Nguyễn
Khắc Viện là một bác sĩ, sinh năm 1913 tại Hà Tĩnh, học ĐH Y khoa Hà
Nội rồi sang Pháp tiếp tục học, tốt nghiệp bác sĩ Nhi khoa năm 1941.
Năm 1942, ông bị lao phổi nặng, điều trị ở BV Saint Hilaire du Touvet,
Grenoble. Thời đó, bệnh lao chưa có thuốc chữa như bây giờ. Từ năm
1943 đến năm 1948, ông phải chịu mổ bảy lần, cắt bỏ tám cái xương
sườn, cắt bỏ toàn bộ lá phổi bên phải và một phần ba lá phổi bên
trái. Các bác sĩ Pháp bảo, ông chỉ có thể sống chừng hai năm nữa
thôi. Trong thời gian nằm chờ chết, ông đã tìm ra phương pháp... thở
để tự chữa bệnh cho mình, và kết quả là ông đã sống đến tuổi 85 mới
mất (1997), nghĩa là sống thêm được 50 năm nữa, hoạt động tích cực,
năng nổ trong nhiều lĩnh vực. Chuyện khó tin nhưng có thật!
Tôi may mắn được quen biết ông trong nhiều năm. Với tôi, ông vừa là
đồng nghiệp, là đàn anh mà cũng là người thầy. Ông là bác sĩ, đồng
thời là một nhà văn, nhà báo, nhà hoạt động xã hội rất nhiệt tâm. Ông
là cố vấn của bộ môn tâm lý-xã hội học do tôi phụ trách tại Trung tâm
Đào tạo và bồi dưỡng cán bộ y tế TP.HCM, (nay là ĐH Y khoa Phạm Ngọc
Thạch) ngay từ hồi mới thành lập (1989). Ông thường trao đổi với tôi
điều này điều khác, về công việc viết lách, giảng dạy, và nhiều lần về
phương pháp thở dưỡng sinh của ông. Trao đổi không chỉ về cơ thể học,
sinh lý học mà cả về tâm lý học, đạo học.
Có lần ông mở áo cho tôi xem mấy vết mổ vẫn chưa hoàn toàn liền lạc
trên ngực ông. Lần khác ông lại cao hứng vén bụng bảo tôi thử đánh
mạnh vào bụng ông xem sao. Tôi phục ông ốm nhom ốm nhách mà làm việc
thật dẻo dai, bền bỉ, gần như không biết mệt mỏi. Trong lúc nhiều
người giảng bài, nói chuyện, hội họp, làm việc... thấy uể oải, hụt
hơi, thì một người chỉ còn hai phần ba lá phổi, chỉ còn gần một nửa
"dung tích sống" như ông lại vẫn ung dung, thư thái. Ông cười "tiết
lộ" với tôi, những buổi hội họp dông dài, vô bổ, ông chỉ ngồi... thở,
nhờ vậy mà ông không bị stress, không bị mệt. Ông nói sau này khi ông
mất đi, điều quan trọng ông để lại không phải là những tác phẩm văn
học, triết học này nọ, mà chính là bài vè dạy thở chỉ với 12 câu của
ông.
Trước kia, tôi cũng chỉ nghe để mà nghe chớ chẳng thực hành. Cho đến
ngày tôi bị vố tai biến nặng, phải nằm viện dài ngày, lúc đó tôi mới
thử đem ra áp dụng. Quả có điều kỳ diệu! Nó làm cho tôi thảnh thơi
hơn, ít nhọc mệt hơn và sức khỏe tốt hơn. Trong thời gian dưỡng bệnh,
các bạn đồng nghiệp thương tình, cho rất nhiều thuốc, nhưng tôi chỉ
chọn một vài món thực sự cần thiết, còn thì chỉ... dùng phương pháp
thở để tự chữa bệnh cho mình. Phương pháp thở của bác sĩ Nguyễn Khắc
Viện thực ra không phải là cái gì hoàn toàn mới. Nó chỉ là một sự tổng
hợp của khí công, thiền, yoga, dưỡng sinh... của Đông phương từ ngàn
xưa, được nhìn bằng sinh lý học hô hấp hiện đại của một người thầy
thuốc.
Dưới đây là bài vè 12 câu dạy thở của bác sĩ Nguyễn Khắc Viện:
Thót bụng thở ra
Phình bụng thở vào
Hai vai bất động
Chân tay thả lỏng
Êm chậm sâu đều
Tập trung theo dõi
Luồng ra luồng vào
Bình thường qua mũi
Khi gấp qua mồm
Đứng ngồi hay nằm
Ở đâu cũng được
Lúc nào cũng được!
« Thót bụng thở ra »
vì thở ra quan trọng hơn ta tưởng. Thở ra giúp làm sạch các hốc phổi,
đáy phổi, nơi khí dơ dễ đọng lại. Đặc biệt, với những người bị suyễn,
bị bệnh phổi tắt nghẽn mạn tính (COPD) càng cần tập luyện thì thở ra.
Khi thai nhi còn trong bụng mẹ, hai lá phổi là một khối đặc, im lìm,
không hoạt động, như chiếc dù xếp chặt trên lưng vận động viên. Khi
người nhảy dù tung mình ra khỏi phi cơ thì dù mới tự động bung ra, bọc
gió. Đứa bé "tung mình" ra khỏi lòng mẹ, hai lá phổi cũng bung ra như
vậy do không khí tự động lùa vào, đó chính là hơi thở vào đầu tiên.
Tiếng khóc chào đời lúc đó chính là hơi thở ra đầu tiên của bé chứng
tỏ hệ hô hấp đã được "lắp đặt" xong, đã khởi động tốt, sẽ "bảo hành"
cho đến khi... tắt thở, miễn là trong quá trình sử dụng biết "bảo
trì”! Cách bảo trì tốt nhất vẫn là đừng đưa bụi, khói... (thuốc lá!)
vào lấp các đường hô hấp lớn nhỏ khiến ta phải thở khò khè, thở cà
giựt, thở cà hước về sau... là được.
Sự hô hấp xảy ra trên từng tế bào của cơ thể chớ không phải ở hai lá
phổi. Phổi thực chất là một cái bơm, bơm khí vào ra "phình xẹp" vậy
thôi. Để cho cái máy bơm đó làm việc tốt thì cần biết một chút về "cơ
chế" của nó. Lồng ngực là cái xy-lanh (cylindre), còn pít-tông
(piston) chính là cơ hoành - một bắp cơ lớn, nằm vắt ngang giữa bụng
và ngực. Khi cơ hoành thụt lên thụt xuống (như cái bể lò rèn) thì khí
được hút vào đẩy ra ở phổi. Cơ hoành nhích lên nhích xuống 1cm đã hút
hoặc đẩy được 250ml không khí. Vậy mà cơ hoành có thể nhích lên xuống
đến 7cm! Tóm lại, chính cơ hoành ở bụng mới là cơ hô hấp chính, đảm
trách hơn 80% sự thông khí. Do đó, thở bụng là cách thở sinh lý nhất,
tự nhiên nhất. Cho nên trong bài vè tập thở ta thấy nói "thót bụng",
"phình bụng" - mà không hề nói đến ngực chút nào là vậy. Cứ quan sát
một bé đang ngủ ngon lành thì biết. Nó thở bằng bụng chớ không phải
thở bằng ngực. Chỉ có cái bụng nó là phình lên xẹp xuống, đều đều, nhẹ
nhàng mà thôi.
Bác sĩ Dean Ornish, tác giả cuốn sách nổi tiếng Program for Reversing
Heart Disease (Chương trình phục hồi bệnh tim) hướng dẫn cách thở bụng
đơn giản, dễ làm: đặt một bàn tay lên bụng, khi thở vào thở ra, ta
thấy bàn tay mình nhích lên nhích xuống nhịp nhàng là được.
Ngày nay, ở phương Tây, rất nhiều trung tâm dạy thiền, khí công,
yoga... để chữa bệnh cũng chủ yếu là dạy cách thở bụng. Các phương
pháp trị liệu nổi tiếng của các bác sĩ như Dean Ornish, Deepak Chopra
v.v... căn bản cũng không ngoài cách... thở bụng. Phương pháp thở bụng
không chỉ giúp để chữa một số bệnh tim mạch, hô hấp, tiêu hóa... mà
còn làm cho tâm được an, giảm stress trong cuộc sống hiện tại. Nên cố
gắng tiếp tục tập thở bụng. Phải chừng sáu tháng trở lên mới thành
thói quen và thấy hiệu quả.
BS Đỗ Hồng Ngọc
dohongngocbs@gmail.com
Theo Phunuonline.com.vn
|