.

PSN
BỘ MỚI 2008
HỘP THƯ

                            TRANG CHÍNH

" Không có tự do Sáng Tác, thì Văn Nghệ Sĩ sẽ bị biến thành Thợ Viết, Thợ Vẽ, ... cho một ông chủ nào đó mà thôi ! " (LN)


bút
việt
hồn
quê

BIÊN TẬP

Thích Phước An | Trần Đỗ Cung | Kiều Mỹ Duyên | Trần Trung Đạo | Minh Triết TRẦN THIỆN ĐẠT | Trần Kiêm Đoàn | Phổ Đồng | Tâm Hải Đức | Võ Thị Trúc Giang | Nhất Hạnh | Tuệ Chương - Hoàng Long Hải | Vĩnh Hảo | Chiêu Hoàng | Đại Lãn | Lặng Lẽ | Lâm Kim Loan | Trần Quan Long | Phạm Trọng Luật | Miêng | Diệu Trân | Không Quán | Phan Quân | Đặng Văn Sinh | Tuệ Sỹ | Ninh Hạ - Nguyễn Đức Tâm | Phong Thu | Nguyễn Mạnh Trinh | Lê Khánh Thọ | Trần Đình Thu | Trần Khải Thanh Thuỷ | Anh Thư | Tiểu Tử | Nguyễn Ước | T. Vấn | Hiền Vy | Tác Giả Khác ...

GIAI THOẠI

Bùi Giáng | Hữu Loan | Giang Hữu Tuyên |

 

  Trần Đỗ Cung

 

Sáu mươi năm qua

  • 3-05-2008

Trong đời người sáu mươi lăm năm là một thời gian đáng kể. Nhưng trong lịch sử thì chỉ là một khoảng khắc ngắn ngủi dù trải qua nhiều biến đổi. Hồi tưởng lại năm 1943 tôi chỉ là một sinh viên trẻ mới bước vào ngưỡng cửa Đại Học Hà Nội với tâm trạng và ý chí trau dồi kiến thức có ích cho quốc gia dân tộc. Môi trường mới mẻ và rộng rãi, sánh vai với các bạn mới Bắc Trung Nam và cả Miên Lào cho tôi một tầm nhìn và đầu óc  cởi mở phóng khoáng.

Cuối năm theo tục lệ, Tổng Hội Sinh Viên Đông Dương tổ chức Đại Hội tại Nhà Hát Tây Hà Nội. Khung cảnh tưng bừng của một cơ sở sang trọng đã được kiến trúc sư Lagisquet vẽ kiểu xây dựng theo mô hình nhà Opéra của kinh đô ánh sáng. Có thể nói tất cả Hà Thành hoa lệ đã chờ đợi suốt năm tham dự một chương trình đặc sắc trang trọng dưới sư chủ tọa của các chức quyền cao cấp nhất thời bấy giờ. Ngoài bài diễn văn khai mạc trang nghiêm của Tổng Hội Trưởng Dương Đức Hiền ra, tiết mục độc đáo nhất vẫn là một ca đoàn hùng hậu năm mươi sinh viên nam nữ. Các nữ sinh viên thướt tha trong áo dài đủ mầu đứng hàng đầu trước các nam sinh ưu tú của đất nước trong Âu phục trắng tinh sắp thành bốn hàng ngang phía sau trước tấm màn nhung mầu tím sẫm. Tôi còn nhớ trong số nữ sinh viên có chị Phan Thanh Thị Bình sinh viên sản khoa sau này thành bà Nguyễn Tôn Hoàn, chị Đặng Mộng Lộc sinh viên dược khoa là phu nhân tương lai của dược sỹ Chương Văn Vĩnh, chị Đặng Mộng Khương là bào tỷ chị Lộc nay còn sống trong một viện dưỡng lão tại Aix-en-Provence. Tôi đứng trong hàng thứ nhì cạnh Lưu Hữu Phước và Mai Văn Bộ. Khi nhạc trưởng Phan Thanh Hòa, sinh viên nha y, bước ra sân khấu nói vài lời giới thiệu ca đoàn hát bài La Marche Des Étudiants thì chiếc màn nhung mầu huyết dụ đỏ thẫm kéo lên cho thấy một cảnh tượng đẹp đẽ dưới ánh đèn sân khấu huy hoàng. Toàn thể khán giả cùng đứng dậy trong tiếng ồ âm vang kéo theo một tràng pháo tay tưởng như không chấm dứt. Nhạc đệm trổi lên và tiếng đồng ca vang dội từ các nét mặt hãnh diện với các cặp mắt sáng choang và các bộ ngực căng phồng.

 Nhà Hát Tây Hà Nội do kiến trúc sư Lagisquet thiết kế từ đầu Thế Kỷ XIX

Năm sau 1944 tình hình đã đổi khác. Nước Pháp trong hoàn cảnh chiến bại với Đức Quốc Xã đã phải để quân Nhật mượn đường xuống phía Nam. Lòng ái quốc nổi lên mãnh liệt tuy nhiên chính quyền Bảo Hộ vẫn duy trì bộ máy cai trị. Theo truyền thống Đại Hội Sinh Viên vẫn được tổ chức trước cuối năm. Trước ngày hội trong Đông Dương Học Xá đã chuyền tay nhau bản lời Việt Tiếng Gọi Sinh Viên hứng khởi của Mai Văn Bộ và Nguyễn Thành Nguyên. Những câu như “này sinh viên ơi đứng lên đáp lời sông núi” hay “cùng nhau xông pha nơi gươm giáo”, “thù nước lấy máu đào đem báo” đã khơi động mãnh liệt ý chí quật cường chống Tây. Lời ca Việt ngữ được giữ bí mật tuyệt đối nên chúng tôi phải học thuộc lòng. Buổi đại hội khai mạc. Khi tấm màn nhung kéo lên và khi loạt vỗ tay chấm dứt thì ca đoàn lên giọng “này sinh viên ơi” thay cho “é-tu-di-ants” trước sự ngạc nhiên lúc đầu đưa đến tràng pháo tay như sấm giậy của cử tọa nhất tề đứng lên kéo theo cả các quan Tây chưa hiểu đầu đuôi câu chuyện. Chúng tôi hát mà nước mắt trào ra, ý chí tranh đấu dành độc lập bùng lên trong tim óc. May mắn thay, hai tháng sau đảo chính Nhật đã xẩy ra ngày mồng 9 tháng 3 khiến cho sự bắt bớ của Tây đã không xẩy đến đưa hàng loạt vào Hoả Lò. Song đây là thời điểm bắt đầu của một cuộc đồi đời bất hạnh cho toàn thể dân tộc.

Nay sáu mưoi lăm năm đã qua tôi lại được lên sân khấu nhưng không phải của nhà Hát Tây Hà Nội mà của Center of the Performing Arts ở San José Mỹ Quốc. Dây là một Hý Viện tối tân tọa lạc trên đường Almadén ở trung tâm San José nay nổi tiếng là thủ đô chính trị của người Việt gốc Mỹ trái với Westminster và Little Saigon là trung tâm kinh tế Việt Mỹ. Thật là một cơ duyên tình cờ khi nhà văn Giao Chỉ Vũ Văn Lộc đọc quyển sách Câu Chuyện Một Di Dân Tỵ Nạn Việt của tôi nhân thấy tôi quen biết nhiều bà Nguyễn Tôn Hoàn hiện nay ở Los Altos nên mời tôi và bà Hoàn tức chị Phan Thanh Thị Bình cùng lên đứng trên sân khấu chói chang trước một cử tọa ngồi chật cả hý viện. Sau các chương trình văn nghệ lịch sử như du ca, tiếng hát cao vút của Như Quỳnh trong bản Nhớ Về Miền Trung, giọng ca điêu luyện của Ý Lan trong bài Kỷ Vật Cho Em, chúng tôi được anh Vũ Văn Lộc giới thiệu “hai sinh viên cụ” đã cách đây sáu mươi lăm năm hòa giọng ca bản Tiếng Gọi Sinh Viên lịch sử của Lưu Hữu Phước. Bài này đã trở thành bài Quốc Ca Tiếng Gọi Công Dân của Việt Nam Cộng Hòa trong suốt hai mươi năm. Theo lời giới thiệu của Giao Chỉ thì đây đích thực là lịch sử cho viện Bảo Tàng Việt Nam. Buổi Văn Nghệ này gọi là LỊCH SỬ MỘT NGÀN NGƯỜI VIẾT có mục đích gây quỹ hoàn tất The Vietnam Museum tức là Nhà Bảo Tàng Thuyền Nhân Việt Nam tại The Memorial Park trên đường Senter tỉnh San José, California. Tôi nói đùa với nhà văn Giao Chỉ là anh đã khéo sưu tầm được hai đồ cổ hiếm hoi trưng bầy trang trọng trong buổi văn nghệ có nhiều ý nghĩa. Tôi nay đã 86 còn chị Hoàn thì chỉ hơn tôi có hai tháng tuổi. Anh Hoàn đã mất sáu năm nay và anh Phan Thanh Hòa anh ruột chị Hoàn đã bị mấy tên côn đồ Việt Cộng bắt cóc thủ tiêu đã sáu mươi hai năm ròng. Đứng dưới ánh đèn sân khấu cạnh chị Nguyễn Tôn Hoàn tôi thoạt nhớ đến hình ảnh dĩ vãng thời tuổi trẻ hăng hái trong sáng mà nổi da gà như có một luồng điện chạy theo sống lưng. Tuy vậy không còn thấy cái rạo rực hồi xưa và cặp mắt đã ráo hoảnh nhìn xuống cử tọa một cách lạc lõng. Phãi chăng vì đã lớn tuổi nên “tuổi già giọt lệ như sương”, không còn cái sung mãn thiếu thời, hay vì thấy cộng đồng Việt đã quá lớn mạnh và sung túc mà cạn kiệt các cảm xúc đau thương?

 Hình: Center of the Performing Arts, San José Arts

 Hình : Ong TranDo Cung va Ba NguyenTon Hoan

Chúng tôi đi với con cháu đến nhà hát trước giờ khai mạc. Khách tham dự khá đông quần áo chỉnh tề lịch sự. Tôi đảo mắt tìm người quen mà tôi chưa bao giờ gập mặt. Đó là anh Vũ Thuong Quát con thứ bẩy của cụ Vũ Quý Mão xưa là Đổng Lý Văn Phòng cho Thủ Hiến Bắc Việt Nguyễn Hữu Trí. Cụ Mão là bạn chí thân “mày-tao” với nhạc phụ tôi và cùng tốt nghiệp trường Luật Hà Nội năm 1924. Trong thời kỳ cụ Mão làm Đổng Lý thì nhạc phụ tôi cụ Nguyễn Đình Tại giữ chức Giám Đốc Công An kiêm Tổng Ủy Di Cư. Hai ông đã ở lại Hà Nội cho đến giờ cuối cùng lo việc di tản dân vào Nam sau Hoà Ước Genève năm 1954 chia cắt đất nước thành hai miền Quốc Cộng. Đây là một tình cờ hy hữu. Anh Quát được một người quen ở Paris điện thoại nhờ tìm mua một cuốn Câu Chuyện Một Di Dân Tỵ Nạn Việt mà bên Pháp đã hết. Sau khi đi lùng khắp các tiệm sách San José cũng không còn nữa anh ấy bèn hỏi được địa chỉ và gửi thư xin mua. Thế là bắt đầu qua lại nhận biết liên hệ và hẹn gập mặt tại buổi văn nghệ lịch sử này. Anh Quát cũng là một thuyền nhân may mắn, lần đầu bị săn đuổi chạy thoát chỉ mất thuyền và lần sau đã đến được Pháp Quốc để rồi qua Mỹ định cư. Trong hai mươi phút nghỉ giải lao anh Quát tìm được tôi ngay hàng ghế trước sân khấu. Thật là đặc biệt cảm động cho một trùng phùng không ngờ trên đất nước tự do này xa lắc xa lơ với Hà Nội của thời xưa không còn nữa.

 
Hình: Hai sinh viên tốt nghiệp Đại Học Luật Hà Nội 1924 đã cùng lo di tản  một triệu người Bắc vào Nam sau Hòa Ước Genève 1954

Trong chương trình, ngoài các phần ca nhạc đặc biệt ra còn có chiếu những đoạn ngắn của các phim Chúng Tôi Muốn Sống với sự di tản cả triệu dân miền Bắc vào Nam, phim Người Tình Không Chân Dung cho thấy Kiều Chinh đứng trước cảnh điêu tàn chiến trận và phim Vượt Sóng chiếu thảm cảnh vượt biển tìm tự do làm cho ai nấy đều ngậm ngùi. Một câu chuyện thật mà Giao Chỉ đã kể lại là cảnh một chiếc thuyền bé nhỏ đầy người lênh đênh trôi dạt trên biển cả với một thiếu phụ trẻ bụng mang dạ chửa tay dắt đứa con chưa đầy hai tuổi bước lên mũi thuyền quỳ lạy. Cả mấy chục chiếc tầu lặng lẽ đi qua. Bỗng nhiên chiếc tầu Na Uy ngưng lại và hạm trưởng cho cứu cả đoàn người vô vọng đưa vào trại tỵ nạn Hồng Kông. Thiếu phụ trẻ tuổi này chính là ca sỹ nổi danh Ý Lan có mặt trên sân khấu và là ái nữ của cố tài tử Lê Quỳnh trong phim Chúng Tôi Muốn Sống.

Buổi Văn Nghệ đã chấm dứt lúc bẩy giờ tối. Sau bốn tiếng đồng hồ tôi đã thấy thấm mệt vì đã từ lâu tôi chưa bao giờ tham dự một cuộp hội ngộ giài như vậy. Xin có lời khen ngợi Giao Chỉ Vũ Văn Lộc đã bỏ hết tâm sức xây dựng Viện Bảo Tàng Thuyền Nhân Việt để cho các thế hệ tiếp nối hiểu là tại sao chúng ta đã có mặt trên đất tự do này.

 

Trần Đỗ Cung


TRẦN ĐỖ CUNG

Sinh ngày 28 tháng Ba năm 1922 tại Nho Lâm, Nghệ An.

Chính quán tại Nhị Khê, Hà Đông. Trưởng thành ở Thanh Hóa.

Tốt nghiệp Thành Chung tại Collège de Thanh Hóa, nhập học trường Quốc Học Khải Định Huế và tốt nghiệp Tú Tài toàn phần toán năm 1942.

Ra Hà Nội học môn Toán Chuyên Biệt (Mathématiques Spéciales) ở trường Albert Sarraut và đậu các bằng Toán Học Tổng Quát (Mathématiques Générales), bằng Cơ Học Lý Tưởng (Mécaniques Rationelles) năm 1944 và 1945.

Trong thời kỳ này hoạt động tích cực với Tổng Hội Sinh Viên Đông Dương, Tráng Đoàn Hướng Đạo Lam Sơn của Hoàng Đạo Thúy. Và tham gia phong trào ái quốc Việt Minh chống Pháp cho đến khi trở về Hà Nội năm 1947 làm gián điệp đột nhập đầu não của Pháp ở Thành Pháo Thủ. Năm 1949 thành hôn với cô Nguyễn thị Bảo là con cụ Phủ Nguyễn Đình Tại. Nhận làm Giám Đốc Thể Dục Thể Thao cho Bộ Trưởng Nguyễn Tôn Hoàn và di chuyển vào Sài Gòn.

Động viên nhập ngũ năm 1953, du học Pháp Quốc tại trường Không Quân Salon de Provence và tốt nghiệp cuối năm 1955 với bằng Kỹ Sư Cơ Khí Hàng Không.

Đổng Lý Văn Phòng Bộ Thanh Niên năm 1964 rồi Tổng Cuộc Trưởng Tổng Cuộc Tiếp Tế 1965-67, ngang hàng Thứ Ủy trong chính phủ Nguyễn Cao Kỳ, đương đầu và phá vỡ sự phong tỏa kinh tế Thủ Đô của Việt Cộng.

Về hưu quân đội Tháng Mười 1972 với cấp bậc Trung Tá và vào thương trường cho đến khi mất nước thì may mắn di tản qua Mỹ Tháng Tư 1975 rồi được bảo trợ về định cư tại Monterey California cho đến nay. .

Prunedale, 2 Tháng Ba, 2007

Tác phẩm



Câu chuyện một di dân tị nạn Việt

 

LÊN TRÊN=  |     GỬI BÀI     |     LÊN TRÊN=

Phù Sa được thực hiện bởi nhóm PSN (Phù Sa Network).
Là tiếng nói của người Việt Tự Do trong và ngoài nước nhằm phát huy khả năng Hiểu Biết và Thương Yêu để bảo vệ và thăng hoa sự sống.
PSN không loan tin thất thiệt, không kích động hận thù, và bạo lực. Không chủ trương lật đổ một chế độ, hay bất kỳ một chính phủ nào.