|
Thoát hình,
Vũ Hoàng Chương
 Vũ
Hoàng Chương sinh năm 1916. Năm 24 tuổi xuất bản tập thơ Say,
năm 38 tuổi làm bài ca Siêu Thoát và trước đó hai năm, tức năm
1952 làm được bài Thoát Hình,
mà chúng ta sẽ được nghe hôm nay. Bài Thoát Hình nói về mùa xuân
nhưng cho ta thấy được nghiệp sinh diệt và sự liên hệ giữa nhân
và quả.
Rào rạt trong cây nhựa trắng ngần
Đã nghe dồn cả tới đài xuân
Đã nghe rào rạt từng cơn gió
Về mách tin hương với cõi trần
Vườn đây rừng đấy cùng xao xuyến
Này phút hồn hoa sắp hiện thân
Nụ đã trên cành đau đớn cựa
Giờ thiêng hấp hối đã nghe gần.
Vũ Hoàng Chương nói tới sự xuất hiện, sự biểu hiện, giờ phút
sinh ra của một bông hoa. Phát hiện sự sinh nở của bông hoa kèm
theo những khổ đau, những lo lắng, những cái chết, những gì đưa
tới cho bông hoa ấy. Trong những câu đầu mình cũng thấy là lệnh
đã đưa ra và nhựa trong cây bắt đầu dồn tới để đem lại
mùa xuân, làm cho đóa hoa mùa xuân nở.
Rào
rạt trong cây nhựa trắng ngần
Nhựa
trong cây bắt đầu rào rạt, bắt đầu chảy mạnh vì lệnh đã ban
truyền.
Rào rạt trong cây nhựa trắng ngần
Đã nghe dồn cả tới đài xuân
Có
thì giờ, có hai lỗ tai, có chánh niệm, mình có thể nghe được sức
sống lưu chuyển trong vũ trụ, trong lòng đất, trong thân cây để
đưa tới một mùa xuân, tới sự thoát hình của một bông hoa, sự có
mặt của một bông hoa.
Rào rạt trong cây nhựa trắng ngần
Đã nghe dồn cả tới đài xuân
Đã nghe rào rạt từng cơn gió
Về mách tin hương với cõi trần
Ở đây mình cũng thấy lại hình ảnh của tứ đại: đất, nước, gió,
lửa.
Đã nghe rào rạt từng cơn gió
Về mách tin hương với cõi trần
Có nghĩa là lệnh truyền ra, mình tiếp nhận được lệnh, mình
truyền lại cho tất cả mọi người. Cũng như khi vị trụ trì nhận
được lệnh phải có một khóa tu tháng sáu, vị trụ trì mới truyền
lệnh lại cho tất cả đại chúng,
để chuẩn bị cho khóa tu tháng sáu thành công, khóa tu tháng sáu
là một đóa hoa. Muốn có khóa tu tháng sáu,
nhựa phải lưu chuyển trong hình hài của tăng thân lâu ngày,
mình mới có được khóa tu tháng sáu. Tin hương là một tin rất
thơm, tin nói rằng sẽ có một bông hoa nở, bông hoa đó là mùa
xuân.
Bây giờ chúng ta đọc báo chỉ nghe những tin không thơm lắm, mỗi
ngày bao nhiêu người chết, bao nhiêu trái bom nổ. Những tin đó
không phải là tin thơm. Nhưng tin mùa xuân đang về là một tin
thơm vì mùa xuân về nó đưa lại cho chúng ta biết bao nhiêu là nụ
hoa kỳ diệu.
Vườn đây rừng đấy cùng xao xuyến
Này phút hồn hoa sắp hiện thân
Nụ đã trên cành đau đớn cựa
Giờ thiêng hấp hối đã nghe gần.
Giây phút của sự sinh nở không phải là một giây phút tầm thường,
nó bao gồm cả sự đau đớn. Khi sắp sinh mình, mẹ đau đớn lắm và
khi trái đất sắp hạ sinh mùa xuân, trái đất cũng đau đớn lắm. Có
một cái gì giống như cái chết xảy ra trong khi chuẩn bị cho cái
sống thành hình. Vũ Hoàng Chương hồi đó chưa nghiên cứu Phật
giáo sâu sắc,
nhưng đã có một linh tính, một tuệ giác. Vũ Hoàng Chương thấy
được cái sống dựa vào cái chết, nếu không có cái chết thì không
có cái sống.
Khi một hạt cây nứt ra để cho mầm cây trở thành ra một cây con
thì đó là cái chết của hạt cây. Ở trong Thánh kinh có nói là nếu
hạt không chết thì làm sao mầm sinh ra được? Và Vũ Hoàng Chương
thấy được điều đó. Vì vậy khi sinh mình, mẹ cũng có chết ở trong
lòng một ít;
khi trái đất sinh ra mùa xuân, trái đất cũng chết trong mình một
ít;
khi thầy sinh ra mình, thầy cũng chết trong lòng một ít. Cái
chết đó không phải là cái chết,
mà là tất cả sức sống của người mẹ trao truyền cho thai nhi, cho
đứa con.
Đất mẹ truyền tất cả sức sống cho mùa xuân và khi thầy sinh ra
mình, thầy cũng truyền sức sống của thầy vào trong mình. Đó cũng
là một hình thái chết,
nhưng cái chết này không phải là một cái chết đau buồn,
mà là một cái chết rất đẹp. Chúng ta phải học chết như vậy để sự
sống càng ngày càng đẹp hơn.
Vườn đây rừng đấy cùng xao xuyến
Cả rừng, cả vườn nhận được lệnh đều xao xuyến hết vì máu chảy
trong huyết quản, nhựa chảy trong lòng cây.
Vườn đây, rừng đấy cùng xao xuyến
Là tại vì sao?
Này phút hồn hoa sắp hiện thân
Đã tới giây phút mà bông hoa của mùa xuân nở.
Nụ đã trên cành đau đớn cựa
Giờ thiêng hấp hối đã nghe gần.
Có sự đau đớn của sự sinh nở. Cái chết nó đưa thành sự sống, cái
sống không thể nào có được nếu không có sự chết. Cái chết này
không phải là sự chết mà nó là sự tiếp nối của sự sống và sự
sống này không phải là sự sống mà là sự tiếp nối của sự chết.
Sống và chết là tương tức với nhau, không thể nào lấy ra khỏi
nhau được.
Vườn đây rừng đấy cùng xao xuyến
Này phút hồn hoa sắp hiện thân
Nụ đã trên cành đau đớn cựa
Giờ thiêng hấp hối đã nghe gần.
Muôn vạn tế bào đang hủy thể
Hủy thể tức là đang chết và chết như vậy để làm cho sự sống có
thể xảy ra được. Trong hình hài của mình cũng vậy, mỗi giây phút
có hàng ngàn tế bào hủy thể và nếu những tế bào trong mình không
hủy thể thì không thể nào sinh ra những tế bào mới. Khi nhìn vào
lớp da ngoài của hình hài, mình biết rằng lớp da ngoài gồm có
những tế bào khô, những tế bào chết và mỗi khi mình gãi có hàng
ngàn tế bào chết rơi xuống và nếu những tế bào đó không chết thì
làm sao có những tế bào mới sinh ra? Cái chết và cái sống tương
tức. Nhìn thấy cái chết dưới ánh sáng của tương tức thì mình
không còn đau buồn nữa.
Muôn vạn tế bào đang hủy thể
Vâng theo ý lớn nhịp xoay vần
Ý lớn ở đây tức là nguyên lý của vũ trụ: có sinh thì có diệt,
cái diệt làm bằng cái sinh, cái sinh làm bằng cái diệt. Ý lớn là
ý trời, ý trời ở đây tức là ý của thiên nhiên, ý của sự sống và
phá hủy là để thành tựu chứ không phải phá hủy, chỉ để phá hủy.
Chính vì phải thành tựu cho nên phải có sự hủy thể.
Phá cho thành đấy, sinh là diệt.
Mình thấy rằng nhà thi sĩ ba mươi sáu tuổi đã thấy được tính
tương tức của sinh và diệt.
Mười một năm sau, Vũ Hoàng Chương làm bài Lửa Từ Bi, nhưng Lửa
Từ Bi là một đóa hoa sinh trên cái xác của bài Thoát Hình. Bài
Thoát Hình là một bước và Lửa Từ Bi là một bước khác nữa. Nếu
không có bài Thoát Hình thì sẽ không có bài Lửa Từ Bi. Càng ngày
Vũ Hoàng Chương càng trở nên một thi sĩ có tuệ giác Phật giáo.
Muôn vạn tế bào đang hủy thể
Không phải là một cái gì đau buồn, đây là chuẩn bị cho sự sinh
nở, cho sự sống.
Muôn vạn tế bào đang hủy thể.
Vâng theo ý lớn nhịp xoay vần.
Ý lớn nhịp xoay vần, đó là sự vận hành của vũ trụ
Phá cho thành đấy sinh là diệt
Đời quả lên từ mỗi xác nhân
Cái nhân nó sung sức, nhưng khi sinh ra quả tự nó trở thành một
cái xác, gọi là xác nhân. Khi hạt giống nứt mầm để cho ra một
cây mới thì hạt giống đó chết. Chết nhưng không phải là chết, nó
chỉ thoát hình.
Muôn vạn tế bào đang hủy thể
Vâng theo ý lớn nhịp xoay vần
Phá cho thành đấy sinh là diệt
Đời quả lên từ mỗi xác nhân
Cái xác này thật ra không phải là một cái xác, nó chẳng qua chỉ
là một cái da mà mình lột ra, như con rắn lột da. Khi hạt cây
biến thành mầm non, thật sự không là cái chết. Mình gọi là xác
nhân, nhưng kỳ thực nó là mầm quả, cái xác nhân trở thành cái
mầm quả.
Kìa mảnh da ngà đang nứt rạn
Cho tròn một kiếp chẳng phân vân
Mảnh da này là một mảnh da của thân cây, phải nứt ra một cái thì
mới có thể nẩy ra một cái mầm được. Lệnh đã truyền thì thế nào
nhựa cây cũng phải lưu chuyển cho mạnh và sự hoạt động đó, sức
mạnh đó, năng lượng đó sẽ làm cho vỏ cây nứt ra. Và hễ có sự nứt
ra là có sự đau đớn.
Kìa mảnh da ngà đang nứt rạn
Cho tròn một kiếp chẳng phân vân
Lòng cây mấy thuở ai người biết
Từng khóc, từng reo đã mấy lần?
Người nào đã từng làm cha mẹ, từng làm thầy, từng làm sư chị, sư
anh mới thấy điều đó. Đây là lòng của người mẹ, lòng của đất mẹ
đã khóc, đã cười, đã reo vì đứa con mà mình đang thai nghén, đứa
con mà mình sắp cho ra đời. Bốn câu này nói về lòng cây, lòng
cây đây tức là lòng mẹ, lòng đất đang chuẩn bị để đưa ra một mùa
xuân.
Kìa mảnh da ngà đang nứt rạn.
Cho tròn một kiếp chẳng phân vân
Lòng cây mấy thuở ai người biết
Có ai biết cho không, có ai biết cho niềm đau, những tiếng khóc
và tiếng reo trong lòng của bà mẹ, trong lòng của người cha,
trong lòng của trái đất?
Lòng cây mấy thuở ai người biết
Từng khóc, từng reo đã mấy lần
Càng ngày sự giục giã càng lớn và nhựa càng lưu chuyển mạnh.
Nhựa ứ càng cao niềm giục giã
Đất trời mong mỏi nức hương lân.
Cả trời, cả đất đang chờ đợi giây phút mầu nhiệm, đó là bông hoa
hé nở, tỏa hương thơm ngát của đất trời, tức là mùa xuân.
Đất trời mong mỏi nức hương lân
Nức tức là thơm ngát, hương lân tức là mùi thơm trong cả một
vùng.
Cánh hoa sắp hé phô kiều diễm
Nụ thoát hình trong phút nhập thần
Giây phút sinh nở là giây phút rất trọng đại, cần phải có sự tập
trung rất lớn.
Cánh hoa sắp hé phô kiều diễm
Nụ thoát hình trong phút nhập thần
Ôi đã then sương cài lỏng lẻo
Buồng thơm rạo rực ý thanh tân.
Then ở đây tức là cái then cửa và bây giờ nó lỏng lẻo ra rồi và
có thể mở cửa cho mùa xuân thoát hình, một cách rất dễ dàng. Có
một sự trông chờ, có một sự chờ đợi. Tất cả đều đã chuẩn bị, bây
giờ mình chỉ cần đưa ngón tay rút cái then cửa, mở cửa ra là mùa
xuân tới.
Có ai tha thiết ngoài mây nước
Chờ lối đào nguyên tự mở dần
Ngày xưa có Lưu Thần và Nguyễn Triệu đi thơ thẩn ở Đào nguyên và
tự nhiên cánh cửa Đào nguyên mở ra, có những nàng tiên xuất hiện
và hai anh chàng được đi vào cõi Tiên. Bây giờ mình đang chờ như
vậy, đất trời đã sẵn sàng và chúng ta đang tha thiết ở ngoài mây
nước, để cửa động Đào Nguyên bắt đầu mở ra cho chúng ta đi vào
mùa xuân.
Hồi đó chiến tranh đã bắt đầu khốc liệt ở miền Bắc và cái chết
đã xảy ra. Có bạo động, có hận thù, có chiến tranh, có hư hỏng,
có tuyệt vọng, nhưng thi sĩ đã tìm cách giữ cho lòng mình an
tĩnh. Trong một hoàn cảnh biến động, khổ đau phát hiện đầy dẫy,
tham đắm, giận hờn, hận thù tràn lan, nếu mình không có tu tập,
nếu mình không biết giữ lấy thân mình, mình cũng sẽ bị cuốn theo
dòng xoáy đó. Cho nên, nhà thơ cũng thấy được như người tu, là
phải làm thế nào để trong đêm ba mươi mình tiếp xúc được với tấm
lòng trong trắng nguyên vẹn của mình.
Hồi đó Vũ Hoàng Chương chưa biết danh từ Bồ đề tâm, chỉ cho trái
tim trong sáng, cho Phật tánh của mình và thi sĩ đã dùng danh từ
trang lòng. Trang lòng này là trang lòng còn nguyên vẹn, chưa bị
hoen ố bởi hận thù, bởi tuyệt vọng, bởi sự tranh chấp. Nếu mình
sống sót được là nhờ mình còn giữ được sự nguyên vẹn đó trong
trái tim. Đêm ba mươi ngồi im lại để tìm cách tiếp xúc được với
cái tâm trong trắng đó của mình, để đừng đánh mất mình trong
tuyệt vọng, trong hận thù.
Ta mở trang lòng nguyên vẹn mãi
Tin rằng mình vẫn có một trang lòng nguyên vẹn. Cũng như người
tu chúng ta tin rằng chúng ta có Phật tánh, chúng ta có Bồ đề
tâm, chúng ta luôn luôn có thể trở về nương tựa nơi Phật tánh
đó, nơi Bồ đề tâm đó để chúng ta đừng bị cuốn đi theo những
tuyệt vọng, những khổ đau của xã hội ngày hôm nay.
Ta mở trang lòng nguyên vẹn mãi
Chưa từng hoen ố vết trầm luân
Đó là niềm tin mà mình cần phải có, dù thế giới có tan tành thì
nụ cười, bông hoa cũng không bao giờ tan biến. Mình phải tin vào
Phật tánh nơi mình, vào thiên lương nơi mình, vào tâm bồ đề nơi
mình. Đó là chỗ mình trú ẩn, là cái pháo đài để mình không đánh
mất mình. Thi sĩ đã nói lên được điều đó, không bằng ngôn từ
Phật giáo, mà bằng ngôn từ của riêng ông ta.
Ta mở trang lòng nguyên vẹn mãi
Chưa từng hoen ố vết trầm luân
Đây là một lời cầu nguyện để kết thúc bài thơ.
Đêm nay xuống một bài thơ trắng
Một bài thơ trinh nguyên như là một người cầu cơ, như là một
người ngồi thiền, mở trái tim ra để cho Phật tánh bừng nở. Cũng
như người cầu cơ để cho đức Thế Tôn, để cho Thượng đế, để cho
tinh hoa của vũ trụ giáng xuống dưới hình thức một bài thơ mới,
một bài thơ có khả năng làm mới lại cuộc đời mình.
Đêm nay xuống một bài thơ trắng
Cầu nguyện cho đời nở ái ân
Hai câu chót là một lời cầu nguyện. Cầu nguyện bằng cái gì? Bằng
trái tim của chúng ta. Nếu trái tim của chúng ta đầy dẫy những
tuyệt vọng, đau buồn và hận thù làm sao chúng ta cầu nguyện
được? Chúng ta phải có một cái gì đó mới có thể tiếp xúc được
với tinh hoa của vũ trụ, với Trời, với Phật. Vì vậy phải mở
trang lòng nguyên vẹn ra, đây là tâm Bồ đề của mình, đây là
Thiên lương của mình.
Đêm nay xuống một bài thơ trắng
Phải ngồi yên, ngồi rất yên, phải trải tấm lòng thanh tịnh của
mình ra. Không thù hận, không tuyệt vọng thì may ra mới có một
bài thơ trắng, một bài thơ trinh nguyên giáng xuống. Như người
cầu cơ, phải rất thanh tịnh, phải rất chí thành thì niềm tin, sự
giác ngộ, phương thuốc trị liệu mới có thể đi vào trong trái tim
của mình. Cho nên trong thời gian chiến tranh, thi sĩ ngồi thật
yên lặng, đem tâm trong sáng của mình ra để chờ đợi phút linh
cầu cho cái đó giáng về.
Đêm nay xuống một bài thơ trắng
Cầu nguyện cho đời nở ái ân
Trong cuộc đời chỉ có hận thù, bạo động và tuyệt vọng. Cuộc đời
cần có sự thương yêu, cho nên lời cầu nguyện duy nhất của thi sĩ
trong đêm ba mươi, không phải là làm ăn phát tài bằng năm bằng
mười năm ngoái, đầu năm sinh con trai cuối năm sinh con gái, mà
cầu nguyện cho tình thương giáng sinh trong trái tim của mình và
trong trái tim của con người. Bài thơ này cũng là một bài thơ
đạo.
Ta mở trang lòng nguyên vẹn mãi
Chưa từng hoen ố vết trầm luân
Đêm nay xuống một bài thơ trắng
Cầu nguyện cho đời nở ái ân
Ái đây tức là bác ái, là từ bi, là lòng thương của Bụt, của
Chúa. Ân đây tức là ân nghĩa, ân tình của con người đối với
nhau. Chữ ái ân đây thực sự có nghĩa là tình thương, là lòng từ
bi. Có gì đẹp hơn khi mình cầu nguyện cho tình thương, cho lòng
từ bi giáng sinh trong trái tim của mình. Nhạc sĩ Phạm Duy cũng
có đặt một bài nhạc với tựa đề Khi Tình Yêu Giáng Sinh. Làm thế
nào để tình yêu giáng sinh? Phải có sự trầm tĩnh, phải có sự
lắng đọng, phải đem trang lòng nguyên vẹn của mình ra, mình mới
cầu cho tình yêu giáng sinh được.
Ôi đã then sương cài lỏng lẻo
Buồng thơm rạo rực ý thanh tân
Có ai tha thiết ngoài mây nước
Chờ lối đào nguyên tự mở dần
Ta mở trang lòng nguyên vẹn mãi
Chưa từng hoen ố vết trầm luân
Đêm nay xuống một bài thơ trắng
Cầu nguyện cho đời nở ái ân
Xin chúc quý thầy, quý sư cô, quý Phật tử bên nhà một năm mới
nhiều hạnh phúc và nhất là có nhiều thì giờ để ngồi chơi, để có
thể thấy được mặt nhau, đừng có bận rộn quá. Xin đọc lại bài
Thoát Hình của Vũ Hoàng Chương trước khi chấm dứt bài bình thơ
này.
Thoát hình
Vũ Hoàng Chương
Rào rạt trong cây nhựa trắng ngần
Đã nghe dồn cả tới đài xuân
Đã nghe rào rạt từng cơn gió
Về mách tin hương với cõi trần
Vườn đây rừng đấy cùng xao xuyến
Này phút hồn hoa sắp hiện thân
Nụ đã trên cành đau đớn cựa
Giờ thiêng hấp hối đã nghe gần.
Muôn vạn tế bào đang hủy thể
Vâng theo ý lớn nhịp xoay vần
Phá cho thành đấy sinh là diệt
Đời quá lên từ mỗi xác nhân
Kìa mảnh da ngà đang nứt rạn
Cho tròn một kiếp chẳng phân vân
Lòng cây mấy thuở ai người biết
Từng khóc từng reo đã mấy lần
Nhựa ứ càng cao niềm giục giã
Đất trời mong mỏi nức hương lân.
Cánh hoa sắp hé phô kiều diễm
Nụ thoát hình trong phút nhập thần.
Ôi đã then sương cài lỏng lẻo
Buồng thơm rạo rực ý thanh tân
Có ai tha thiết ngoài mây nước
Chờ lối đào nguyên tự mở dần
Ta mở trang lòng nguyên vẹn mãi
Chưa từng hoen ố vết trầm luân
Đêm nay xuống một bài thơ trắng
Cầu nguyện cho đời nở ái ân./.
☺16.02.2007, Làng Mai - Pháp quốc.
|
