Những người khôn lanh
Vừa
rồi tôi và gia đình đi ăn ở một nhà hàng “bao bụng” (buffet) Tàu,
tình cờ gặp một người quen làm cùng hãng nghỉ việc cách đây 2 năm.
Giờ anh đang làm người quản lý ở tiệm này. Tình hình kinh tế vẫn còn
chậm nhưng tiệm này vẫn khá đông khách, nhìn quanh, chỉ lác đác vài
“đầu đen” mà tôi đoán là người Việt. Hỏi anh bạn sao tiệm ngon mà
người Việt ít đến, dường như người ta chưa biết nhiều, sao không
quảng cáo trên báo Việt ngữ để lấy thêm khách. Anh cười nói trước có
quảng cáo báo Việt, có khá đông khách Việt Nam đến. Sau này ông chủ
cắt luôn, có mấy chủ báo hay người “chào hàng” quảng cáo đến gặp
nhưng ông đều từ chối. Anh nói, ổng không muốn có khách Việt đến ăn.
Thấy tôi tỏ vẻ ngạc nhiên thì anh kể, một số người mình đi ăn buffet
“xấu tính”: ăn nửa bỏ nửa.
Có người dẫn theo gia
đình, con cái, nhiều em nhỏ xíu cũng lấy thức ăn đầy vun như người
khổng lồ. Ăn vài ba miếng là bỏ lại nguyên đĩa, lại xăng xái đi lấy
món khác. Ông chủ bảo ăn bao nhiêu cũng không tiếc, vì cái luật của
“bao bụng” ổng kinh doanh trên 10 năm nay, nhưng kiểu vừa ăn vừa đổ
ổng nóng mặt không chịu được. Thêm nữa, mỗi khi có tôm hùm hay cua
Alaska là họ chỉ chăm bẳm sắp hàng, lấy về cho bàn mình 2, 3 đĩa đầy
ắp trước sự khó chịu của nhân viên phục vụ lẫn tia mắt thiếu thiện
cảm của các thực khách khác. Họ chỉ ăn chọn những món “sang” như một
cách gỡ gạc hơn là thưởng thức các thức ăn đa dạng của tiệm.
Tôi hỏi, nếu không
quảng cáo người ta vẫn tìm đến thì sao, anh xuống giọng, khách thì
tiệm nào cũng cần nhưng họ cần những người khách “biết điệu”, lôi
khách đến mới khó chứ đuổi đi thì dễ, chỉ việc dặn người sắp bàn nói
hết chỗ. Họ chờ vài lần là lần sau không thấy đến nữa.
Chuyện người bạn kể
không lạ với tôi. Tôi đã nhiều lần chứng kiến những cảnh khó coi của
một số người Việt mình, trong một chợ ở địa phương, tôi tận mắt thấy
hai ba bà nội trợ hè nhau xé tung hai ba thùng xoài đã niêm kín để
chọn những trái ngon nhất, mập nhất cho vào thùng của mình. Tôi thấy
xót ruột dùm cho chủ chợ, vì không những thùng xoài này sẽ không bán
được vì bị lấy mất những trái ngon nhất mà còn bị bầm giập khi bị
ném ào ào từ nơi này sang nơi khác.
Có lúc tôi trông thấy
một bác lớn tuổi dùng chiếc que khều chọn từng con tôm trong thùng
tôm ở chợ Hiệp Thái, bác lựa rất lâu để chọn một con tôm bỏ vào
trong túi nhựa của bác. Nửa tiếng sau tôi tình cờ đi ngang vẫn thấy
bác miệt mài khều, vậy mà đâu được chỉ hơn nửa pound, mà những con
tôm bác chọn xem ra cũng chẳng khác gì mấy những con trong thùng.
Tôi không rõ nếu chọn kỹ như vậy có thể giúp bác tăng tuổi thọ thêm
vài mươi năm nữa không?
Chỉ cần lướt qua chợ
búa một vòng, tôi nghĩ ai cũng thấy những cảnh chướng mắt tương tự,
người ta thi nhau bóp, nặn cật lực những quả đào, trái xoài đã chín
mọng để chọn một quả ưng ý, bất chấp việc nhào nặn khiến chúng sẽ bị
vất đi vì bầm đen. Và không biết sẽ có bao nhiêu người kỹ tính như
vậy. Có thể vì vậy mà sau này tôi thấy nhiều chợ Á đông không còn để
rau quả bên ngoài mà cho hẳn vào bọc ny lông để tránh bị vầy vọc.
Nói chung tâm lý của
nhiều người cái gì của mình là vàng, là ngọc còn của thiên hạ xem
như đồ bỏ. Việc này không chỉ ở chợ Việt Nam mà lan sang những chợ
Mỹ. Nhiều lần tôi nghe người ta kháo nhau đi sắp hàng để mua giấy vệ
sinh bán giảm giá (sale), nhiều người mua nhiều lần và trả tiền ở
các quầy khác nhau để tránh nhận diện, trong khi tiệm đó “On sale”
với mục đích để kéo khách hàng đến mua những món khác chứ không phải
bán giấy vệ sinh dưới giá thị trường để mau sập tiệm.
Tôi còn nhớ có lần
năm 2000, người ta đồn thổi việc bị cúp điện khi chuyển sang thiên
niên kỷ mới, người Việt ùn ùn kéo nhau đi mua gạo, nước mắm khiến
giá đẩy lên gần gấp đôi vì khan hiếm giả tạo... Chưa đủ, họ đùng
đùng kéo nhau qua các tiệm Mỹ, từ Costco cho đến Sam Club để lùng
mua gạo. Nhiều gia đình rủ nhau đi 3, 4 người, có người nhờ bạn bè
sắp hàng mua dùm một lúc 20 bao gạo khiến manager phải hạn chế ban
đầu chỉ cho mua 4 bao, sau giảm mỗi đầu người còn 1 bao và họ xanh
mặt khi thấy người đầu đen vẫn tiếp tục nườm nượp kéo đến mua gạo,
giống như đang tận thế đến nơi.
Tôi không rõ rằng,
nếu tích lũy gạo, mì gói nước mắm cho vài năm như vậy, liệu họ có
được yên thân khi cả nước Mỹ thiếu thực phẩm, hay họ cho rằng họ
khôn hơn thiên hạ, khôn hơn cả chính phủ Mỹ để dân chúng đói bù lăn
bù lóc trong khi chỉ có mỗi gia đình mình là no đủ. Hậu quả là vụ
chuyển đổi hệ thống computer sang thiên niên kỷ mới chẳng có gì ầm ĩ
khiến nhiều gia đình phải ráng ăn số mì gói dành cho cả năm để giải
quyết số thực phẩm họ đã tích góp. Có nhà ăn gạo mục, gạo hẩm hàng
một thời gian dài vì mua quá nhiều và sau đành đổ bỏ hoặc gạ bán với
giá còn phân nửa cho những người quen.
Chính vợ tôi cũng
nhiều lần thúc giục tôi “đầu cơ” gạo mắm khi nghe ngóng dư luận bên
ngoài nhưng tôi phản đối và tin rằng chúng ta đang ở một đất nước tự
do với sự điều hành của một chính phủ biết quan tâm đến đời sống của
dân chúng. Một khi chúng ta đã chọn nơi này làm quê hương thì “hột
muối cắn đôi, cục đường không... lủm trọn”, đó cũng là cách chia sẻ
buồn vui với đất nước này và từng bước học hỏi những nếp sống văn
minh.
Đâu đó tôi vẫn gặp
những con người “khôn ngoan”, họ dạy dỗ, quát mắng con cái inh ỏi
bằng tiếng Anh ba rọi trong tiệm ăn, nhà hàng, siêu thị. Họ để chúng
chạy nhảy, đùa giỡn như đang ở... vườn trẻ (daycare), khiến nhiều
lúc tôi dại dột thầm mong là biết khi nào để thiên hạ bớt “khôn” để
người khác nhờ không đây?
|