều cùng một điểm tương đồng là phục vụ cho thế vận. Người cha đã hình thành mô hình của Zeppelintribune Nuremberg, một quảng trường dành cho những cuộc diễn binh và Hitler dự định sẽ làm tụ điểm tiến hành những "cuộc chơi Aryen" (trò chơi dành cho những người da trắng thuần khiết và thượng đẳng, theo quan niệm kỳ thị sắc tộc). Thế nhưng, theo ý kiến của ông con thì:"Những dự án của tôi chẳng có liên hệ gì đến kế hoạch của cha tôi. Tôi tìm cách đưa Bắc Kinh, một thành phố xưa cũ hằng mấy nghìn năm, vào một thế giới tương lai. Bá Linh của những năm 1930 chỉ là một dự án phô trương, hoang tưởng tự đại."

Trùng phùng lịch sử hay là duyên tiền định mà hồi thập niên 1930, nhân dịp Thế Vận Hội Bá Linh, Albert Speer đã huy hoạch bản đồ thành phố này, đáp ứng lại ước muốn đồ sộ và vĩ đại của cấp lãnh đạo Nazi. Còn một năm nữa Trung Quốc mở màn Thế Vận Hội 2008, Speer Con lại bắt tay vào dự án chỉnh trang thành phố thủ đô của Tàu. Điểm tương tự đó làm cho nhật báo Tây Ban Nha, "El Mondo", phải lên tiếng. Hay là những tư tưởng lớn thường gặp nhau, Hồ Cẩm Đào cũng muốn theo gương nhân vật "Führer" chăng?

(Tài liệu gốc:"Urbanisme 'nazi' à Pékin" của Aritz Parra, El Mundo do "courrierinternational.com", 15.8.2007 thuật lại.)
[http://www.courrierinternational.com/article.asp?obj_id=76562]