Tháng hai ở California có những cơn mưa. Mưa. Mang theo hơi lạnh và mang theo cả những nỗi buồn man mác. Buồn, cũng như nước giọt bất chợt từ trời cao, có khi chỉ là những nỗi sầu lan man không duyên cớ.

Đêm mưa, nằm nghe nước giọt bên ngoài, trong nệm êm chăn ấm và da thịt của người thân yêu, dường như có nỗi niềm nào lẩn khuất từ tiếng gió, từ tiếng mưa. Cái giây phút hiện sống sao nó cũng mơ hồ, y như những ngày nào đã qua, hệt như thuở nào đã hết. Tôi mơ màng trong cái cảm giác không biết mình ở nơi đâu, sống chỗ nào. Những ngày tháng cũ trôi qua, từ thuở ấu thơ tắm truồng ở một xóm lao động Sài Gòn đến những cơn mưa trưa bất chợt, đứng trú mưa ở một hàng hiên và nghe lòng xôn xao khi thoảng nghe mùi tóc của một người nữ bên cạnh. Hay những cơn mưa của Pleiku, của xôn xao mật ngọt tình đầu, của những đêm mưa mù mịt đất trời trở về phi trường trong nỗi buồn của một người tưởng như bị biếm vào đất trích…

Những câu thơ trở lại với tôi trong canh khuya. Nguyễn Bính. Một thân lận đận nơi trời xa / nằm nghe mưa rơi trên mái nhà / gió bấc vào thu đầy tiếng lá / đời tan mộng đẹp tiếc xuân qua... Tôi ở phương xa nhưng đâu có lận đận? Sao vẫn tiếc hoài khi sống lại những cơn mơ.

Buổi sáng nay trên xa lộ. Trời mưa. Đáng lẽ giờ này lười lĩnh trong chăn ấm với giấc ngủ nướng mà phải lặn lội đường xa trong cái hiu hắt của đất trời. Những rặng núi xám phía hướng trước mặt vẫn là nền đen thẳm trong màn mưa mù mịt. Chạy vào lane trong, với tốc độ chậm, vặn nhạc hòa tấu nhẹ nhẹ, tôi miên man trong từng ý nghĩ. Dường như có tiếng gọi nào, của mơ mộng thanh xuân, của thuở nào hăm hở với giấc mộng cho đời, cho người. Mỗi một lúc trong thăng trầm của cuộc đời, mỗi nỗi niềm riêng. Khi rời giảng đường vào lính, giấc mộng chẳng to tát vá trời lấp biển, nhưng cũng là những cảm nhận khá ngây thơ về đường binh nghiệp.

Khi vượt biên, tưởng như mang theo thông điệp của những người còn kẹt lại ở quê nhà, cao giọng cất lên tiếng nói của người yêu tự do dân chủ. Và khi sang định cư ở xứ người, hăm hở bước vào con đường lập nghiệp mới cho bản thân, vừa học vừa làm để tròn trách nhiệm với bản thân và còn mong góp vào những công việc chung của một cộng đồng lập nghiệp ở xứ người vì tìm kiếm những ý nghĩa cho cuộc sống đời xa xứ. Những ước vọng ấy, thôi thúc, có khi thành một ám ảnh và là ray rứt trong cái nhịp sống thúc đẩy đến chóng mặt của xã hội hiện tại.

Hình như tôi có một bài thơ nói về cảm giác ấy. Mưa buổi sáng trên xa lộ phía nam. Bài thơ có những đoạn như:

“những buổi sáng mưa dài trước mặt

nước ào ạt tung tóe khoảng trời

đèn thắp lên thiên thu đừng tắt

gọi ai người khản tiếng tàn hơi

đường trải ra chuyến xe mỗi nặng

đi về phương bắc hay phương nam

sao tiếng sóng đằng sau còn vẳng

hay là đời nhịp của chia tan

mưa vỗ vỗ nhạt nhòa khung kính

ru ta ru ta mưa thầm thầm

ngọn núi thẳm trước sau vô định

cánh chim bay vào chốn biệt tăm

một tiếng đồng hồ trên xa lộ

nghĩ mãi về đời mãi về mình

với lúc thực hư dường chẳng rõ

thấy mình heo hút giữa lặng thinh

tự giải thích với ngàn câu hỏi

ta hôm nay ta sống làm gì

ngày tiếp ngày không chờ không đợi

chuyến xe sang tiếp nối về đi…

tóc dần phai mộng dần phia nhạt

vui như lá cỏ đọng sương mai

mà buồn như hàng hà hạt cát

ta làm gì làm gì hôm nay...”

Có người đọc thơ cho rằng đây là một khuynh hướng thơ “hội nhập bình thản”. Một kết luận chắc nịch cho bài thơ : vừa lòng với hiện tại, với công việc làm và yên phận. Thực ra cái từ ngữ hội nhập bình thản tự nó đã có những định nghĩa mơ hồ và người đọc thơ đã hiểu một cách nào khác để có những kết luận đầy tính suy diễn. Mà suy diễn thì ít khi có tính chính xác! Bài thơ trên không có chữ nào để nói lên tâm trạng vừa lòng với hiện tại và cũng chẳng có ngôn ngữ nào để chỉ rằng vừa lòng với công việc làm đang có cũng như yên phận với những sự đều đều nhàm chán của cuộc sống.

Trong bài thơ, là cảm giác của một người vừa phải sống đời của một người bình thường đánh vật với cơm áo lại vừa bị ray rứt của những nỗi niềm của một người muốn dấn thân nhưng chưa có dịp thì tuổi già sắp đến. Những ngôn ngữ như “khản tiếng tàn hơi”, như “tiếng sóng đằng sau còn vẳng”, hay hình ảnh như ”ngọn núi thẳm trước sau vô định? Cánh chim bay vào cõi biệt tăm”, đều muốn nói lên cái tâm tư của một người tị nạn xứ người nhưng vẫn thầm canh cánh những nỗi niềm ấp ủ từ lúc thanh xuân…

Giải thích một bài thơ, nhiều khi giống như một công việc giết chết thơ. Đâu có ai mang cảm xúc ra để kể lể, mang tâm sự ra để đối chiếu với thơ. Nhưng, nhiều khi viết với cái tâm cảm của mình mà bị cảm nhận bởi những ý nghĩ sai lạc đến một trăm tám chục độ thì cũng là điều đáng buồn cho người làm thơ…

Thực ra, mỗi người có một lối cảm nhận thơ riêng. Nhất là không thể dùng sự suy diễn từ những yếu tố khác ngoài văn bản để kết luận về một điều này điều nọ. Đọc thơ và hiểu được thơ, thực cũng hiếm có mấy ai...

Những cơn mưa tháng hai. Những cơn mưa của người vừa qua tuổi sáu mươi sống song hàng giữa thực tế và mơ mộng. Nhưng cũng may, vẫn còn mơ mộng, vẫn còn văn chương để nghĩ về và viết đến. Nếu không, ôi thôi, đời sống sẽ đơn điệu biết bao. Cái tâm trạng ở Tần nhớ Tấn ấy, hễ là người tị nạn thì ai mà chẳng có. Mỗi khi nghĩ đến lại có điều gì vướng bận trong lòng. Có mấy ai vừa lòng với công việc ở đây, dù là người khoác lác cỡ nào. Lao động, dù cổ xanh hay cổ trắng cũng là đem mồ hôi hay tâm sức để đổi lấy miếng ăn. Ngay cả những người bản xứ da trắng, và ở những cấp vị cao, khi kinh tế trồi sụt, cũng còn thấy được đi làm và có công việc là hạnh phúc. Huống chi, người tị nạn, đòi “hội nhập bình thản” thì có lẽ chỉ là chuyện phong thần…

Mưa tháng hai hình như có hạt nào rơi từ quá khứ. Mới gần đây thôi, những tháng ngày lạ lẫm, những bước đến chập chùng cảm giác. Mưa trên buổi chiều nào gần gũi nhưng lại xa vắng. Mưa trong trí nhớ của tôi

”Mưa đã rơi đã rơi ở thành phố chúng ta

trên góc phố Los Angeles

bảng xe bus lặng thinh

chuyến xe không hành khách trở về

tôi lạnh run đứng ngó.

Mưa ngủ quên giây phút nào

Hạt mưa quá khứ.

Vỡ vụn trên mặt nhựa nâu

Cho anh hơi thở muộn

Mưa đã rơi đã rơi ở thành phố chúng ta

Trên đời sống hôm nay kẻ lạ

Góc phố biển một mình

Con hải âu nhìn trời xanh chết rũ

Từng chiếc lá lạnh buốt

Rơi trong ngày đầu năm vừa qua

Đâu tóc bạc tuổi già

Tuổi thơ ơi tuổi thơ chúng ta

Là âm bản cơn mưa mù mịt

Mưa đã rơi đã rơi ở thành phố chúng ta

Con phố Bolsa mỗi sáng mỗi chiều

Như Sài Gòn nỗi niềm

Gánh trên vai trí nhớ

Giọt nhạc nào rơi rơi

Như bóng chiều tàn phai nắng rụng

Anh nói nhỏ với thinh không

Vừa chết lặng màu hồng

Khi một trời chập chùng gió tím.

Mưa đã rơi đã rơi từ hư không.”

Làm thơ, có phải là chiêu niệm quá khứ và hướng vọng tương lai. Mưa. Giọt ẩm hơi nước đọng lại trong đời sống trong da thịt những sợi cảm xúc nào của riêng một người hay của chung những hệ lụy cuộc đới. Những giọt mưa tháng hai rơi hoài trong tâm thức một người luôn không bằng lòng với tháng ngaỳ hiện tại hôm nay…

Nguyễn Mạnh Trinh