Nhật bản, những bài học
từ thảm họa
động đất, sóng thần, và hạt nhân 11.3.2011
Le Figaro có bài : « Một năm sau Fukushima, Nhật Bản
phải tự sáng tạo » (Le
renouveau du Japon, un an après Fukushima). Theo
đặc phái viên của tờ báo tại Tokyo, các hậu quả của thảm họa
11/03/2011, dân số ngày càng già cỗi và cạnh tranh trên thị trường
quốc tế ngày càng mạnh, các yếu tố này buộc Nhật Bản phải thay đổi
không chậm trễ, nếu không muốn bị tụt hậu.
Le Figaro nhấn mạnh đến sự tương phản sau thảm họa
tại Nhật Bản : Một bên là phản ứng, ứng xử mẫu mực của người dân
trước hậu quả kinh hoàng của trận động đất và sóng thần, còn bên kia
là việc xử lý kém cỏi, rối loạn của chính phủ trước thảm họa hạt
nhân Fukushima.
Một năm sau nhìn lại, người dân Nhật tự hỏi phải
chăng vụ thiên tai 11/3 đã làm bộc lộ rõ những điểm mạnh, yếu và đã
đến lúc Nhật Bản cần phải thay đổi, thích ứng với hoàn cảnh, môi
trường quốc tế mới ?
Theo giáo sư Naoyuki Agawa, thuộc đại học Keo, thì
thảm họa đã làm cho giới trẻ Nhật Bản thức tỉnh. Ông nói : « Lần đầu
tiên trong cuộc đời của mình, những người trẻ, tuổi dưới 30, vốn có
tuổi thanh xuân sống trong đầy đủ tiện nghi, đã cảm thấy cần phải có
tình liên đới trong xã hội. Hơn một triệu người, có nghĩa là 1% dân
số, đã tham gia vào các hoạt động cứu trợ ». Lớp trẻ Nhật Bản, vốn
bị coi là lười học tiếng Anh, không muốn đi du lịch nước ngoài,
dường như sống với các nhân vật ảo trong các trò chơi điện tử, giờ
đây, qua tình liên đới, họ cảm thấy tự tin hơn.
Mặt khác, người dân Nhật thể hiện rõ tính kỷ luật :
không có rối loạn, hôi của sau thảm họa, chấp nhận giảm mức tiêu thụ
điện trong những tháng sau đó. Các sự kiện này cho thấy sự gắn bó xã
hội đáng khâm phục tại Nhật Bản.
Ngược lại, cách hành xử của chính quyền vào thời
điểm xẩy ra các sự cố ở khu nhà máy điện nguyên tử Fukushima làm lộ
rõ những rối loạn trong hoạt động của bộ máy hành chính và hệ thống
chính trị. Thông tin thiếu hụt, mâu thuẫn, hầu như không có một bộ
phận chuyên trách đối phó với khủng hoảng, lãnh đạo cấp cao đưa ra
những lời báo động làm cho dân chúng ngày càng nghi ngờ những phát
biểu, trấn an của cấp dưới.
Nước Nhật có 54 lò phản ứng hạt nhân sản xuất điện.
Hiện chỉ có hai lò hoạt động. Các lò khác lần lượt ngừng vận hành để
kiểm tra an toàn và không được tái khởi động. Vào tháng Tư tới, hai
lò còn lại cũng sẽ ngừng nốt. Do vậy, cần phải thuyết chính quyền
địa phương chấp nhận cho khởi động trở lại các lò hạt nhân. Đây
không phải là một công việc dễ dàng vì Tập đoàn TEPCO, phụ trách
khai thác nhà máy điện Fukushima cũng như cơ quan chủ quản là bộ
Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp – METI, đều bị mất lòng tin.
Đối với Le Figaro, trong hoàn cảnh đó, Nhật Bản cần
phải đẩy mạnh cuộc cách mạng công nghệ. Khi xẩy ra cuộc khủng hoảng
dầu lửa đầu tiên vào những năm 1960, Nhật Bản đã huy động khả năng
sáng tạo và trở thành quốc gia tiết kiệm năng lượng nhất trên thế
giới. Trong thời gian qua, nước này đã bắt đầu thực hiện cuộc cách
mạng công nghệ mới, đặc biệt trong lĩnh vực năng lượng tái tạo, pin
điện, chất siêu dẫn…
Tờ báo nhắc lại rằng trong lĩnh vực nghiên cứu phát
triển, chi phí của Nhật Bản chiếm tới 20% tổng đầu tư của toàn thế
giới.
Do thiếu hụt điện hạt nhân, Nhật Bản phải nhập khẩu
than, dầu lửa và khí đốt nhiều hơn. Năm 2011, cán cân thương mại của
nước này, lần đầu tiên kể từ hơn 30 năm qua, đã bị thâm hụt. Chi
tiêu nhập khẩu năng lượng không gây lo ngại vì Nhật Bản có dự trữ
ngoại tệ rât lớn. Tình trạng này không thể kéo dài. Nhật Bản cần
phải thúc đẩy tăng trưởng. Tuy nhiên, do khủng hoảng nợ công, châu
Âu đã giảm nhu cầu nhập khẩu. Hậu quả là xuất khẩu, một trong những
động lực của nền kinh tế Nhật Bản, đã bị tụt giảm. Điều này giải
thích vì sao, Tokyo luôn tỏ ra rất tích cực trong việc hỗ trợ cứu
giúp châu Âu.
Le Figaro còn nêu ra một thách thức khác mà Nhật Bản
phải đối phó : đó là tình trạng dân số già cỗi. Năm 2010, hơn 23%
dân số Nhật Bản ngoài 65 tuổi và chỉ có 13,2% dân số dưới 15 tuổi.
Trong khi đó, tỷ lệ sinh con lại rát thấp, trung bình mỗi phụ nữ có
1,21 con, tại Pháp, con số này là 1,96. Kinh tế tăng trưởng chậm,
dân số già, ít người lao động, nguồn thu ngân sách giảm, Nhật Bản
buộc phải cải cách hệ thống an sinh xã hội và chế độ hưu bổng. Trên
thực tế, dân Nhật phải làm việc đến 70 tuổi. Do vậy, Thủ tướng
Yoshihiko Noda đặt lên hàng ưu tiên là việc tăng thuế giá trị gia
tăng, từ 5% lên 8% vào năm 2014 và 10% và năm 2015.
Chương trình cải cách của Nhật Bản rất lớn. Vấn đề
đặt ra là liệu giới lãnh đạo chính trị có đủ khả năng và quyết tâm
để thực hiện hay không. Dân Nhật có ý kiến khác nhau về điểm này.
Trong sáu năm qua, Nhật Bản đã 6 lần thay Thủ tướng.
Thay cho kết luận, Le Figaro trích lời giáo sư
Kiyoshi Kurokawa, thuộc đại học Tokyo cho rằng xứ hoa anh đào đang ở
khúc ngoặt trong lịch sử phát triển : Nhật Bản đã quản lý rất tốt
việc phát triển lên thành một cường quốc công nghiệp, cho đến khi
kết thúc chiến tranh lạnh. Nhưng từ 20 năm qua, kinh tế thế giới đã
thay đổi và Nhật Bản đã bở lỡ cuộc cách mạng thông tin. Giờ đây,
Nhật Bản cần phải thích ứng với hoàn cảnh mới, cải cách giáo dục, từ
bỏ chế độ « sống lâu lên lão làng », cần phải tạo thuận lợi cho phụ
nữ làm việc, mở cửa ra bên ngoài. Nhật Bản phải đối phó với hậu quả
thảm họa 11/3 bằng cách coi đó là cơ hội lớn để thay đổi? và có lòng
dũng cảm thực hiện những quyết định khó khăn.
Nguồn:
RFI
|