Về rừng ăn cá lóc nướng trui
Thông
thường muốn ăn cá lóc nướng trui là phải về miệt vườn, hay miền sông
nước Tiền Giang, Hậu Giang. Gần nhất là về Búng, Cầu Ngang, Lái
Thiêu, Cầu ông Cộ, hay dọc theo những vùng nông thôn có sông lạch
bao quanh thủ Dầu Một mới có món cá lóc nướng trui. Về rừng làm sao
tìm được món ăn nầy? Vậy mà tôi đã có một bửa ăn cá nướng trui ở
trong rừng cao su xa xôi tỉnh Bình Phước.
Năm 2002, tôi trở về Việt Nam thăm gia đình, anh Tư Phúc đưa chúng
tôi đi tặng tiền cho trung tâm người già-trẻ em tàn tật và trung tâm
người mù của tỉnh Bình Phước. Sau đó, anh đưa chúng tôi đi thăm lại
thác số 4, hồ Sóc Xiêm và trụ sở hành chính của tỉnh Bình Phước xây
dựng đồ sộ theo kiến trúc tây phương.
Năm 2008, chúng tôi cũng trở lại đây tặng quà, tiền cho hai trung
tâm trên. Đoàn chúng tôi ngoài anh tài xế ra còn có tôi, chị Ba, bác
sĩ Hùng, anh Đỗ Ngọc Vinh (hiện sống tại Boston), anh Tư Phúc. Lần
đi nầy, chúng tôi được thưởng thức một món ăn dân dã mà tôi rất ưa
thích “Cá lóc nướng trui”. Tuy cách nướng của dân miền cao nguyên
đất đỏ không giống ở Miền Tây Nam Bộ, nhưng món ăn dân gian nầy cũng
để lại cho tôi những kỷ niệm khó quên.
Anh Tư Phúc quen biết nhiều người ở đây nên anh gọi điện thoại báo
cho bạn bè biết đoàn chúng tôi đến thăm. Anh ra lệnh cho người tài
xế chở chúng tôi đến một trang trại rộng lớn nằm sâu trong rừng cao
su. Con đường đất mở rộng dẫn chúng tôi vào một hồ nước lớn nằm bên
tay trái. Trên mặt hồ, có dựng lên hai căn chòi lợp tranh để hóng
mát. Chúng nằm hai đầu bờ hồ. Giữa hồ trồng nhiều hoa súng. Những
cánh hoa súng màu hồng sậm nhô lên mặt nước, óng ánh đón nhận những
giọt nắng chói chang của những ngày cuối tháng 12. Một chiếc xuồng
ba lá có giăng câu được cột vào gốc bằng lăng. Căn nhà rộng lớn xây
bằng gỗ nằm sừng sững gần bờ hồ. Xung quanh có trồng nhiều cây ăn
trái. Tôi chú ý cây vú sữa chỉ cao hơn đầu tôi một chút nhưng trái
mọc chi chit, oằn xuống gần sát đất. Vú sữa là loại trái cây mà tôi
rất mê ăn. Một căn nhà nghĩ mát hình chữ nhật xây sát bên hồ nước. Ở
giữa có một cái bàn gỗ dài và nhiều ghế. Trên bàn có bình tích để
pha trà, một cái bình trà và những cái tách bằng sành nho nhỏ, xinh
xinh. Người chủ trang trại là ông Bảy Lình cho biết trang trại rộng
mười ha. Ông chủ yếu chăn nuôi bò, heo, gà, vịt và trồng cao su,
tiêu, cà phê. Ông là người Chợ Lớn, ngán cảnh ồn ào ở thành phố Sài
Gòn nên về đây ở ẩn. Ông đã bỏ ra một số vốn rất lớn để đào cái hồ
nhân tạo nầy và dẫn nước vào hồ. Hồ nuôi rất nhiều cá như cá trê, cá
lóc, cá tra…Nước hồ luôn được thay đổi để cá có thể sống và sinh sôi
nẩy nở. Sau vài tuần trà, ông ra lệnh cho nhóm đàn ông đi câu cá và
đem thịt rừng về đãi khách. Trang trại chỉ thấy đàn ông mà không có
bóng một người đàn bà nào. Các anh thay nhau kẻ giăng lưới bắt cá,
người lặt rau, người làm thịt heo rừng để xào lăn. Họ nấu nướng rất
thành thục và nhanh nhẹn.
Một cái lò than được đặt dưới một tàng cây to, mấy người thanh niên
bắt cá lóc dưới hồ lên còn tươi roi rói và cắm vào miệng chúng những
cái cây dài rồi đặt ở giữa lò than đang cháy đỏ ửng. Khói bay nghi
ngút mang theo hương thơm mùi cá nướng làm chúng tôi đói cồn cào.
Chỉ trong vòng một tiếng đồng hồ, bửa ăn trưa đã bày ra gồm thịt heo
rừng xào lăn với xả, ớt, bột cà ri. Canh chua lá vang nấu với cá
bông lau ăn với bún tươi. Món nào cũng ngon. Nhưng món cá lóc nướng
trui là món ăn tôi thích nhất. Cá lóc nướng trui đã được bóc vãi, để
lộ lớp da trắng hồng hồng còn bốc khói và được bày trên những cái
dĩa sành to. Người thanh niên một tay giữ đầu cá, tay kia dùng đủa
xẻ dọc lưng cá từ đầu xuống tận đuôi, thịt cá trắng bóng, thơm lừng.
Anh lấy ra bộ xương và bộ lòng cá bày trên một cái dĩa khác để dành
cho các bợm nhậu. Một thanh niên từ bếp đi ra mang một chén mở hành
rưới lên trên rồi phủ cá bằng một lớp đậu phụng rang giả nhỏ. Bên
cạnh là những chiếc dĩa bánh tráng trắng phau dòn rụm. Mấy dĩa rau
sống gồm rau thơm và một số rau lạ mà tôi chưa bao giờ ăn. Các anh
đầu bếp cho tôi biết rau thơm xanh mướt, trông phát thèm kia chúng
mọc đầy trong rừng. Các món ăn đều làm từ là cây nhà lá vườn. Những
loại rau nầy đều ăn được. Nó thay thế cho rau sà lách và các loại
rau thơm mà chúng ta thường ăn. Chúng sạch sẽ không có bỏ phân và
thuốc trừ sâu nên ăn không sợ bị bệnh. Tôi nhìn mãi mới tìm thấy rau
cãi trời, lá bông thọ, khế chua, chuối chát, đọt xoài non, đọt điều...
cũng nằm lẫn lộn trong dĩa rau. Món mắm nêm tỏi ớt trên bàn bốc mùi
thơm là do tự tay ông Bảy Lình bắt cá dưới hồ lên làm nên rất sạch
và ngon. Chủ nhà cũng bày trên bàn một chén nước mắm ớt tỏi dành cho
những ai không biết ăn mắm nêm.
Món cá lóc nướng trui là món ăn khoái khẩu của người dân miền Nam.
Họ làm ruộng ngoài đồng không có nồi niêu, xoang chảo nên bắt cá lóc
lên là có thể tìm một nhánh tre, một nhánh cây nhỏ, cứng, đâm từ
miệng con cá đến đuôi rồi cắm thẳng xuống đất, hoặc
vùi trong đống
rơm, phủ rơm khô lên cá rồi nổi lửa nướng. Người biết cách nướng là
bỏ rơm vừa đủ để rơm vừa tàn là cá cũng vừa chín tới. Nếu cá to thì
có thể chế nước vào trong bụng cá cho căng rồi nướng. Nước trong
bụng sôi lên sẽ làm cho cá chín đều và giữ lại vị ngon ngọt. Cá
nướng xong, không có dĩa thì người ta chỉ cần hái lá sen, hay lá
chuối rồi bỏ cá lên, cạo lớp vẩy cháy cho sạch sẽ là lớp da vàng
thơm phưng phức, thịt cá trắng nõn, ngọt lịm. Quanh ruộng không có
rau sống đầy đủ như: dưa leo, khế chua, chuối chát, dấp cá, húng
cây, húng lủi, quế, tía tô, giá, hẹ, lá xoài non thì có thể lấy đọt
rau muống, rau ngổ, đọt sộp, đọt dừng hay đọt cóc, đọt xoài, đọt cóc
kèn… thay thế. Trước khi ăn phải sắp rau sống, dưa leo, vá, bún,
thơm cắt nhỏ, đậu phụng trên bánh tráng rồi cuộn chặt và chấm với
nước mắm me, hay mắm nêm tỏi, ớt, chanh…Cắn nhẹ một miếng và nhai
thật chậm để thưởng thức vị ngọt, thơm của cá, rau và nước chấm thật
tuyệt diệu.
Tôi thấy các anh nướng cá trên vĩ than giống như người ở thành thị.
Nhưng có người nói rằng
cái mùi khói rơm mới chính là mùi vị đặc
biệt, quen thuộc, dân dã
của món cá lóc nướng trui miền Tây Nam Bộ.
Miền Nam trù phú, lúa gạo, cá tôm, rau, trái khắp nơi nên không bao
giờ đói. Có thể vì vậy mà bản tính người Nam thật thà, chất phát,
rộng rãi không câu nệ, màu mè, lễ nghĩa rờm rà, rắc rối…
Có người còn nói rằng có thể nướng cá bằng cách nhét vào họng cá một
ít rau ngò om và lấy một ít ngò om quấn quanh mình cá. Sau đó là lấy
đất sét dẻo nắn xong bỏ con cá vào quấn tròn lại rồi vùi cá vào đống
củi nổi lửa lên để nướng. Mùi cá chín thơm lừng quyện với mùi ngò om
chín. Và nếu không có nước chấm thì các bác nông dân có thể ăn cá
với muối ớt, và rau.
Món cá nướng trui đã trở thành đề tài chính trong bàn ăn. Và hôm đó,
tôi chú ý thấy mọi người chỉ ăn một ít canh chua, một ít thịt heo
xào xả ớt. Còn món cá nướng đã nhanh chóng hết sạch. Ngay cả những
cái lòng cá cũng không còn bộ nào.
Tiệc tàn mà câu chuyện về rừng cao su, về đời sống người dân cạo mủ
vẫn còn râm rang. Bác sĩ Hùng kể cho tôi nghe tuổi thơ của anh gắn
liền với cái dao cạo mủ và cánh rừng cao su xanh ngút ngàn. Tuổi thơ
của anh nhọc nhằn và gian truân. Ba mươi năm trước, tôi đã nhiều lần
đến vùng đất nắng bụi mưa bùn và tôi cũng có nhiều kỷ niệm gắn bó
với nó trong những lần đi công tác.
Rời trang trại ông Bảy Lình, tôi cảm thấy quyến luyến những người
tôi mới gặp lần đầu nhưng thật hiếu khách. Ngoài Tư Phúc và bác sĩ
Hùng ra, chúng tôi đều là những người khách lạ. Họ không biết chúng
tôi là ai, từ đâu đến. Nhưng tình cảm của họ dành cho chúng tôi thật
đậm đà. Mỗi lần tôi về quê, nơi những vùng xa, vùng sâu, tôi thường
cảm nhận được sự chân thành và ấm áp của những người dân bình dị,
tốt bụng mà hiếu khách.
Tháng Mười Hai lại trở về, những ngày Giáng Sinh không còn bao xa,
tôi ngồi đây viết lại một bửa ăn “cá lóc nướng trui” như một kỷ niệm
quê nhà. Tôi biết chắc chắn, bạn bè tôi vẫn chờ đợi tôi trở về. Họ
cũng như tôi vẫn còn quan tâm đến những người bất hạnh, vẫn ao ước
có dịp để tiếp tục thăm và chia sẻ với họ chén cơm manh áo.
Tháng Mười Hai ở nơi nầy cây đã trơ cành, trụi lá. Mưa gió và rét
mướt đã kéo về sớm hơn mọi năm. Đàn chim di đã bay về Phương Nam.
Còn Bình Phước bây giờ ra sao? Cái hồ cá và căn nhà gỗ nằm trong
rừng có thay tên đổi chủ? Và biết tôi có còn trở lại đó để thăm
trang trại yên tĩnh của ông Bảy Lình và ngồi ăn cá lóc nướng trui
với những người tôi không biết họ là ai? Tôi chỉ biết chắc rằng,
những cánh rừng cao su vẫn rì rào trong gió, lá cao su đã vàng úa và
rơi rụng. Mùa khô đang trở về và hoa mai rừng đang ươm nụ. Những
cánh én chào xuân đang chao liệng trên bầu trời xanh lơ đầy nắng
lung linh.
Mùa xuân đang lửng thửng quay gót trở lại trần gian và tóc tôi đã
điểm thêm nhiều sợi bạc.
Phong Thu
Tháng 12 năm 2011 |