Khắc tên 16 nghìn tiến sĩ,
xin can, xin can !
Một đêm thức dậy, "đường đời mở rộng"
Người viết bài này có bằng PTS ở Đông Âu, đề tài về tự động hóa văn
phòng, dùng máy vi tính thiết kế hệ thống lập lịch tự động. Nếu ai
dùng Lotus Notes hay các loại lịch trên internet của Google, Yahoo
và so sánh hệ thống tôi xây dựng cách đây 20 năm sẽ nói đó là
mớ…giấy lộn.
Luận án được đóng gáy vuông, hơn
trăm trang, trông rất được. Về nước nộp cho thư viện quốc gia một
cuốn. Nhưng hình như nó đã bị mối xông hoặc bán cho hàng rong gói xôi.
Vài năm trước đến xin lại, không thấy nữa.
Thú thật, tôi nhẹ cả người. Nếu
ai không may tìm thấy để tham khảo cũng không sợ vì “biết mình là
ai?”. Nhưng tôi biết chắc “tôi tên là gì”. Bạn đọc biết tôi sợ nhất
cái gì không? Sợ đọc luận án PTS của chính bản thân (!).
Bằng đỏ được gói trong giấy bóng,
cất trong két sắt. Thỉnh thoảng lôi ra ngắm hay mang về cho mẹ già ở
quê khoe làng xóm. Cậu sinh viên nhà bên cạnh nhìn thấy vài lần, thản
nhiên hỏi: “Chú mua hết bao nhiêu?”.
Tôi không mua bằng. Vì mối quan
hệ ngoại giao giữa nước ta và bạn nên Hội đồng khoa học hàn lâm
“thương” người Việt Nam đánh Mỹ, cần nhiều tiến sỹ về xây dựng đất
nước. Tôi biết rõ các viện sỹ bạn đã ưu ái bỏ phiếu “đồng ý”, giúp tôi
nên danh giá và họ hàng được tiếng thơm.
Cái bằng PTS “ngoại giao” ấy cũng
giúp được nhiều việc. Đến hội nghị được giới thiệu “đây là PTS toán lý
X”, rất oách!
Rồi một đêm thức dậy, tôi…thành Tiến sỹ vì quốc gia quyết định “không
còn học vị PTS”. Đường đời càng mở rộng.
Nhưng thật không may, cái bằng ấy
giúp chút danh tiếng nhưng không có miếng. Trình độ có hạn nên đành
đổi nghề, đi dạy học kiếm tiền. Thấy tổ chức nước ngoài thi tuyển, tôi
đánh liều gửi đơn. Họ nhận vì may mắn trong CV đã không đề Ph.D. Nếu
không bị liệt vào loại “over qualified - trình độ quá cao”.
Làm việc một thời gian, nhiều
người biết tôi có bằng cấp nên thi nhau gọi đùa “Dr. X” dù tôi chỉ là
anh chàng quản trị mạng máy tính. Tôi đã “lạy như tế sao”, xin họ bỏ
chữ Dr.
Người ta xứng đáng là tiến sỹ nếu
làm trong lĩnh vực đó nhiều năm, có kết quả nghiên cứu được thừa nhận,
các trường mời giảng dạy, ứng dụng rộng rãi trong thực tế hoặc ít nhất
có các bài báo đăng ở các tạp chí nổi tiếng.
Còn tôi, cái bằng kia đã vứt xó.
Bao nhiêu năm nay không có bài báo nào, sống bằng quá khứ “nhầm lẫn”
của hội đồng khoa học nước bạn trời Âu.
Xin can, xin can...Mấy
hôm nay nghe chuyện nước ta dự định thành lập Trung tâm bảo tồn di sản
tiến sĩ Việt Nam thời hiện đại. Họ định dành mười mấy hecta cho “Văn
Miếu” khác, ghi danh các tiến sĩ thời nay, có cả rùa đội bia đá khắc
tên các nhà khoa học.
Tôi thấy run. Đàng hoàng là tiến sỹ, tên mình có thể được xét. Bà mẹ
già 88 tuổi nghe tin này, sợ cụ không qua khỏi…vì mừng. Vì thế, tôi
“cắn cơm cắn cỏ”, lạy các chư vị đừng cho tôi lên lưng rùa vì muốn mẹ
tôi sống trăm tuổi.
Để đưa đất nước đi lên như ngày hôm nay, chúng ta có rất nhiều nhà
khoa học thực sự giỏi, đóng góp rất lớn cho phát triển, xóa nghèo và
bảo vệ đất nước. Họ xứng đáng có bia đá như các vị trạng nguyên thuở
trước.
Những tên tuổi lớn như Tạ Quang Bửu, Tôn Thất Tùng, Trần Đại Nghĩa,
Lương Định Của hay vài chục người khác nên được khắc ngay vào văn bia
Quốc Tử Giám. Nhưng khắc tên 16 nghìn tiến sỹ thì thật khủng khiếp.
Tôi lo thần Kim Qui mang trên vai cả tài sản trí tuệ …rởm. Sự dối trá,
nhất là dối trá trong khoa học, sẽ nặng như Ngũ Hành Sơn. Mai của các
cụ rùa sẽ gẫy, bia sẽ đổ. Thế hệ tương lai mất công khuân đá để…làm
đường.
Một độc giả:
Việt Nam bao lâu rồi chưa xây một thư viên cho đàng hoàng. Sao
không cứ xây thư viên đi! rồi muốn làm thêm chức năng gì chả được.
Có ai biết
là thư viện của trường đại học Cornell (Mỹ) có lưu khảo của Hồ quý
Ly và cả danh sách thi đổ cử nhân của cả hai miền nam bắc đai học
Việt Nam không nhỉ?
Đất nước
ta chưa giầu và giỏi để vinh danh ai đâu.
Xin can
thật sự. |
Những năm cuối 1980, tôi còn nhớ phong trào làm hồ sơ phong giáo sư.
Có người ra sức tìm các bài báo đăng đâu đó, rồi những bài đứng chung
tên được chia chác. Chủ trì đề tài quốc gia được thêm vài điểm dù ông
ta chỉ lĩnh tiền “chủ trì nhưng không làm gì”. Họp tổng kết, ông
thường ngồi trên bàn đầu, nơi ống kính TV dễ bắt nhất. Tôi cứ tưởng
tượng lúc xét lên bia đá trong Văn Miếu mới sẽ diễn vở kịch tương tự.
Dám chắc, ông ta lại đòi ra mặt tiền của dãy bia.
16 nghìn tiến sỹ với 16 ngàn bia và rùa, kể cả công nổ mìn, đục, đẽo,
khắc trên đá chắc đủ làm một con đường 16 km cho một vùng quê nghèo Hà
Tĩnh hay Hà Nội mở rộng. Gọi đó là “Đường Tiến sỹ Việt Nam” sẽ được
người đời nhớ lâu.
Tôi tin rằng, những nhà khoa học thật sự của Việt nam không ai muốn
nằm cạnh những tiến sỹ “ngoại giao” hay “mua bán”. Họ thà làm viên sỏi
lát đường cho người nghèo đi cắt lúa hơn là có tên trên bia đá để phủ
bụi thời gian.
Vốn ghét sân golf, vì nước mình còn nghèo, nên tôi xin chuyển mục đích
sử dụng mười mấy hecta đất cho thể thao “lỗ” thay vì dùng cho “Văn
Miếu” đương đại. Hoặc kinh phí ấy dùng cho thi hoa hậu cũng thú vị, dù
tôi không thích trình diễn áo tắm. Hoa hậu “rởm” về học lực nhưng chân
dài và các vòng 1-2-3 của các nàng lại rất “thật”.
Về khoa học, công trình “rởm” biến thành tai họa “thật” cho người
nghèo. Lịch sử nhầm lẫn trên "bia đá" dễ trở thành “bia miệng” cho đời
sau.
Nhà văn hóa Nguyên Ngọc đã “xin can” trên báo Tia sáng (03/10/2008),
trí thức Việt kiều Trần Hữu Dũng cũng viết đùa “Xin can, xin can” khi
biết tin này.
Biết không thể khuyên người khác, tôi chỉ biết tự can…mình.
Hoa Lư