|
Người
bạn
 Tôi
có người bạn thân của năm học đệ tứ trường ST, Bà Rịa. Bây giờ là đã
bốn mươi lăm, bốn mười sáu năm rồi. Cả hai đều đã già. Chắc bạn còn
già hơn tôi vì bạn lớn hơn tôi một tuổi và còn đang ở quê nhà, nơi
quanh năm đón gió và nắng biển, những ngọn gió nồm, gió bấc mỗi
ngày, hằng năm, và những cơn nắng rát da.
Quê bạn ở LH, quê tôi ở PH. Hai làng cùng nằm trên bờ biển của tỉnh
PT. Trong chiến tranh làng bạn yên tỉnh hơn làng tôi. Tuy nhiên vì
việc học nên cả hai thằng đều phải về thị xã Bà Rịa để trọ học. Năm
đệ ngũ bạn học lớp sáng, tôi lớp chiều, nên không gặp. Đến năm đệ tứ
bạn xin vô lớp học chiều, và kể từ thời điểm đó chúng tôi dần dà kết
bạn và thân nhau.
Nhà bạn ở trọ là cuối con đường Phan Thanh Giản, nơi gần giáp mặt
nước của con sông Dinh chảy về hướng làng Bến Xúc. Lúc này tôi ở
trong căn nhà do người chị mướn, sau Đình Phước Lễ. Buổi sáng ngày
thường chúng tôi ít gặp vì bài vở, buổi chiều đã gặp nhau trong lớp.
Chúng tôi chỉ gặp vào cuối tuần. Gặp rất là thường. Chỉ khi nào một
trong hai thằng phải về quê ở PH hoặc LH thăm gia đình cuối tuần thì
chúng tôi mới không gặp nhau.
Trong lớp học ngày ấy, tụi tôi chỉ là những học sinh trung bình.
Chưa có nhu cầu hay áp lực phải học cho dữ, cho nhất nhì lớp, như
sau này khi học ở SG, vì sợ rớt phải đi lính nên học rất nhiều.
Nhưng rồi chúng tôi cũng đều phải đi lính vì khi đến tuổi 18 cũng là
năm của Mùa hè Đỏ Lửa, năm của Tổng Động Viên. Tôi, con trai duy
nhứt (có chị em gái) trong gia đình cũng phải đi lính. Những năm
trước đó hình như được hoãn.
Nhà bạn ở trọ là một nhà làm ăn rất khá. Căn nhà lớn, đông anh chị
em. Chắc hai gia đình của bạn và gia đình bạn ở trọ thân nhau lắm
nên mỗi khi đến chơi tôi thấy họ rất thân thiện với bạn, sau này tất
cả anh chị em trong nhà cũng thân thiện với tôi luôn. Trong nhà có
chị Mẫn. Lúc đó thấy chị đẹp và vui lắm khi trò chuyện với chúng
tôi, dù là những lời hỏi ngắn ngủi. Hai em trai của chị, khoảng dưới
tuổi tụi tôi hai ba năm cũng rất vui vẻ tiếp chuyện mỗi khi tôi đến
thăm bạn. Vì con nhà khá giả nên chị Mẫn ăn bận rất trau chuốt, cộng
khuôn mặt và thân hình đẹp, nên chị được xem là người đẹp của đất Bà
Rịa.
Nhưng với bạn, hình như chuyện những người trong gia đình này không
quan trọng. Vì nếu không có bà con xa gần, thì việc đóng tiền cơm
nước đàng hoàng cho nhà bạn ở trọ cũng làm bạn cứ yên tâm chơi và
học chớ có chuyện gì phải lo lắng. Chuyện quan trọng với bạn lúc bấy
giờ tôi thấy hình như ngoài việc học, bạn quan tâm đến cô nữ sinh
tên H, nhà ở cạnh nhà bạn. Dù bạn không nói ra nhưng ở tuổi của năm
đệ tứ này tôi cũng biết bạn đã phải lòng cô hàng xóm. H học CVT,
bằng lớp tụi tôi. Hằng ngày đi học H mặc chiếc áo dài trắng, không
như nữ sinh ST chúng tôi, đi học mặc áo bà ba trắng quần đen. H có
nước da thật trắng, người mảnh khảnh, trong khi bạn tôi nước da
ngâm, người có vẻ của người dân miền biển. Qua những lần nói chuyện
giữa ba người tôi có nhận xét H chỉ quý mến bạn tôi nhưng chắc chắn
là con tim H chưa rung động với tình cảm xa gần mà bạn tôi đã ngấm
ngầm trao cho H. Biết chừng đâu con tim H đã rung động với một ai đó
trong trường, trong lớp hay trong thị xã BR này rồi, và bạn tôi chỉ
là kẻ ngoài ranh, ngoài rìa. Người học sinh nam hàng xóm chỉ giúp cô
chuyện trò giải sầu sau những lúc cô miệt mài với sách vở hay những
việc nhà của cô, hay những lúc cô buồn vì chuyện đâu đâu, mà cần có
một người để tâm sự.
Bởi vậy nên chuyện tình của bạn với cô nữ sinh hàng xóm không đi đến
đâu, dù bạn ở đó đến bốn năm năm học.
Cuối tuần khi đến với bạn, nếu nhằm buổi sáng buổi trưa thì tụi tôi
hay ngồi nhà, ra trước sân nói chuyện, hay qua nhà cô H hàng xóm,
còn nếu là xế chiều, thường chúng tôi hay tản bộ dọc con đường Phan
Thanh Giản để đi lại quán chè Thanh Cảnh, nằm ở góc đường Phanh
Thanh Giản và con đường đi về cổng trường ST, gần khu phố lầu của bà
Giáo Linh để vừa ăn chè vừa nói chuyện. Quán chè nhỏ, chủ quán bắt
những tấm ván trên đường mương cho nước chảy ở hai bên đường và đặt
trên đó những bàn ghế nho nhỏ theo một hàng dài kéo qua mặt tiền của
những nhà hàng xóm. Quán chè có cái sân nhỏ để những nồi chè đậu đen
đậu xanh còn bốc hơi. Anh chị chủ quán lúc đó rất vui, rất lịch sự.
Tôi cũng không biết anh chị tên gì để kể ra đây. Anh chị trông rất
trí thức, dù phải bưng chè ra cho mấy thằng học trò chúng tôi, chắc
tuổi chưa bằng em út của anh chị. Quán chè không có cô bưng chè nào
đẹp, nhưng chúng tôi không cần, chỉ cần ăn chè đậu xanh trộn với
những hột đậu phộng rang là chúng tôi đã mãn nguyện rồi. Sau đó lại
được uống một ly nước trà cho không.
Nhưng mỗi khi chúng tôi tới ngồi ăn chè chiều chiều như vậy, Trân,
cô học sinh gốc Trung Hoa, bằng tuổi, học dưới tụi tôi hai lớp, cùng
buổi chiều của trường ST, có căn nhà cạnh bên quán chè, hay len lén
ra vào để nhìn chúng tôi. Chúng tôi đến ăn chè, chớ không phải đến
để chọc ghẹo cô, nhưng cô cũng hay ra vào với bộ đồ mặc ở nhà đồng
màu trông rất sạch sẽ. Sở dĩ như vậy là vì cô biết tụi tôi hay đi
chơi với Khánh, bạn cùng lớp với cô, và mỗi khi đến đây ăn chè Khánh
hay chỉ chỏ vào nhà cô nên cô rất ngại. Trân nhỏ người, trắng, cũng
thuộc vào những cô gái đẹp của lớp đệ lục buổi chiều thời đó. Nhưng
nghe bạn bè kể lại, ba cô khó lắm, và rồi thế nào cô cũng phải có
chồng là người Tàu, nên hình như cô cũng không dám kết bạn với một
người nam sinh người Việt nào và cũng không ai trao cho cô được một
cánh thư tình. Sau này cô lập gia đình với người Tàu, nghe nói bây
giờ cũng đang ở bên Mỹ. Nếu tình cờ đọc được những dòng chữ này chắc
Trân còn nhớ đến nhóm học sinh ST Hiếu Văn Minh Khánh chớ? Những
thằng ít học mà hay đi chơi đây.
Tôi nhớ khoảng nguyên năm học đệ tứ bạn chưa khi nào về PH với tôi,
nhưng tôi về LH nhà bạn hơi thường. Có lẽ vì PH tình hình lộn xộn
không dám ngủ lại đêm. Đi lên đi về bằng xe đò trong một ngày lụp
chụp vội vàng nên tôi cũng không có rủ mà bạn cũng không có ý hỏi
đi. Còn về LH của bạn thật là tiện, chiều thứ bảy tan học, tôi báo
cho bà chị xong là tôi có thể leo lên Honda của một bạn học sinh nào
đó có quê ở LH là có thể đi ngay. Bạn cũng vậy, nhờ một học sinh nào
đó ở LH, trên đường về, không chở ai là bạn có thể quá giang. Nếu
không chúng tôi chở ba đi cũng được. Lúc này hình như LH cũng có năm
ba học sinh đi học lên về hằng ngày bằng xe Honda rồi.
Ba bạn ở LH làm nghề chạy xe lam, má bạn mua bán cá đi SG. Nhà lớn,
khang trang, có thể nói là giàu. Trong nhà bạn lớn nhất, có bốn em
trai và gái.
Về đến LH tụi tôi cũng lỏng nhỏng đi chơi, hết thăm nhà thằng bạn
này, đến thăm nhà thằng bạn khác. Đến lúc đói bụng cứ về nhà bạn lấy
cơm cá ra ăn. Nhà nhiều khi vắng hoe, ai ai cũng bận đi làm, hoặc đi
chơi đâu đó, những cửa ra vào, cửa sổ, lúc nào cũng mở ra sáng
trưng.
Trong thời gian đó, tôi nhớ nhất là đến nhà bạn Q, người Bắc, đang
học chung với chúng tôi ở BR, lên về hằng ngày bằng chiếc xe Suzuki.
Ba Q là lính, ông đổi đến đâu thì mang gia đình theo cho ở trong khu
gia binh của lính. Q hiền, vui, nói chuyện ra rả. Cười hở mười cái
răng. Trong bữa ăn cơm với Q tôi ngạc nhiên là vì lần đâu tiên được
ăn rau muống cây (chớ không phải dây) sống chấm với nước mắm nguyên
chất không pha. Cây rau muống sống dài khoảng hơn một tấc, ăn rất
dòn. Nghe Q nói hình như ba Q trồng trong khu gia binh. Khi ăn phải
cầm rau muốn lên tay và cuốn lại rồi chấm vào dĩa nước mắm. May mà
có cá kho và canh, nên tôi cuốn thử một hai cuốn rau muống rồi thôi.
Ăn cho biết.
Khi ăn cơm trưa xong tụi tôi hay ra những quán ở ven biển trong xóm
lao động đánh cá để uống cacao pha với sữa. Bạn tôi nhà giàu có tiền
nên ăn uống ba thứ này ăn thua gì nó.
Cuộc đời đã cuốn chúng tôi vào những ngỏ quanh. Tôi về SG, xa bạn
quê. Tôi làm bạn với những thằng ở SG. Nhà giàu nhà nghèo đều có cả.
Có những thằng bạn nhà ở mãi tận Xóm Củi, bên kia cầu Nhị Thiên
Đường, đi học đạp xe đi và về đến mười cây số. Có những người bạn
nhà thật giàu, có tiệm buôn bán ở mặt tiền của những con đường lớn.
Bạn tôi vẫn ở lại tỉnh BR và học cho đến khi xong lớp đệ nhị.
Sau đó bạn vào lính, vì cũng là tuổi bị động viên. Rồi đến tôi cũng
vào lính, vì cũng bị động viên. Tháng 9, năm 72 tôi cố gắng ngồi lỳ
ở lớp đệ nhứt trường PSN, gần rạp chiếu bóng Long Vân được một tháng
rưởi với hy vọng là con trai một trong gia đình sẽ không phải đi
lính, nhưng sau đó nhận giấy từ Nha Động Viên báo phải đi. Khi đó họ
chỉ cho hoãn dịch với những người con trai độc nhất, không có chị em
gái. Tôi có chị em gái nên phải đi. Tôi đành phải giã từ áo thư sinh
để mặc áo lính từ đó.
Mỗi người mỗi ngã, tôi và bạn đứt liên lạc khá lâu. Rồi sau châu
cũng về hiệp phố. Khi tôi đang học ở trường Sinh Ngữ Quân đội ở SG
khoảng đầu năm 1974, chúng tôi lại gặp nhau khoảng một tháng một
lần. Vì cứ mỗi tháng một lần, tôi hay về thăm gia đình, nhân dịp này
tôi đi tìm thăm bạn luôn. Lúc này bạn là lính ĐPQ đang rày đây mai
đó trong phạm vi tỉnh BR. Tôi mượn chiếc Honda của anh rể hoặc chị
ruột để đi thăm bạn. Chạy đến nơi bạn đóng quân, chở bạn đi chơi
vòng vòng, ăn uống rồi chiều thả bạn xuống lại nơi đóng quân, tôi
vọt lẹ về BR để chuẩn bị về lại SG.
Lúc bạn là lính, khi đến thăm, bạn nói có quen một cô thợ may và dẫn
tôi lại thăm cô. Nhưng rồi sau đó chắc vì đời lính, nay đóng quân
nơi này mai nơi khác, nên bạn và cô bạn gái thợ may cũng không còn
liên lạc gì với nhau.
Hồi ấy, lính ĐPQ đến đâu đóng quân thường tìm đến các cô thợ may để
nhờ sửa quần áo lính. Sửa tới sửa lui, sửa qua sửa lại, thường sau
đó họ thành vợ thành chồng. Nhưng bạn tôi cho đến ngày 30 tháng tư,
75 vẫn còn độc thân và đã trở về quê LH để làm nghề biển.
Rồi những ngày sau đó thỉnh thoảng tôi cũng đến LH thăm bạn. Bây giờ
bạn đã trở thành một chàng Vọi thật sự. Bạn đen đúa, vạm vỡ. Xốc vác
những lồng lưới nặng nề lên như không. Tôi chờ bạn lo lưới xuồng
xong, rồi hai thằng kéo nhau về nhà ăn cơm, rồi ra quán cà phê tán
gẫu. Bây giờ không còn uống cacao sữa nữa mà là cà phê đá. Lớn hết
rồi. Tôi hỏi về những cô bạn cũ, những người bạn mà bạn có thời thầm
yêu trộm nhớ. Được biết H đã thành giáo viên tiểu học, đã có gia
đình với một anh giáo viên đẹp trai, con nhà giàu. Bạn vẫn qua thăm
H và chuyện trò bình thường, mỗi khi bạn có dịp lên BR thăm lại nhà
trọ của bạn ngày trước. Cô bạn người thợ may vùng đất đỏ mà bạn quen
thời làm lính ĐPQ cũng đã có chồng. Tôi hỏi bạn sao chưa lập gia
đình, bạn nói có để ý một cô gái, ngay tại LH này, nhưng cô chưa
chịu. Rồi bạn kể đôi chút cho tôi nghe về gia cảnh của cô.
Tôi tự hỏi nhà cô gái bạn thương không được như nhà bạn, cô ta cũng
chỉ làm biển sao lại chưa chịu. Hay là vì cô ta có nhan sắc. Nhờ bạn
chỉ, tôi thấy đúng cô ta có hơi đẹp hơn bạn tôi. Ở biển, làm biển mà
sao cô có nước da trắng quá. Lại khuôn mặt khá đẹp, cộng chiếc mủi
cao. Cha, tôi cũng thấy khó cho bạn. Nhiều khi cô chờ một người con
trai đẹp. Tôi khuyên bạn cố gắng và chúc thành công.
Lúc bạn lập gia đình, đám cưới, tôi lại bận học ở SG. Sau 30 tháng
75, chưa ra trường làm lính thật, lại nhà không có cha, anh em làm
lính, nên tôi xin và được chính quyền mới (phòng Giáo Dục) cho học
lại. Thời gian sau ngày tan hàng, bạn về LH làm biển, tôi ở trọ
trong nhà bà chị ở BR cũng không khá gì. Sau khi học cải tạo tại chỗ
3 tuần ở BR, tôi đã tự động đi tìm việc làm. Không cơ quan nào nhận,
vì là lính, về quê PH làm biển, buôn bán không được, tôi quay lại BR
để làm công nhân cho bác Sáu chuyên môn thầu đóng la-phông, vách,
xây dựng hội trường, nhà ở cho tân binh bộ đội trong quân trường Vạn
Kiếp. Thấy tướng tôi thư sinh bác phân công chỉ đóng la-phông, việc
xây cất, trộn và khiêng hồ bác giao cho những người lao động thứ
thiệt, lâu nay đã làm với bác. Các cô gái ở Long Toàn, Long Điền
thật là giỏi. Mùa cấy gặt, họ cấy gặt. Hết, họ bắt tay vào nghề trộn
hồ khiêng hồ với bác Sáu. Hằng ngày, vì là gái, mà gái thì dù giàu
dù nghèo bao giờ cũng muốn mình đẹp, làm ngoài trời các cô sợ nắng
làm xấu đi nên bịt mặt bịt tay, nhưng rồi cũng đâu thể che kín được
ánh mặt trời hoài hoài, nên da mặt da tay từ từ cũng bị nắng ăn và
đen ra. Kể cũng buồn cho các cô! Các cô rất vui vẻ khi làm việc.
Siêng năng cần cù. Lại gặp các anh làm công, thợ hồ chọc ghẹo. Nam
nữ chọc qua chọc lại rất vui. Tôi cũng hòa vui với các anh, các cô,
nhưng thỉnh thoảng vẫn có sự nghĩ ngợi trong đầu: Chẳng lẽ mình cứ
làm như vầy hoài? Chắc rồi cũng phải tìm cách đi học nghề hay học gì
đó, hoặc đi học lại. Họ biết ý định của tôi, nên sau này khi nói lời
từ giã với bác Sáu và với các bạn làm công, tôi thấy họ có thoáng
chút buồn. Từ đó đến nay, tôi cũng không có dịp gặp lại các cô bạn
này. Vài ba tháng làm chung trong một nhà thầu, thời gian qua mau,
như những vết bụi phủ trên cuộc đời phù du này. Chóng nằm, chóng
bay.
Khi tôi đi thăm lại bạn ở làng LH, bạn đã có một con. Cô gái cùng
làng bạn thương nay đã trở thành bà xã của bạn. Bạn đang góp lưới đi
bạn cho người ta.
Nhà bạn ở ngay trước biển và là một mái nhà lá nhỏ! Con trai lớn
trong một nhà giàu có ở LH mà lại ở trong mái nhà nhỏ, vách lá? Đêm
nằm trong nhà bạn để ngủ, tiếng gió, sóng biển lại vỗ về tôi trở lại
thời thơ ấu, thời ở ấp Nước Ngọt. Gió biển rì rào. Nhà vách lá, gió
đi vào đi ra dễ dàng. Nền nhà là cát biển nên đứa con nhỏ của bạn
phải lăn trên cát để chơi đùa đầy những con bọ chét.
Gần sáng, bạn thức dậy đi biển. Tôi tiếp tục ngủ. Sáng ra vợ bạn kể,
bạn không nghe lời ông bà già về chuyện gì đó, nên ông bà già không
phụ, không giúp, chỉ có mấy đứa em gái thương bạn, lén lút cho chị
dâu cho cháu tiền. Bạn cũng lì! Không thèm ngữa tay xin ông bà già.
Tự làm biển nuôi vợ con. Từ đó tôi cũng không có dịp trở lại ngôi
nhà của cha mẹ bạn.
Vợ bạn kể, vợ bạn chấp nhận lấy bạn là qua một cánh thư của bạn
viết, chớ không phải thấy gia đình bạn giàu rồi muốn về làm dâu, vì
khi ấy cô dù nghèo nhưng đẹp và cũng có người theo đuổi.
Ngồi nghe vợ bạn kể chuyện tôi thấy buồn cho cuộc đời của cô. Xuất
thân từ trong một gia đình chài lưới nghèo, cùng cha mẹ khổ cực với
biển cả từ nhỏ đến lớn. Nay, nhận lời kết hôn với bạn tôi, hy vọng
về ở trong gia đình chồng, sung túc, khá giả, nhưng mọi mong ước đã
tiêu tan, khi chồng và cha mẹ chồng không còn thuận thảo. Giờ lại
phải ở trong mái nhà tranh như thế này.
Rồi tôi theo việc dạy học lương ba cọc ba đồng ở trường phổ thông
cấp 1, 2 HL. Bạn vẫn ở LH làm biển và đứa con thứ hai thứ ba tiếp
tục lần lượt ra đời. Tôi thỉnh thoảng cuối tuần cũng về LH thăm bạn,
nhưng thường không ngủ lại nữa, chỉ lựa lúc xuồng gần vô buổi xế
trưa, xuống thăm là lúc bạn đã xong công việc, đang rảnh. Hai thằng
lại đi vòng vòng tìm quán cà phê mà ngồi tâm sự. Giờ thì bạn bận
quá, vừa lưới chài, vừa vợ con, nên ở chơi với bạn khi trời chiều là
tôi trở về BR lại.
Năm 79, 80 người vượt biên ở các vùng biển ở tỉnh BR-VT thật là
nhiều, thỉnh thoảng gặp bạn tôi cũng hỏi ý, nhưng bạn nói bạn không
đi, nhưng nếu biết ở đâu có chuyến đi mà bạn giúp tôi được bạn sẽ
giúp tôi toại nguyện. Từ nhỏ đến lớn là dân biển nhưng tôi chưa bao
giờ đi biển một lần. Để chuẩn bị đi, tôi cũng phải tập đi biển. Lúc
này bạn đã có một chiếc xuồng nhỏ, chuyên đi đánh lưới cá trích. Hai
ba giờ sáng đi, xế trưa vô. Cuối tuần, không có đi dạy tôi về tập đi
biển với bạn. Vì bạn là chủ xuồng nên khi xuồng vừa rời khỏi bờ để
chạy ra khơi là tôi nằm phơi mình trên các tấm lưới để ngủ tiếp, mặc
bạn một mình ngồi thức, coi lái. Khi trời sáng là xuồng đã xa bờ lắm
rồi, nhìn vào đất liền chỉ còn thấy những dãy núi màu đen. Tôi ngồi
nhìn cách bạn và các bạn đi biển thả lưới, kéo lưới. Thả lưới xong,
xuồng tắt máy thả trôi, bềnh bồng trên mặt nước. Xuồng đánh cá trích
nên không xa bờ lắm. Tôi thầm nghĩ nay mai đây nằm trên chiếc xuồng
như thế này để rời bỏ những bến bờ trong kia, bỏ người thân, bỏ VN,
để đi ra, đi mãi đến một đất trời xa lạ, lòng tôi thấy vui, nhưng
cùng lúc cũng thấy hoang mang. Sóng biển, bão biển, lòng đại dương
sâu hun hút đầy những cam go, cũng không phải dễ dàng để vượt qua.
Nhưng thôi chừng nào đi sẽ hay. Rồi xuồng kéo lưới, tấm có dính cá,
tấm không, kẻ cười người không với lồng lưới của mình.
Sau vài lần tập đi biển với bạn, rồi gặp dịp đi nên tôi xa bạn luôn,
xa rời đất nước, bạn bè làng xóm, học trò thầy cô. Ngày tôi đi vợ
chồng bạn và đứa con vẫn còn ở trong căn nhà lá, trước biển.
Tên tắt của bạn là LTM, nên sau này khi từ bỏ quốc tịch VN để vào
quốc tịch Đức, được biết được đổi tên trước khi làm giấy tờ lại,
thay vì lấy tên Jan, Ben, hay tên này tên kia bằng tiếng Đức tôi lại
lấy tên Việt Nam, cũng viết tắt là LTM, để nhớ đến Bạn, người bạn
thân, hiền hậu, đạo đức ngày nào. So ra, bạn có đời sống đạo đức hơn
tôi nhiều. Bây giờ nghe nói bạn chỉ ăn chay và dù không cạo đầu mặc
áo cà sa nhưng hằng ngày chỉ ở trong chùa, làm việc thiện, thỉnh
thoảng mới về nhà, sau khi đã lo xong cho các con, mỗi đứa có một
mái gia đình đàng hoàng.
Tôi tạm kết thúc nơi đây bài viết kể lại một người bạn, tình bạn từ
năm 13, 14 tuổi của tôi.
Vũ Nam |
