Con là Bồ
tát
(viết thay những người làm cha mẹ, và để tặng những thiên thần bé
nhỏ trên đời)
Tiếng
gọi của lòng Từ
Cơn trốt tàn nhẫn quét ngang cánh đồng trống, ngang qua những căn
nhà gỗ mong manh, xoáy mạnh và bốc lên cao những người, thú, đất đá
và cây cối…, rồi vô tình thả xuống lại trên những đồng cỏ và mặt đất
xác xơ. Trốt qua rồi, không gì còn nguyên vẹn. Trên những dặm vuông
dài là hoang tàn, đổ nát.
Con người ở đời này vẫn thường phá hoại như thế. Chỉ vì những cái
tên, người ta vô tâm, lạnh lùng hãm hại và làm tổn thương kẻ khác.
Cái tên đối với một số những người lớn, không đơn thuần là cái tên
để gọi và để phân biệt giữa người này với người nọ; mà trở thành mục
tiêu để theo đuổi những thành quả ở đời đến nỗi có thể dẫm đạp lên
sự thật, đánh mất niềm tin về nhân-quả, vô ân bạc nghĩa, và không
còn lòng trắc ẩn đối với nỗi khổ của con người.
Con của ba mẹ không như thế. Con không có khái niệm gì về một cái
tên và giá trị phân biệt nào của nó. Khi gọi “ba ơi, mẹ ơi!”, con
gọi với lòng thương yêu và nhu cầu thương yêu của con. Tiếng “ba,”
tiếng “mẹ,” không phải là những cái tên mà là những ký hiệu của
thương yêu. Mỗi lần nghe con gọi “ba, ba ơi!”, hay “mẹ, mẹ ơi!”, ba
mẹ rung động cả tâm can. Dường như trọn vẹn cả hồn và xác ba mẹ đều
được đánh thức dậy bởi tiếng gọi đó của con. Tiếng gọi đầu đời của
con là tiếng gọi của lòng thương yêu, của niềm trắc ẩn. Dù tâm hồn
của ba mẹ có băng giá đến đâu, dù ba mẹ có là những người vị kỷ sống
trên đời không làm lợi ích cho ai, nhưng nghe tiếng con gọi là tất
cả lòng thương yêu được trỗi dậy, và tính vị kỷ liền tan biến ngay.
Tiếng gọi của con chẳng khác gì ban cho ba mẹ niềm vui và lòng
thương tưởng đến kẻ khác.
Con đã nhắc nhở ba mẹ thế nào là lòng từ bi, con có biết không?
Khoan dung, tha thứ
Người ta thường có khuynh hướng tự tha thứ: dễ dàng xí xóa cho bản
thân nếu làm phải điều lỗi lầm gì; nhưng lại quá khe khắt, quá cố
chấp đối với những lỗi lầm của kẻ khác. Có khi chỉ vì một vài lỗi
nhỏ mà những người thương nhau đã không nhìn mặt nhau trong một thời
gian dài, hoặc vĩnh viễn xa nhau. Có khi vì những sai lầm của ai đó,
người ta giận ghét lây đến nhiều người khác. Có khi lỗi lầm của thế
hệ trước lại trút những hậu quả hận thù và khổ đau đến nhiều thế hệ
sau. Có khi đã tỏ ý ăn năn và xin lỗi về những sai lầm đã phạm,
không tái phạm về sau, vẫn bị người đời đay nghiến, nguyền rủa và
nhắc tới nhắc lui suốt đời. Có khi miệng nói xin lỗi mà lòng chẳng
ăn năn, việc sai lầm cứ lặp lại, từ sai lầm nhỏ tiến đến những sai
lầm trầm trọng hơn, thương tổn đến nhiều người, nhiều thế hệ khác.
Người ta dễ dàng kết án, luận tội, phán xét về lỗi lầm của kẻ khác,
không khoan dung tha thứ cho ai, ngoại trừ cho chính bản thân.
Con của ba mẹ không như thế. Trong khi ba mẹ luôn la trách, điều
chỉnh những điều con làm không đúng thì con luôn luôn là người lắng
nghe, sửa đổi. Những điều gọi là lỗi lầm mà ba mẹ dạy con, yêu cầu
con đừng tái phạm, chẳng qua là vì không đúng với ý của ba mẹ và xã
hội. Ba mẹ đã lấy đi sự hồn nhiên trong trắng của con bằng những
hình phạt, không cho ăn, không cho chơi, giới hạn những điều con
thích, có khi là phạt đòn (dù chỉ là những đòn khẽ nhẹ nhàng), để
cho con phải khóc, phải giận… Nhưng liền sau đó, con đã vui đùa
trong thế giới hình tượng và đồ chơi của con. Dường như sống ở đời
này, ba mẹ nào cũng cho rằng mình không có lỗi, và chưa hề biết xin
lỗi ai, huống gì xin lỗi con. Ba mẹ chỉ biết dạy con phải chịu lỗi
và vòng tay xin lỗi. Ba mẹ chưa kịp tha thứ cho con thì con đã biết
tha thứ cho ba mẹ. Con không bao giờ giữ lâu trong lòng những điều
bất mãn, không như ý. Con không bao giờ để tâm về những sai lầm và
các hành vi quá đáng của ba mẹ hay của người khác. Chung quanh con,
trước mắt con là thế giới thơ mộng, đẹp đẽ, đầy những điều kỳ diệu
và khám phá mới. Con khóc đó, nhưng rồi con cũng cười đó. Nụ cười
ngây thơ rạng rỡ của con, ánh mắt trong veo của con, bàn tay thiên
thần nhỏ nhắn của con, tất cả những thứ ấy đã xoa dịu và đánh tan đi
những ưu tư phiền muộn của ba mẹ.
Con đã nhắc nhở ba mẹ về lòng khoan dung, tha thứ, con có biết
không?
Buông xà
Thế giới người lớn thường bày vẽ những trò chơi huyễn mỵ. Từ ngàn
xưa đến ngàn sau, người ta hăm hở mong được trưởng thành sớm để thực
hiện những hoài vọng, cao vọng; tùy theo sở thích và khả năng,
khuynh hướng và địa vị, chọn lựa những lý tưởng và mục tiêu riêng
hay chung, cho cá nhân hoặc cho những tập thể cùng quan điểm hay lối
sống, cùng tôn giáo hay đảng phái, cùng quốc gia hay sắc tộc; để
rồi, ức hiếp, chèn lấn, cạnh tranh, đày đọa, giết hại lẫn nhau… Nhân
danh những đấng thiêng liêng, những nhà lãnh đạo tối cao, những
chính nghĩa cao tột, con người tự cho mình quyền hạn cướp đoạt sở
hữu và mạng sống của kẻ khác. Tất cả những tham vọng thâm căn cố đế
của lịch sử loài người, từ nhiều thế hệ di truyền và tiếp nối nhau,
kết tập thành một cọng nghiệp bao trùm thế giới, tác động lên toàn
bộ cuộc sống của người xưa, người nay. Trong cái khung kiên cố trói
chặt cuộc đời với hỗn loạn, đấu tranh, bất an và thống khổ, con
người tuần tự sinh ra và lớn lên, không thắc mắc hoài nghi về ý
nghĩa đích thực của cuộc tồn sinh này. Bên dưới những bàn thờ, bàn
họp, bàn tiệc, bàn làm việc, bàn cân, bàn toán, bàn cờ… là những bàn
đạp để con người ngoi mình lên, dìm kẻ khác xuống. Lềnh bềnh trong
vũng lầy trần gian là những âu lo, hãi sợ, trăn trở, thao thức, bất
đắc chí, hy vọng, thất vọng… và phiền não triền miên…
Con của ba mẹ không như thế. Con có mặt không phải để tom góp, chiếm
hữu. Những gì ba mẹ sắm sửa và ban tặng con, muốn con hiểu rằng đó
là những sở hữu của con, con không bao giờ nắm giữ, bám chặt. Đối
với áo quần, giày giép, đồ chơi, ba mẹ cố gắng dạy con sự phân biệt
để cân nhắc lợi-hại, hơn-thua, đắt-rẻ, nặng-nhẹ… nhưng trong mắt
con, tất cả cũng chỉ là những món vật bình đẳng, không hơn không
kém. Con có thể cầm nắm, hân thưởng và giữ làm của riêng trong một
thời gian ngắn, nhưng rồi con cũng buông bỏ tất cả. Điều quan trọng
nhất trong đời con, chỉ là nụ cười của ba mẹ và những người chung
quanh. Con chỉ cần được thương và trao gởi tình thương của con. Thế
giới của con không có sự cạnh tranh, không có những nỗ lực để chiếm
hữu, cho nên cũng không có những phiền muộn, tân toan. Một ngày vui
chơi, đêm về nằm nghe kể chuyện, và đánh một giấc ngủ vô tư vô lự.
Con đã nhắc nhở ba mẹ về sự buông xả, con có biết không?
Ban tặng
Không
thể hoàn thiện phẩm cách của chính mình, người ta thích soi mói lỗi
lầm, khuyết điểm của người khác. Dường như nói lên điều dở của ai đó
sẽ khiến người ta thấy mình tốt đẹp hơn. Thói quen này không sửa đổi
được gì cho người khác, nếu thực sự là họ có những khiếm khuyết, mà
cũng khó để cải thiện nhân cách của mình. Nó khiến người ta thù
ghét, ganh tỵ thay vì thương yêu; đố kỵ, ghim gút thay vì vui vẻ tha
thứ; cố chấp, khư khư thành kiến thay vì bao dung, buông xả. Những
suy nghĩ, lời nói và hành động của thế giới người lớn thường đi theo
vết mòn hướng ngoại: thấy cái sai khuyết của người, chê bai châm
biếm điều lỗi của người, cạnh tranh với người khác để mình được trội
hơn. Tưởng như vậy là đóng góp xây dựng cuộc đời, mà kỳ thực chỉ là
những vọng động của bản ngã, chỉ mang lại xung đột và phá hoại.
Kinh nghiệm của các bậc hiền trí cho thấy sự cải thiện nào cũng phải
bắt đầu từ nội tâm, từ chính mình. Chúng ta không thể trao tặng kẻ
khác cái mà chúng ta không có. Chúng ta không thể sửa đổi kẻ khác
điều mà chúng ta không thể sửa đổi.
Có lần con đang ngồi xếp các ô hình bỗng ngừng lại, ngước nhìn ba.
Con nhìn ba thật lâu, ba biết, nhưng ba vẫn phải cắm cúi làm việc.
Con đã đến bên ba, níu lấy tay ba, “ba ơi, chơi với con.” Ba nhăn
mặt nhíu mày, “ba đang làm việc, con không thấy sao?” Lúc đó ba nghĩ
con ích kỷ, chỉ biết vòi vĩnh, bắt ba phải ngưng việc để chơi với
con. Ba có ý thầm trách con. Nhưng con vẫn nài nỉ, “ba, đừng có làm
việc nữa, ba chơi với con.” Ba bắt đầu bực bội, nói giọng không được
nhẹ nhàng với con, “ba cần làm xong việc này trong ngày hôm nay. Con
chơi đi.” Con không chịu thua, dạt hai tay ba sang hai bên, lèn vào
ở giữa, chắn ngang ba và bàn phím, “ba chơi với con, đừng có làm
việc nữa.” Ba gần phát cáu, “con, đừng có như vậy, để ba làm việc;
khi nào xong ba sẽ chơi với con.” Nhưng ngay sau câu nói đó, nhìn
đôi mắt khẩn khoản và đầy tình thương của con, lòng ba lắng xuống,
lời ba dịu lại, “con… con muốn chơi gì?” Hai bàn tay nhỏ nắm lấy hai
cổ tay ba, con cố sức kéo ba ra khỏi bàn làm việc. Ba miễn cưỡng
theo con, rời thế giới của người lớn. Ba hỏi lại, “con muốn chơi gì
đây? Trốn-tìm, vật lộn, hay cưỡi ngựa?” Con tròn mắt nói “ba mở nhạc
lên, nhảy.” Ba hơi khựng, lại hỏi “nhạc nào, con thích bài nào?” Con
chỉ vào cái máy hát, “ba bấm lên đi, nhạc đó.” Ba uể oải bước đến
máy, bấm. Nhạc lên, con níu lấy tay ba, hét lớn “nhảy, nhảy, ba nhảy
đi!” Rồi không chờ ba nhảy, con nhảy trước làm gương. Bước nhảy,
điệu bộ đôi tay và đôi vai của con không theo bất kỳ thể điệu nào
của các điệu nhảy thông thường. Chẳng phải cha-cha, bebop, slow,
soul, tango, disco, hip hop… Chẳng phải điệu nào của thế giới người
lớn. Nhịp nhàng theo nhạc, con bước những bước nhẹ như mây, đôi tay
như đôi cánh múa lượn uyển chuyển. Ba sững sờ nhìn con trong giây
phút. Chưa bao giờ ba cảm nhận nhạc điệu và bước nhảy hòa quyện với
nhau kỳ diệu, bất phân như con đang trình diễn. Con học từ đâu, ba
tự hỏi. Không từ đâu cả. Không phải cái gì hay thì đều học từ người
lớn. Con chỉ biểu hiện thể cách của một thiên thần, không có định
kiến, không có những nề nếp và thói quen, không có những công thức
và khuôn khổ của thế giới người lớn mà ba kinh qua. Ba cố gắng bước
theo con, nhưng chỉ là những bước vụng về, nặng nhọc. Ba nghĩ ba có
thể như nhà văn nọ, nơi bãi biển lộng gió, ở tận cùng của tuyệt vọng
mất mát, học nhảy từ Zorba, con người ngang tàng lịch lãm—nhân vật
chính trong tác phẩm của Nikos Kazantzakis, nhưng ở đây, ba không
thể học bước nhảy của thiên thần. Điệu nhảy của con không thông qua
trường lớp nào, con người nào. Con vừa nhảy vừa cười rạng rỡ, đôi
khi có vẻ chìm đắm lặng lờ trong tiết điệu. Từ bản nhạc này, lại
tiếp qua bản khác, con nhảy liên tục. Nhạc điệu nào con cũng có cách
biểu đạt riêng của con. Hết đĩa nhạc, ba ngồi bệt xuống sàn, im lặng
ngắm nhìn con. Nài nỉ ba mở đĩa nhạc khác không được, con nhào tới
vật ba xuống, đùa giỡn, cù lét. Chúng ta chơi với nhau như con nít
đồng trang lứa. Mệt mỏi, đổ mồ hôi, con nằm lăn trên sàn nhà, mỉm
cười nhìn ba một lúc, rồi nhẹ nhàng đi vào giấc ngủ.
Ba hiểu rằng con rủ ba chơi đùa không phải vì con, mà vì ba. Con
thương ba sao cứ ngồi cặm cụi làm việc với vầng trán nhăn, nhíu. Con
thương ba không biết thư giãn, vui đùa. Con thương ba không biết
thỉnh thoảng dừng lại, hát lên những bản nhạc mình thích hoặc chỉ
nghe nhạc và nhảy… Con đã ban tặng ba những gì ba không có hoặc đã
quên lãng.
Gần một giờ đồng hồ buông hết công việc, múa nhảy và chơi đùa theo
con, ba nghiệm ra rằng, nhiều khi người lớn tưởng là không có gì để
ban tặng cuộc đời thì thực ra ai cũng đều có một điều gì đó tốt đẹp
để ban tặng; những việc nghĩ là không thể buông xả, đều có thể buông
xả; những gì tưởng là không thể tha thứ, đều có thể tha thứ; những
ai mình tưởng là không thể thương yêu, đều có thể thương yêu.
Một thiên thần ba tuổi như con, rồi đây sẽ được ba mẹ, học đường và
xã hội dạy cho chữ nghĩa, con số, màu sắc, âm thanh, hình tượng, mùi
vị, cách đo lường, tính toán, phân biệt, suy tưởng, phân tích, kết
luận… để rồi con sẽ trưởng thành như một người lớn trong số hàng tỉ
người lớn đã sinh ra và mất đi trên cõi đời này. Người lớn thường tự
hào hãnh diện về những thành tựu của họ để dựng nên nền văn minh kỹ
thuật hiện đại. Nhưng họ không bao giờ thực sự hạnh phúc, bởi vì họ
không bao giờ biết thương yêu, tha thứ và buông xả.
Cho nên, nếu một ngày nào con học được từ đâu đó, sự vinh danh cha
mẹ là những vị Phật, thì con nên hiểu rằng đó chỉ là ẩn dụ đầy ấn
tượng để nhắc nhở những người con kính yêu và tri ân bậc sinh thành
của mình; đồng thời, cũng nhắc nhở những người lớn phải biết học từ
thế giới hồn nhiên của trẻ con lòng thương yêu, tha thứ và buông xả.
Nhìn lại chặng đường đã kinh qua, với tâm tư, ý chí và những hành xử
rập khuôn theo ước lệ của gia đình và xã hội, chỉ khiến gây thêm
tranh cãi, hỗn loạn và khổ đau cho cuộc đời, ba mẹ tự thấy không
xứng đáng là những vị Phật. Danh hiệu Phật phong tặng những người
không toàn đức toàn trí chỉ khiến ba mẹ thêm xấu hổ. Nhưng con,
thiên thần tuyệt vời của ba mẹ, con đã vô tư trao đến ba mẹ những
bài học về các phẩm tính cao đẹp mà ba mẹ bỏ quên từ khi bắt đầu làm
người lớn. Chỉ ngần ấy không thôi, nếu cần nói một lời nào để cảm ơn
con, ba mẹ muốn nói rằng: con xứng đáng được gọi là bồ-tát của ba
mẹ.
California, mùa Vu Lan, năm 2010
|
|
|
|