Chào em con chim nhỏ
Có
lẽ tôi được sanh ra ở cung di, nên từ bé đã phải thay đổi chỗ ở
luôn. Mới mười tuổi cha mẹ tôi đã phải dắt díu đàn con dời nơi chôn
nhau cắt rốn là đất Thăng Long, xa quê nội Hà Đông, quê ngoại Hà Nam
thuộc miền Bắc để vào Nam lánh nạn Cộng Sản. Vào tới trong Nam thì
ôi thôi, chẳng thể kể hết đã lang thang những đâu vì cha tôi phục vụ
nơi nào thì gia đình tạm cư những trại gia binh nơi đó. Mỗi lần dời
đổi, chỉ người lớn là bận rộn, mệt nhọc chứ mấy chị em tôi còn bé,
càng được tới nhiều chỗ lạ, càng náo nức, vui vẻ!
Hạt lúa miền
Nam
nuôi chúng tôi lớn khôn dần và cái “cung di” vẫn theo tôi như bóng
với hình, mà thành tích hãi hùng nhất là nó đã bứng tôi ra khỏi Quê
Hương từ hơn ba mươi ba năm nay! Nơi xứ người, tôi tiếp tục xê dịch
từ đông sang tây, từ nam lên bắc!
- Lại dọn nhà nữa hả?
Cuối tuần qua, sư-tỷ tôi la lên như vậy khi sau thời tu buổi trưa,
tôi bảo: “Chiều nay em về sớm để dọn nhà!”
Nói cho oai chứ có nhà đâu mà dọn! Chỉ là ôm một thùng kinh sách,
gom dăm bộ áo nâu, áo lam tới một nơi tạm trú khác, nơi mà tôi gọi
là “những điểm-tạm li ti trong cõi-tạm Ta Bà!”
Căn phòng nhỏ nhất trong tòa nhà hai tầng nhưng vẫn là khá rộng với
tôi, một kẻ hành trang đã nhẹ tênh, nhẹ hẫng.
Đêm đầu tiên nơi ở mới, tôi ngồi thiền rất khuya nên sau khi xả
thiền là đi thẳng vào giấc ngủ; mà hình như đã từ lâu lắm tôi mới có
thể không trằn trọc trước khi ngủ như thế!
Tôi bị đánh thức bởi tiếng chim lảnh lót, ngay trước cửa sổ. Căn
phòng chỉ có một cửa sổ duy nhất nên nương theo âm thanh, tôi biết
chắc con chim nào đó đang đậu ngay trên bờ tường hông nhà. Trời mới
tờ mờ sáng, ẩm hơi sương và tĩnh lặng hương nguyệt cầm của vầng
trăng non còn lửng lơ trên mây bạc. Trong không gian của đêm chưa
qua, ngày chưa tới đó, chỉ có một con chim nhỏ đậu trên bờ tường
dài, đang hướng mỏ vào khung cửa nhỏ của người khách trọ xa lạ.
Phải, tôi mới dọn tới chiều qua nên còn hoàn toàn xa lạ với nơi này.
Vậy mà con chim nhỏ đã đến thăm. Cửa sổ chưa có màn nên cả hai thấy
rõ nhau. Tôi ghé sát vào khung lưới, cảm động và thân ái nói:
- Chào em, con chim nhỏ.
Bất ngờ thấy tôi, con chim không sợ hãi bay đi như lẽ thường; trái
lại, nó nhẩy nhót như vui mừng rồi lại cất tiếng hót.
Cám ơn em, tình bạn đầu tiên nơi xóm lạ. Này con chim nhỏ, em tên
gì? Em không phải Bạch Hạc, Khổng Tước, Anh Võ, Xá Lợi, Ca Lăng Tần
Già, nhưng tiếng hót của em sáng nay như dư âm tiếng khánh sau thời
công phu khuya, trầm hùng lời tụng Thủ Lăng Nghiêm:
“… Án, a na lệ, tỳ xá đề, bệ ra bạc xà ra đà rị, bàn đà bàn đà nể,
bạt xà ra bán ni phấn. Hổ hồng, đô lô ung phấn, ta bà ha.”
Xem nào, em có cái đuôi dài hơn Sẻ, mình thon gọn như Sáo nhưng bộ
lông điểm xanh biếc lẫn với mầu xám tro, hài hòa như cát và biển. Em
có phải là Yến không? Mà thôi, tên em là gì cũng đâu có làm thay đổi
quà tặng đẹp đẽ em vừa mang đến cho tôi. Đó là tiếng hót đầu ngày,
tinh khôi và thơm ngát. Em đâu có cần hỏi tôi là ai? từ đâu đến? mà
em hoan hỷ tới thăm, có lẽ vì hương trầm tỏa nhẹ từ trang kinh Bát
Nhã tôi tụng đêm qua còn thoảng bên song cửa. Nếu đúng thế, em quả
là một hành giả tín tâm và nhạy bén. Em đó, con chim nhỏ giữa bao la
trời đất mà thể hiện biết bao an nhiên, tự tại, như những loài chim
ở cõi Tịnh Độ do thần lực của Đức Phật A Di Đà muốn cho tiếng pháp
luân lưu khắp chỗ mà biến hóa làm ra như thế.
Em nói gì? À, em nhắc tôi cõi Tịnh Độ đâu xa, cõi Tịnh Độ ngay nơi
tâm mình. Vâng, đúng thế đó em. Trên đường kinh hành, phút giây nào
tâm người an trú được trong chánh niệm, gạn lọc mọi phiền não khổ
đau thì phút giây ấy hành giả đang bước những bước chân trên Tịnh
Độ. Tôi cũng từng được hưởng những phút giây mầu nhiệm đó nhưng thú
thực với em, có lẽ vì định lực còn yếu, chánh niệm chẳng giữ được
lâu nên vọng tưởng lại dắt tôi từ cõi-tịnh xuống cõi-động! Chẳng
phải riêng tôi đâu, mà bao hành giả đang miệt mài trên đường thiên
lý kia cũng như vậy, nên chúng tôi mới phải tu. Tu là cải, là sửa.
Tiếp tục cải sửa, miễn đừng thối tâm thì cũng có ngày tâm-phàm-phu
cảm động tới Chư Phật.
Điều gì làm tôi tin chắc thế ư? Nhiều điều đơn giản lắm! chẳng hạn
như sự hiện hữu của em sáng nay. Có tình cờ không, khi em đến bên
khung cửa của căn phòng bỏ trống đã lâu và cất tiếng hót lảnh lót?
Không đâu em! Không tình cờ đâu. Trong thầm lặng kỳ diệu, em đã biết
tôi và tôi đã biết em. Đừng cần chi lời giải thích của hý luận thế
gian, mà chính em và tôi đang cảm nhận được nhau. Em ơi, đó là tương
quan của lý duyên khởi, cái này có vì cái kia có, tôi hiện hiện cho
em hiện diện. Chắc em cũng thuộc những câu này trong kinh Tạp-A-Hàm:
“Nhược thử hữu tức bỉ hữu
Nhược thử vô tức bỉ vô
Nhược thử sinh tức bỉ sinh
Nhược thử diệt tức bỉ diệt”
Khi ý niệm về sinh diệt đạt tới không sinh không diệt thì ta sẽ vượt
khỏi khái niệm của không gian và thời gian. Vì sao hả? Vì không hẳn
Nhân có trước mới sanh Quả. Em có nghe sự tranh luận về con gà có
trước quả trứng hay quả trứng có trước con gà không? Theo em thì
sao, với trường hợp Mẹ và Con? Làm sao được là Mẹ nếu không có sự
xuất hiện của Con? bởi vì, phút Con chào đời mới có người được gọi
là Mẹ; cho nên Mẹ và Con là chung-sinh, là co-arising, là nương vào
nhau mà có mặt.
Tôi cũng đang nương vào em mà có mặt, như những cọng lau mềm, nương
nhau mà đứng vững trước gió. Rồi chúng ta cũng chuyển hóa, gió cũng
chuyển hóa, vạn hữu đều thầm lặng chuyển hóa; nhưng em ơi, chỉ những
ai nhận diện được sự kỳ diệu của phút giây hiện tại mới hưởng được
niềm an lạc, hạnh phúc. Em nhìn kìa, trên bầu trời cao, mây đang bay
la đà từng cụm, trắng có, hồng có, xanh có … nhưng này, mây đang
xuống thấp, không còn trắng, hồng hay xanh nữa mà mây đang chuyển
mầu xám. Cả bầu trời chỉ còn là mây xám; rồi mây xám nhẹ nhàng trôi
và lặng lẽ biến mất, nhường không gian ẩm đục cho mưa! Em ơi, hãy
đến sát khung cửa này mà núp dưới mái hiên kẻo ướt! Em thấy gì
không, mưa đang rơi từng hạt, mưa không kết thành cụm và bay la đà
như mây, dù mưa này chính là từ mây chuyển hóa. Những gì chuyển hóa
sẽ không còn hình dạng cũ, nghĩa là không còn Tướng nữa mà đã thành
Vô Tướng.
Cũng quán sát như vậy về những người thân mà thế nhân thường sai
lầm, quen nhận là “người thân của ta” nên khi những người thân đó
mất đi, hay xa ta, hay phụ bạc ta, thì ta đau buồn vì ta kẹt vào
tướng Mất. Sở dĩ ta kẹt vào tướng Mất vì trước đó ta đã để ta kẹt
vào tướng Còn; trong khi bản chất của ta và người thân, chẳng khác
chi mây, cùng là vô tướng, vô sinh, bất diệt mà thôi.
Nếu hiểu được như thế, ta sẽ an nhiên tự tại vì ta không kẹt vào Còn
hay Mất nữa.
Mưa tạnh rồi đó. Em lại bay lên bờ tường, líu lo cám ơn tôi. Không,
tôi phải cám ơn em mới đúng chứ vì em vừa cho tôi cảm giác ấm áp ở
nơi chốn còn nhiều xa lạ này. Nhưng xa rồi sẽ gần, lạnh rồi sẽ ấm
như tinh thần cuộc nói chuyện ngắn ngủi chúng ta vừa trao đổi với
nhau. Vạn hữu quanh ta không ngừng chuyển hóa từng sát na. Và chỉ
sát na hiện tại ta mới có thể thực sự nắm bắt. Hạnh phúc hay khổ đau
do ta tự nhận diện ở sát na này mà thôi. Rồi hiện tại sẽ thành quá
khứ; Và quá khứ là chấm dứt hay khởi đầu của vị lai???
Em ơi, hỡi con chim nhỏ trong buổi sáng mưa bay, đừng băn khoăn
những điều mà khi xưa Đức Phật từng im lặng. Hãy cất tiếng hót đi
em, vì tình yêu đích thực phải là hạnh phúc. Tình yêu phải là tiếng
cười, tiếng hát. Tình yêu không thể là giọt lệ. Nếu người nói thương
ta mà người làm ta khóc thì có thể chính người cũng đang khóc cùng
ta. Sự đau khổ đó không phải là Tình Yêu mà là niềm bi thiết từ lòng
vị kỷ, biến đối tượng thành điều “mình muốn” mà cứ ngỡ là điều
“chúng ta muốn”. Những bước chân đi tìm hạnh phúc trong đời-thường
của nhân gian thường là gốc rễ của khổ đau khi cất bước như thế.
Em không chờ tôi biết vỗ cánh tung bay giữa không gian lồng lộng;
tôi cũng không chờ em biết “ngồi yên” trong ánh nến lung linh, nhưng
phút giây hiện tại này, em và tôi đang cùng rất hạnh phúc, hạnh phúc
hơn bất cứ ai đang ngụp lặn trong tiền rừng bạc bể vì hạnh phúc của
tôi và em là hạnh phúc của quảng-hiệp-tự-tại-vô-ngại, tức là sự an
bình của lớn, nhỏ, dung nhiếp nhau mà không đòi hỏi hoặc làm trở
ngại nhau. Em và tôi vẫn an trú trong môi trường và vị trí của riêng
mình, đồng thời vẫn hòa nhập vào nhau để cho nhau niềm vui, như cả
đại dương nằm trong vỏ ốc, như hạt cải ôm trọn mặt trời.
Đó là tinh thần “nhất đa vô ngại” mà chúng ta vừa vô tình đồng cảm
nhận, là cánh cửa thứ ba trong mười cánh cửa mầu nhiệm của kinh Kim
Sư Tử Chương. Đây là một kinh thâm diệu mà sa-môn Pháp Tạng đời nhà
Đường đã giảng giải và khai ngộ cho Hoàng hậu Võ tắc Thiên. Kinh Kim
Sư Tử Chương gồm mười phần mà Thập Huyền Môn (Mười cánh cửa mầu
nhiệm) nằm ở phần thứ bẩy.
Nếu còn đủ duyên với nhau, biết đâu chúng ta chẳng có dịp cùng dọ
dẫm đi tìm chìa khóa những cánh cửa còn lại.
Này em, khoan đã, đừng vội bay, chờ tôi thả qua khung cửa tặng em
mấy câu thơ này nhé!
“Rừng xưa lá trúc nhẹ lay
Về trong hơi thở hôm nay nhiệm mầu
Tâm an, ý lạc là đâu?
Ngay trong hơi thở lắng sâu hiển bày”(=)
Giữa bầu trời bát ngát sương mai, con chim nhỏ nhập đàn với bầy chim
vừa vỗ cánh ở phương Đông. Phút chốc, không gian bao la rộn ràng âm
thanh hợp tấu của bầy di điểu:
“Thanh thanh túy trúc
Tận thị pháp thân
Uất uất hoàng hoa
Vô phi Bát-nhã” (*)
Trúc biếc xanh xanh
Đâu cũng là pháp thân
Hoa vàng rậm rạp
Đâu cũng là Bát-nhã …(+)
Hạnh Chi
(Độc-Cư-Am – Mùa Trăng 2008)
---------------------------
(*) Các Thiền-sư
(+)TT Tuệ Sỹ dịch
(=) Thơ ht
|