Thiền và nghệ thuật bảo vệ
hành tinh
Trong một cuộc phỏng vấn hiếm có, Thiền sư Thích Nhất Hạnh cảnh báo
về nguy cơ hủy diệt nền văn minh hiện nay bởi sự thay đổi khí hậu và
để đảo ngược lại quá trình đó, ta cần khôi phục niềm tin tâm linh.
Đây không chính xác là buổi đi bộ truyền thống ở miền quê nước Anh
khi vị thiền sư Việt Nam 84 tuổi - Thích Nhất Hạnh dẫn gần một ngàn
người thiền hành qua những ngọn đồi uốn lượn của Nottinghamshire.
Đoàn người im lặng đi như một con rắn khổng lồ đang lướt qua cánh
rừng và vườn táo im mát. Mọi người được dạy tiếp xúc sâu sắc với mỗi
bước chân đặt trên mặt đất để duy trì chánh niệm ngay trong giây phút
hiện tại.
Thầy, như mọi người thường gọi Thiền sư Thích Nhất Hạnh, rời con
đường đang thiền hành bước vào đồng cỏ xanh tốt và tĩnh tọa. Nơi Thầy
tỏa ra một sự an bình kỳ lạ, đó là hoa trái của 68 năm thực tập.
Mặc dù có hàng trăm ngàn đệ tử trên toàn thế giới và được tôn sùng
như ngài Đạt Lai Lạt Ma, nhưng công chúng ít biết đến Thầy. Bởi Thầy
đã chọn cách tránh xa ánh sáng chói lòa của người nổi tiếng để tập
trung vào việc xây dựng Tăng thân trên khắp thế giới - những Tăng thân
có thể đưa lời Thầy dạy vào thực tế cuộc sống. Có nhiều tu viện ở
Pháp, Mỹ và Đức cũng như những Tăng thân như thế trên toàn thế giới,
như ở Anh đã có tới hơn hai mươi Tăng thân.
Thầy đang tìm cách chấn hưng lại con đường tâm linh. Một con đường
có thể thay thế cuộc sống tiêu thụ hiện nay giúp con người trở về lối
sống đơn giản và hiền hòa hơn. Lối sống này dựa trên sự tôn trọng
thương yêu nhau và đồng thời cũng tôn trọng môi trường xung quanh.
Hiếm khi cho phỏng vấn nhưng khi nhận thấy thế giới đang đối mặt
với những thách thức lớn, tuổi càng ngày càng cao, sức khỏe càng ngày
càng yếu, Thầy muốn dùng tất cả thời gian và năng lượng còn lại của
mình làm những gì Thầy có thể để giúp xã hội và bảo vệ hành tinh thân
yêu này.
Ở tuổi 84 rồi, mà Thầy vẫn có chương trình giảng dạy khá dày. Sau
buổi pháp thoại cho hàng ngàn người ở London’s Hammersmith Apollo,
Thầy đến Nottingham cho khóa tu 5 ngày, rồi đi hoằng pháp 3 tháng ở
Châu Á, sau đó Thầy về lại Làng Mai - nơi Thầy đã sống hơn 40 năm kể
từ khi bị biệt xứ, để An cư kiết đông 3 tháng.
Thầy, một tác giả với hơn 85 đầu sách, đặc biệt quan tâm đến sự
thay đổi khí hậu. Cuốn “Thế giới chúng ta đang có” (The World we have)
mới xuất bản gần đây của Thầy hiện đang là sách bàn chạy nhất.
Khỏa lấp bằng sự tiêu thụ quá mức
Trong
cuốn “Thế giới chúng ta đang có” (The World we have), Thầy viết: “Đất
mẹ trong tình trạng như hiện nay là hậu quả của việc sản xuất và tiêu
thụ không chánh niệm. Chúng ta tiêu thụ để quên đi những lo lắng và
muộn phiền của mình. Khỏa lấp bằng việc tiêu thụ quá mức không phải là
cách.”
Trong cuộc phỏng vấn duy nhất tại Anh, Thầy kêu gọi những nhà báo
hãy đóng vai trò của họ trong việc ngăn chặn sự hủy diệt nền văn minh
này. Đồng thời, Thầy cũng kêu gọi những người có thẩm quyền hãy chuyển
đầu tư cho lợi nhuận sang việc đầu tư cho một xã hội lành mạnh.
Thầy nói rằng giải pháp cho vấn đề hâm nóng trái đất dựa vào sự
thành tựu công nghệ là một cái thấy sai lầm. Khoa học quan trọng thật
nhưng làm việc với cái gốc của những hành xử gây tàn phá của mình còn
quan trọng hơn. “Sự khủng hoảng tâm linh ở phương Tây là nguyên nhân
của những khổ đau hiện nay. Bởi cái nhìn nhị nguyên mà ta cho rằng
Chúa và nước nước Chúa ở ngoài mình, ở trong tương lai - Ta không biết
rằng tính Chúa nằm ngay trong mỗi chúng ta. Ta cần phải đặt Chúa về
lại đúng vị trí, trong bản thân mình. Điều đó cũng giống như khi sóng
biết rằng nước không ở ngoài nó.”
“Những gì ta tiếp xúc hằng ngày, kể cả thân thể này, đều là phép
lạ. Chỉ cần đặt nước Chúa về đúng vị trí, thì chúng ta có thể sống
hạnh phúc ngay bây giờ và ở đây. Nếu thức tỉnh được điều này thì ta
không cần phải chạy theo những thứ mình tin rằng nó cần thiết cho hạnh
phúc của mình như danh vọng, quyền lực và tình dục. Một khi dừng việc
tạo ra tuyệt vọng và giận hờn, ta sẽ giúp cho bầu khí quyển lành mạnh
trở lại.”
“Có thể có đủ công nghệ để cứu hành tinh này nhưng điều đó thôi thì
chưa đủ bởi vì loài người chưa thực sự sẵn sàng. Đó là lý do tại sao
chúng ta cần tập trung vào khía cạnh còn lại của vấn đề. Sự ô nhiễm
môi trường không phải là do khí CO2 mà môi trường bị nhiễm độc bởi
cách chúng ta sống; có quá nhiều người đang trở nên bệnh hoạn, nhiều
đứa trẻ phải đối mặt với bạo động, tuyệt vọng và tự tử.
Ô nhiễm tâm linh
“Chúng ta nên nói nhiều hơn về vấn đề ô nhiễm tâm linh. Khi chúng
ta ngồi lại với nhau và lắng nghe chuông, ta làm lắng dịu thân và tâm
mình. Chúng ta cùng tạo ra 1 năng lượng lành và bình an thẩm thấu
trong mỗi người. Điều tương tự cũng xảy ra với năng lượng tiêu cực.
Khi tạo tác năng lượng sợ hãi, giận dữ và tuyệt vọng ta tạo ra 1 bầu
khí quyển và môi trường tàn phá tất cả chúng ta. Ta chưa nghĩ thấu đáo
về điều này mà chỉ nghĩ về môi trường vật lý.
Cách sống của chúng ta là nguyên nhân. Ta tìm kiếm hạnh phúc và
chạy theo hạnh phúc theo cái cách tạo ra giận hờn, sợ hãi và kỳ thị.
Chính vì vậy, khi tham dự một khóa tu, bạn có cơ hội nhìn sâu vào gốc
rễ sự ô nhiễm này - sự ô nhiễm được tạo ra bởi năng lượng không lành
mạnh.
“Làm sao ta có thể thay đổi được bầu khí quyển để có năng lượng
chuyển hóa và trị liệu cho chính mình và cho con cháu mình? Khi đến
khóa tu, trẻ em thư giãn được bởi vì người lớn đến đây cũng thư giãn.
Ở đây, trong khóa tu này, cùng với nhau, ta tạo ra một môi trường lành
mạnh và đó chính là năng lượng tập thể.”
Chủ nghĩa tư bản - một bệnh dịch
Thầy nói chủ nghĩa tư bản như một căn bệnh hiện đang lan ra toàn
thế giới, mang theo ngọn gió toàn cầu hóa: “Chúng ta xây dựng một hệ
thống mà không thể kiểm soát được. Nó thống trị ta, ta trở thành những
nạn nhân và nô lệ của nó”.
Thầy thấy những nước đã từng là quê hương của đạo Bụt như Ấn Độ,
Trung Quốc, Thái Lan, Việt Nam, đang đi theo chủ nghĩa tiêu thụ như
phương Tây: “Sức cuốn hút của khoa học và công nghệ khiến người ta từ
bỏ những giá trị văn hóa đã từng là nền tảng căn bản cho nếp sống tâm
linh của họ trong quá khứ”. “Bởi học đòi theo những nước phương Tây
nên họ bắt đầu có những khổ đau tương tự. Khủng hoảng trên thế giới
tăng lên và gốc của vấn đề chính là quá trình toàn cầu hóa. Họ cũng
mất luôn cái nhìn bất nhị. Nhiều Phật tử cho rằng Bụt ở ngoài mình và
chỉ khi nào chết đi mới đến được cõi Tịnh Độ.
“Trong quá khứ, có nhiều người không giàu nhưng họ cảm thấy thỏa
mãn với đời sống của họ, họ cười và hạnh phúc cả ngày. Nhưng khi có
người bắt đầu giàu lên, nhiều người nhìn vào những người đó và tự hỏi
tại sao tôi không có một cuộc sống như vậy - một căn nhà đẹp, xe đẹp,
một khu vườn đẹp và rồi họ từ bỏ những giá trị tốt đẹp vốn có của mình
để lao theo vật chất.”
Bên cạnh niềm tin về sự chuyển hóa có thể xảy ra, Thầy cũng chấp
nhận khả năng nền văn minh này sẽ biến mất. Thầy đề cập đến nguyên tắc
tâm linh “buông bỏ" - chỉ khi nào mình thực sự buông bỏ cái ý “muốn”
cứu hành tinh này khoát khỏi việc thay đổi khí hậu thì khi ấy nó lại
có thể sẽ thay đổi được tình trạng hiện nay.
Thảm họa xảy ra
“Không có sự thức tỉnh tập thể, thảm họa sẽ xảy ra.”, Thầy cảnh báo
như vậy. “Văn minh nhân loại đã bị hủy diệt nhiều lần và nền văn minh
này cũng không ngoại lệ. Nó có thể bị hủy diệt. Và rồi sự sống sẽ dần
dần hồi phục sau hàng triệu năm sau. Vũ trụ hoạt động rất khẩn trương
nhưng thời gian địa chất thì khác hẳn.”
“Nếu thiền quán về điều đó thì bạn sẽ không lo lắng quá đến nỗi trở
nên hóa cuồng. Bạn chấp nhận được rằng nền văn minh này có thể sẽ trở
thành tro bụi và sự sống sẽ bắt đầu lại vài ngàn năm sau đó. Điều
tương tự cũng từng xảy ra trong lịch sử hành tinh này rồi. Khi có bình
an trong tâm và chấp nhận sự thực, bạn sẽ đủ bình tĩnh để làm một cái
gì đó. Nếu không bạn sẽ bị tuyệt vọng cuốn đi và không còn hy vọng làm
được gì nữa.
Giống như khi một người mắc bệnh ung thư hoặc Sida (AIDS), họ biết
rằng chỉ còn sống một năm hay 6 tháng nữa. Họ khổ đau và phản kháng.
Nhưng nếu họ chấp nhận sự thật mình sẽ chết và tận hưởng mỗi phút giây
có được, tình trạng có thể thay đổi, bệnh tật từ từ biến mất. Điều đó
đã xảy ra với nhiều người”.
Thầy nói, những Tăng thân Tiếp Hiện đang được xây dựng trên khắp
thế giới đã cho thấy ta có thể “sống đơn giản và hạnh phúc, để có thời
gian thương yêu và giúp đỡ những người xung quanh. Đó là lý do chúng
tôi tin rằng nếu có nhiều tăng thân như thế trên khắp thế giới, chúng
ta có thể thức tỉnh mọi người rằng con người có thể từ bỏ được những
nhu yếu vật chất. Nếu cùng tạo ra một sự thức tỉnh chung, chúng ta có
thể giải quyết được vấn đề hâm nóng địa cầu. Cùng với nhau, chúng ta
tạo nên sự tỉnh thức đó.”
Một vị Bụt chưa đủ
Thầy dừng lại một chút rồi nói tiếp một cách nhỏ nhẹ: “một vị Bụt
chưa đủ, ta cần nhiều vị Bụt”.
Thầy sống một cuộc đời phi thường. Trong suốt chiến tranh Việt Nam,
Thầy suýt chết vài lần vì giúp những người dân đang khổ đau do bom
đạn. Khi đến Mỹ, Thầy thuyết phục mục sư Martin Luther King công khai
phản đối chiến tranh và Thầy là nguồn cảm hứng cho phong trào hòa
bình. Vào năm 1968, mục sư King đề cử Thầy cho giải Nobel hòa bình.
Trong thập niên sau đó, nhiều tháng Thầy lênh đênh trên biển Đông tìm
cách cứu những người tị nạn Việt Nam và Cam-pu-chia trên những chiếc
thuyền quá tải. Những năm gần đây, Thầy mở khóa tu 2 ngày cho thành
viên quốc hội Mỹ và những khóa tu hòa giải cho người Israel và
Palestin tại Làng Mai.
Những giáo lý Thầy dạy dựa trên sự thực tập theo dõi hơi thở và
thiền hành để an trú trong giây phút hiện tại, không đắm mình trong
quá khứ hay lo lắng cho tương lai.
Thầy nói, trong mỗi người đều có những hạt giống thương yêu và hiểu
biết cũng như những hạt giống giận hờn và kỳ thị. Cuộc sống của chúng
ta như thế nào phụ thuộc vào cách chúng ta chọn những hạt giống nào để
tuới. Để giúp tạo nên 1 nền đạo đức toàn cầu mới và duy trì những hạt
giống tốt, những học trò Tiếp Hiện của Thầy đã chắt lọc những tinh hoa
đạo Bụt về Tứ Diệu Đế và Bát Chánh Đạo thành năm nguyên tắc cốt lõi -
Năm giới.
Năm giới, được làm mới vào năm ngoái (2009) để phù hợp với tình
trạng thế giới đang thay đổi một cách nhanh chóng. Năm giới không phải
là những nguyên tắc buộc chúng ta phải theo mà đó là hướng để chúng ta
vươn tới. Bên cạnh kêu gọi chúng ta tiêu thụ trong chánh niệm, Năm
giới còn khuyến khích ta chấm dứt thói tà dâm cũng như quyết tâm
“không uống rượu, không sử dụng ma túy hoặc tiêu thụ bất cứ một sản
phẩm nào có chứa độc tố, trong đó có mạng lưới toàn cầu (Internet),
phim ảnh, truyền thanh truyền hình, sách báo và chuyện trò chứa đựng
nội dung thiếu lành mạnh”
Zen and the art of protecting the
planet
In a rare interview, zen buddhist master Thich Nhat Hanh warns of the
threat to civilisation from climate change and the spiritual revival
that is needed to avert catastrophe
Thich Nhat Hahn Buddhist retreat at Nottingham University. Photograph:
Frank Schweitzer
It is not exactly a traditional Sunday stroll in the English
countryside as 84-year-old Vietnamese zen master
Thich Nhat Hanh
leads nearly a thousand people through the rolling Nottinghamshire
hills in walking meditation.
The silent procession takes on the shape of a snake as it wends its
way extremely slowly through a forest glade and an apple orchard. The
assembled throng are asked to deeply experience each step they take on
the earth in order to be mindful in the present moment.
Thay, as he is known, steps off the path into a field of tall grass
and sits quietly in meditation. He exudes a sense of serenity, born of
his 68 years' practice as a monk.
Despite having hundreds of thousands of followers around the world and
being viewed with the same reverence as the Dalai Lama, Thay is little
known to the general public. He has chosen to shun the limelight and
avoid the shimmer of celebrity endorsement in order to focus on
building communities around the world that can demonstrate his ethical
approach to life. There are monasteries in France, America and Germany
as well as groups of supporters that meet all over the world,
including more than 20 "sanghas" across the UK.
He is seeking to create a spiritual revival that replaces our
consumption-based lives with a return to a simpler, kinder world based
on deep respect for each other and the environment.
He rarely gives interviews but recognises that the enormous challenges
facing the world, combined with his own increasing age and frailty,
means it is important to use what time and energy he has left to
contribute what he can to re-energising society and protecting the
planet.
For a man of his age, Thay keeps to a punishing schedule. After having
lectured to thousands at London's Hammersmith Apollo, Thay has come to
Nottingham for a five day retreat, then goes on to a three month tour
of Asia, before returning for a winter retreat at his
Plum Village
community in France, where he has lived in exile for more than 40
years.
Thay, a prolific author with more than 85 titles under his belt, has
taken a particular interest in climate change and recently published
the best-selling book 'The World We Have – A Buddhist approach to
peace and ecology.'
Tranquilising ourselves with over-consumption
In it, he writes: "The situation the Earth is in today has been
created by unmindful production and unmindful consumption. We consume
to forget our worries and our anxieties. Tranquilising ourselves with
over-consumption is not the way."
In his only interview in the UK, Thay calls on journalists to play
their part in preventing the destruction of our civilisation and
calls on corporations to move away from their focus
on profits to the wellbeing of society.
He says that it is an ill-conceived idea that the solution to global
warming lies in technological advances. While science is important,
even more so is dealing with the root cause of our destructive
behaviour: "The spiritual crisis of the West is the cause for the many
sufferings we encounter. Because of our dualistic thinking that god
and the kingdom of god is outside of us and in the future - we don't
know that god's true nature is in every one of us. So we need to put
god back into the right place, within ourselves. It is like when the
wave knows that water is not outside of her.
"Everything we touch in our daily lives, including our body, is a
miracle. By putting the kingdom of god in the right place, it shows us
it is possible to live happily right here, right now. If we wake up to
this, we do not have to run after the things we believe are crucial to
our happiness like fame, power and sex. If we stop creating despair
and anger, we make the atmosphere healthy again.
"Maybe we have enough technology to save the planet but it is not
enough because the people are not ready. This is why we need to focus
on the other side of the problem, the pollution of the environment not
in terms of carbon dioxide but the toxic atmosphere in which we live;
so many people getting sick, many children facing violence and despair
and committing suicide.
Spiritual pollution
"We should speak more of spiritual pollution. When we sit together and
listen to the sound of the [meditation] bell at this retreat, we calm
our body and mind. We produce a very powerful and peaceful energy that
can penetrate in every one of us. So, conversely, the same thing is
true with the collective energy of fear, anger and despair. We create
an atmosphere and environment that is destructive to all of us. We
don't think enough about that, we only think about the physical
environment.
"Our way of life, our style of living, is the cause of it. We are
looking for happiness and running after it in such a way that creates
anger, fear and discrimination. So when you attend a retreat you have
a chance to look at the deep roots of this pollution of the collective
energy that is unwholesome.
"How can we change the atmosphere to get the energy of healing and
transformation for us and our children? When the children come to the
retreat, they can relax because the adults are relaxed. Here together
we create a good environment and that is a collective energy."
Capitalism as a disease
Thay talks about capitalism as a disease that has now spread
throughout the world, carried on the winds of globalisation: "We have
constructed a system we cannot control. It imposes itself on us, and
we become its slaves and victims."
He sees those countries that are home to Buddhism, such as India,
China, Thailand and Vietnam, seeking to go even beyond the consumerism
of the West: "There is an attractiveness around science and technology
so they have abandoned their values that have been the foundation of
their spiritual life in the past," he says. "Because they follow
western countries, they have already begun to suffer the same kind of
suffering. The whole world crisis increases and globalisation is the
seed of everything. They too have lost their non-dualistic view. There
are Buddhists who think that Buddha is outside of them and available
to them only after they die.
"In the past there were people who were not rich but contented with
their living style, laughing and happy all day. But when the new rich
people appear, people look at them and ask why don't I have a life
like that too, a beautiful house, car and garden and they abandon
their values."
While Thay believes that change is possible, he has also come to
accept the possibility that this civilisation may collapse. He refers
to the spiritual principle that by truly letting go of the 'need' to
save the planet from climate change, it can paradoxically help do just
that.
The catastrophe to come
"Without collective awakening the catastrophe will come," he warns.
"Civilisations have been destroyed many times and this civilisation is
no different. It can be destroyed. We can think of time in terms of
millions of years and life will resume little by little. The cosmos
operates for us very urgently, but geological time is different.
"If you meditate on that, you will not go crazy. You accept that this
civilisation could be abolished and life will begin later on after a
few thousand years because that is something that has happened in the
history of this planet. When you have peace in yourself and accept,
then you are calm enough to do something, but if you are carried by
despair there is no hope.
"It's like the person who is struck with cancer or Aids and they learn
they have been given one year or six months to live. They suffer very
much and fight. But if they come to accept that they will die and they
prepare to live every day peacefully and they enjoy every moment, the
situation may change and the illness may go away. That has happened to
many people."
Thay says that the communities his Order of Interbeing is building
around the world are intended to show that it is possible to "live
simply and happily, having the time to love and help other people.
That is why we believe that if there are communities of people like
that in the world, we will demonstrate to the people and bring about
an awakening so that people will abandon their course of comforts. If
we can produce a collective awakening we can solve the problem of
global warming. Together we have to provoke that type of awakening."
'One Buddha is not enough'
He stops for a moment and goes quiet: "One Buddha is not enough, we
need to have many Buddhas."
Thay has lived an extraordinary life. During the Vietnam War he was
nearly killed several times helping villagers suffering from the
effects of bombing. When visiting America, he persuaded Martin Luther
King to oppose the war publicly, and so helped to galvanize the peace
movement. In fact King nominated him for the Nobel Peace Prize in
1968.
In the following decade Thay spent months on the South China Sea
seeking to save Vietnamese and Cambodian refugees from overcrowded
boats and, in more recent years, he led members of the US Congress
through a two-day retreat and continues to hold reconciliation
retreats for Israelis and Palestinians at Plum Village.
His whole philosophy is based on watching the breath and walking
meditation to stay in the present moment rather than dwelling on the
past or worrying about the future.
He says that within every person are the seeds of love, compassion and
understanding as well as the seeds of anger, hatred and
discrimination. Our experience of life depends on which seeds we
choose to water.
To help the creation of a new global ethic and sustain those positive
seeds, Thay's Order of Interbeing has distilled the Buddha's teachings
on the Four Noble Truths and the Noble Eightfold Path into five core
principles.
The Five Mindfulness Trainings,
updated in the last year to make them relevant to our fast changing
world, are not a set of rules but a direction to head in. Beyond
calling for mindful consumption, they encourage an end to sexual
misconduct as well as a determination "not to gamble, or to use
alcohol, drugs or any other products which contain toxins, such as
certain websites, electronic games, TV programmes, films, magazines,
books and conversations."
Từng bước thảnh thơi, từng bước nở hoa sen |
|