Lời giới thiệu của người biên tập bản tiếng Anh: Phaedo, [1] được những học giả cổ HyLa biết dưới nhan đề mô tả nội dung hơn, Về Hồn-người, là một màn kịch về những giờ phút cuối cùng, và cái chết của Socrates, trong nhà tù tại Athens. Trên đường trở về nhà ở Elis, một trong những thân cận của ông, Phaedo, người đã ở bên ông lúc đó, tạm dừng xe ở thành phố Phlius, trong bán đảo Peloponnese. Ở đây, Phaedo thuật tất cả lại cho một nhóm người theo Pythagore đã định cư ở đây sau khi họ bị trục xuất khỏi miền Nam nước Ý. Sự liên hệ với nhóm Pythagore thêm rõ ràng hơn trong chính đàm thoại này, vì Simmias và Cebes, hai người theo và bàn luận với Socrates, – từ Thebes, một thành phố khác, nơi những thành viên của nhóm huynh đệ bị trục xuất đã định cư, đều là cộng sự của Philolaus, người đứng đầu nhóm Pythagore ở đó. Những người theo phái Pythagore được ghi nhận vì tin tưởng của họ vào sự bất tử của hồn người (psuchē), và sự tái sinh hay đúng hơn sự đầu thai (reincarnation) của nó trong dạng người hoặc động vật, và với quan tâm như hệ quả của hai điều trên là giữ hồn người cho tinh khiết, bằng cách tránh đừng để nó bị cơ thể làm nhơ bẩn, như thế để lấy được một đời sau tốt nhất có thể có được. Socrates dệt tất cả những chủ đề này vào thảo luận của ông về sự bất tử của hồn người.

Đáng chú ý là những yếu tố phái Pythagore này đều thiếu, đã không thấy trong Apology [2], ở đó Socrates bày tỏ chính mình không gắn bó lắm và không quan tâm lắm về khả năng của sự bất tử, và trongCrito, cũng như những thảo luận khác nhau về những phẩm hạnh của hồn người, trong những đàm thoại như Euthyphro, Laches, và Protagoras. Những đàm thoại đó dĩ nhiên không là những hồ sơ lưu trữ những thảo luận thực sự của con người Socrates lịch sử, nhưng Plato dường như chịu khó đặc biệt để chỉ rõ rằng Phaedo không cho chúng ta trò chuyện cuối cùng thực sự của Socrates, hoặc ngay cả một trò chuyện có phù hợp tất cả chút nào với những quan điểm thực sự của ông. Plato để ý cẩn thận để kể cho chúng ta biết chính ông đã không có mặt trong ngày cuối của Socrates: Phaedo nói Plato bị ốm. Socrates dành một lượng chú ý quan trong về cảm thức ham chuộng tự nhiên của trí tuệ con người với những Thể Dạng vĩnh cửu của cái Đẹp, Công chính, và những khái niệm quy phạm khác, và những thuộc tính toán học và những đối tượng, chẳng hạn như Lẻ và Chẵn và những số nguyên Hai, Ba, và phần còn lại, cũng như những sức mạnh vật lý như Nóng và Lạnh, tất cả hiện hữu trong một lĩnh vực phi vật lý, chỉ suy nghĩ trừu tượng mới lui tới được. Không một nào của những điều này phù hợp nhiều với mô tả của Socrates về những quan tâm triết học của ông trong Apology, hoặc với cách ông thực hiện những tra vấn của ông trong những đàm thoại Socrates của Plato. Các học giả đã đồng ý chung rằng cả hai mô-típ Pythagore về sự bất tử và sự thanh tẩy, và lý thuyết về những Thể Dạng vĩnh cửu vốn được liên kết với chúng trong đàm thoại này là đóng góp riêng của Plato. Thật vậy, những cảm thức ham chuộng tự nhiên trong lý thuyết triết học của Phaedo không hướng tới những đàm thoại Socrates, nhưng đến Symposium [3] và Republic [4] . Có một dẫn chứng tham khảo không thể nhầm lẫn với lý thuyết về kiến thức lý thuyết của Meno (về hình học, và cũng về bản chất của phẩm hạnh con người) như hồi ức về những đối tượng được biết đến trước khi sinh đã mang chúng lại. Nhưng bây giờ, tuyên bố này được nói rằng hồi ức này là của những Thể Dạng.

Phaedo kết thúc với một huyền thoại, mô tả số phận của hồn người sau khi chết. Những huyền thoại kết thúc trong những đàm thoại khác, có thể so sánh với huyền thoại này, là những huyền thoại trong Gorgias và Republic. Nó cũng nên được so sánh với huyền thoại trong bài nói chuyện thứ hai của Socrates trong Phaedrus.

Mặc dù có những đổi mới trong lý thuyết triết học Plato, Phaedo trình bày một bức tranh cảm động nổi tiếng của sự gắn bó sâu xa với triết học, và với đời sống triết học của Socrates, đặc biệt, ngay cả khi đối mặt với cái chết đã áp đặt một cách bất công.

John M. Cooper

Lời giới thiệu của người dịch bản tiếng Việt:
1.
Phaedo, cho đến nay vẫn là đàm thoại nổi tiếng và phổ thông nhất của Plato, do cả hai lý do: văn học và triết học. Về văn học, nó trình bày sống động những giờ phút cuối cùng của Socrates, Phaedo là một màn kịch trong đó nhân vật Socrates của Plato đã kết thúc đời mình bằng liều thuốc độc hemlock nổi tiếng, một màn kịch chấn động, thương cảm, ngưỡng mộ, và được nhắc nhở nhất trong triết học phương Tây; nhưng sau đó nó cũng mở màn chính thức cho một vở kịch nhiều hồi, lớn rộng hơn, là chính triết học phương Tây.

Về triết học, tất cả chỉ trong 61 trang Stephanus, từ [57a] đến [118a], nhưng hơn tất cả những đàm thoại Socrates khác, (chỉ trừ Republic dài hơn nhiều), Phaedo cô đọng những lý thuyết tiêu biểu nhất của Plato: Sự bất tử của hồn-người (psuchē), lý thuyết về những Thể Dạng – hay những Ý-tưởng vĩnh cửu – , Học tập như sự hồi tưởng, phương pháp suy luận bằng Giả thuyết, và Phẩm hạnh đạo đức như sự thanh tấy.

2.
Tôi đã dịch, nhưng chỉ những đoạn cuối Phaedo, như một phần trong Plato – Phiên Tòa và cái Chết của Socrates, để cho thấy tiến trình câu chuyện – mở với phiên tòa và đóng với cái chết tại Athens; nhưng bản dịch này sẽ là một bản Phaedo toàn vẹn – với ý định trình bày những lý thuyết quan trọng nhắc trên của Plato, nói khác đi, chúng ta sẽ không xem Phaedo như một màn kịch, nhưng đọc nó như một luận văn triết học.

Phần chính của Phaedo là hai đàm thoại về hai câu hỏi triết học: nhà triết học có nên vui nhận cái chết hay không, hay nói khác đi có phải hồn-người sẽ tốt đẹp hơn sau khi rời bỏ thân xác hay không. Câu hỏi này giả định là sau khi lìa khỏi xác, hồn vẫn tồn tại, vì nếu không thế hẳn đã không có câu hỏi. Và câu hỏi thứ hai là khai triển câu trên – trong đàm thoại dài hơn – đó là, phải chăng hồn-người thì bất tử, không chết? Chúng ta sẽ thấy ở đây – và phải nhấn mạnh – đừng lẫn lộn với những gì về sau sẽ gọi là “linh” hồn, vì psuchē như những người Hylạp hiểu là một gì bị giam buộc vào thân xác, đem cho nó sự sống động, và “chết” là xác không có hồn ngụ nữa. Sau khi “hồn rời khỏi xác”, những gì sẽ xảy ra? – đến đây, Socrates kể một muthos – một huyền thoại dài nhất trong những huyền thoại của Plato để gián tiếp trả lời câu hỏi này.

Đó là những gì chúng ta sắp nghe Socrates bàn luận với những người bạn của ông trong Phaedo này, 500 năm trước Công nguyên.

Lê Dọn Bàn
(Nov/2013)

Phaedo
Plato

ECHECRATES: Có phải chính bạn đã ở bên cạnh Socrates, Phaedo, vào đúng ngày ông uống thuốc độc trong tù, hay một ai đó khác kể cho bạn biết về nó?

PHAEDO: Chính tôi đã ở đó, Echecrates.

ECHECRATES: Thế những điều ông nói trước khi chết là gì? Và ông đã chết như thế nào? Tôi sẽ được nhẹ lòng để nghe chuyện này. Ngày nay hầu như không ai từ Phlius đi thăm Athens, và cũng đã lâu chẳng có bất kỳ một người lạ nào từ Athens đến đây để có thể đem cho chúng tôi một giải thích rõ ràng về những gì đã xảy ra, ngoại trừ việc ông ấy đã uống thuốc độc và chết, nhưng không có gì hơn.

PHAEDO: Có phải ngay cả phiên tòa đã diễn ra như thế nào bạn cũng chưa nghe?

ECHECRATES: Có, một ai đó quả đã kể cho chúng tôi về điều đó, và chúng tôi đã tự hỏi rằng dường như ông đã phải chờ một thời gian dài sau khi phiên tòa đã diễn ra xong mới chết. Tại sao vậy, Phaedo?

PHAEDO: Điều đó đã là do ngẫu nhiên, Echecrates. Ngày trước phiên tòa, như đã xảy ra, mũi con thuyền mà người Athens phái tới đảo Delos đã được gắn những vòng hoa kết hình vương miện.

ECHECRATES: Đó là thuyền gì?

PHAEDO: Đó là con thuyền, người Athens nói, trên đó Theseus một lần đã dong buồm đến đảo Crete, mang theo hai nhóm người chọn bằng rút thăm, mỗi nhóm gồm bảy nạn nhân [5]. Theseus đã cứu họ và đã cứu chính mình. Người Athens khi đó đã hứa với Apollo, đó là chuyện kể như thế, rằng những người này nếu được cứu sống, mỗi năm họ sẽ gửi một phái đoàn đến đảo Delos. Và từ thời đó đến nay, hàng năm họ vẫn gửi một phái đoàn như thế đến vị gót. Họ có ban hành một luật để giữ thành phố cho tinh khiết trong khi sứ mạng đương còn chưa xong, và không một án tử hình nào có thể đem thi hành, một khi nhiệm vụ đã bắt đầu, cho đến khi con thuyền làm xong hành trình của nó đến Delos và trở về Athens, và điều này đôi khi có thể mất một thời gian dài, nếu bị gió biển làm chậm trễ. Sứ mạng bắt đầu khi những thày tu của đền thờ Apollo gắn vương miện lên mũi con thuyền, và điều này đã xảy ra, như tôi nói, một ngày trước khi có phiên tòa của Socrates. Đó là lý do tại sao Socrates, giữa phiên tòa xử và thi hành bản án, ông đã ở trong tù một thời gian dài.

ECHECRATES: Thế còn cái chết thực sự của ông thì sao, Phaedo? Ông ấy đã nói những gì? Ông đã làm gì? Ai là những bạn của ông đã ở bên ông? Hay có phải những nhà chức trách đã không cho phép họ có mặt, và ông đã chết mà không có bạn bè hiện diện?

PHAEDO: Hoàn toàn không phải. Một số đã có mặt, trong thực tế, đã có rất nhiều người.

ECHECRATES: Xin làm ơn cho trọn, hãy gắng tốt đến đủ để kể cho chúng tôi tất cả đã xảy ra càng trọn vẹn càng hay, trừ khi bạn có công việc gì cấp bách phải làm.

PHAEDO: Tôi có thì giờ và tôi sẽ cố gắng để kể cho bạn biết toàn bộ câu chuyện, vì không gì khiến tôi vui nhiều hơn là gợi nhắc đến Socrates trong não thức, cho dù là chính tôi nói về ông, hay nghe một người nào khác làm như vậy.

ECHECRATES: Những người nghe bạn chắc chắn sẽ giống như bạn trong việc này, Phaedo. Thế thì hãy thực gắng kể cho chúng tôi biết từng chi tiết thật chính xác như bạn có thể.

PHAEDO: Tôi chắc chắn đã tìm thấy trong sự có mặt ở đó một kinh nghiệm đáng kinh ngạc. Mặc dù tôi đã chứng kiến cái chết của một người là bạn của tôi, tôi không có cảm giác thương hại, bởi người ấy xuất hiện tươi tỉnh vui vẻ cả trong tư thái lẫn trong lời nói, vì ông đã chết một cách cao thượng và không sợ hãi, Echecrates, như thế điều đã đánh mạnh vào tôi rằng ngay cả khi đi xuống thế giới bên kia, ông ra đi với phúc lành của những vị gót, và rằng ông sẽ thành công tốt đẹp khi ông đến đó, nếu như có một ai đã từng làm thế. Đó là lý do tại sao tôi không có xúc cảm của thương hại, loại giống như đã xem dường tự nhiên trong u buồn của tôi, cũng quả thực không của vui thích, như khi chúng tôi tham dự vào thảo luận triết học như chúng tôi đã quen làm thế – vì những lập luận của chúng tôi đã thuộc vào một loại như thế – nhưng tôi đã có một cảm xúc kỳ lạ, một sự trộn lẫn không quen của niềm vui và nỗi buồn cùng lúc khi tôi nghĩ lại rằng ông ta đã đúng là sắp sửa chết. Tất cả chúng tôi hiện diện đều bị ảnh hưởng trong cùng một cách nhiều phần giống nhau, đôi khi cười lớn tiếng, sau đó khóc lóc; đặc biệt là một người trong chúng tôi, Apollodorus – bạn biết con người và cách thế của anh ta.

ECHECRATES: Tất nhiên là tôi biết.

PHAEDO: Ông ta thì đã hoàn toàn gắng gỏi được, nhưng tôi chính mình đã không giữ được, và những người khác cũng thế.

ECHECRATES: Ai, Phaedo, là những người đã có mặt?

PHAEDO: Trong số những người địa phương có Apollodorus, người mà tôi đã nhắc, Critobulus và cha anh ta [6], cũng có Hermogenes, Epigenes, Aeschines và Antisthenes. Ctesippus của Paeania đã ở đó, Menexenus và một vài người khác. Plato, tôi tin rằng, bị ốm.

ECHECRATES: Có một số người từ những thành phố khác có mặt ở đó không?

PHAEDO: Có, Simmias từ Thebes với Cebes và Phaedondes, và từ Megara, có Euclides và Terpsion.

ECHECRATES: Thế còn Aristippus và Cleombrotus thì sao? họ có đấy không?

PHAEDO: Không. Họ được cho là ở Aegina.

ECHECRATES: Đã có ai nào khác hay không?

PHAEDO: Tôi nghĩ rằng tất cả có thể thôi.

ECHECRATES: Vậy thì, sau đó bạn nói bạn cuộc đàm luận là về những gì?

PHAEDO: Tôi sẽ cố gắng để kể cho bạn biết tất cả mọi việc từ đầu. Vào những ngày trước đó, những người khác và cũng cả tôi nữa, đã quen đến thăm Socrates. Lúc tảng sáng, chúng tôi đã tụ hợp nhau ở sân tòa án, nơi vụ xử đã diễn ra, vì nó gần với nhà tù, và mỗi ngày chúng tôi quen với quanh quẩn chờ đợi, nói chuyện cho đến khi nhà tù mở cửa, vì nó không mở sớm. Khi cửa mở, chúng tôi đã quen đi vào gặp Socrates và dành gần trọn ngày với ông. Vào ngày hôm đó, chúng tôi đã tụ hợp nhau có phần khá sớm, vì khi chúng tôi rời nhà tù vào tối hôm trước, chúng tôi đã được thông báo rằng con thuyền từ Delos đã trở về, và vì vậy, chúng tôi bảo nhau hãy đi đến chỗ gặp thường lệ càng sớm càng tốt. Khi chúng tôi đến, người gác cổng là người vẫn quen trả lời tiếng gõ cửa của chúng tôi đi ra, và nói với chúng tôi phải đợi, và đừng đi vào, hãy chờ đến khi ông bảo chúng tôi làm thế. “Những ông ở phòng Mười Một” [7], người gác cổng nói, đang cởi trói cho Socrates, và nói với ông ta cái chết của ông sẽ xảy ra trong ngày hôm nay như thế nào”. Một thời gian ngắn sau, người gác cổng đi ra và bảo chúng tôi đi vào. Chúng tôi thấy Socrates vừa mới được cởi dây xích của ông, và Xanthippe – bạn biết bà ấy – đang ngồi bên ông, ôm đứa con bé của họ. Khi bà nhìn thấy chúng tôi, bà kêu nấc lên và nói đại loại những điều mà phụ nữ thường nói: “Socrates, đây là lần cuối cùng bạn bè của ông sẽ trò chuyện với ông, và ông với họ”. Socrates nhìn sang Crito “Crito”, ông nói, “hãy kiếm một ai đó đưa bà ấy về nhà”. Và một vài người trong nhóm Crito đã dẫn bà ấy đi, vừa than khóc vừa đập vào ngực mình.

Socrates ngồi thẳng trên giường, co chân và xoa bằng tay ông, và khi xoa chân, nói: “Thật là một điều kỳ lạ rằng những gì con người gọi là thích thú vui sướng xem ra có vẻ, và có quan hệ đáng kinh ngạc biết bao, với những gì được nghĩ là đối nghịch của nó, cụ thể là đau đớn khó chịu! Một người không thể có cả hai cùng một lúc. Thế nhưng, nếu hắn theo đuổi và bắt được một, hắn gần như luôn luôn bị buộc để bắt cả cái kia nữa, giống như hai sinh vật có một đầu. Tôi nghĩ rằng nếu Aesop đã để ý điều này, ông hẳn đã soạn một ngụ ngôn, rằng một vị gót đã muốn hòa giải sự đối kháng của chúng, nhưng đã không thể làm được như vậy, nên ông đã nối hai đầu chúng lại với nhau, và do đó khi một người có một, một kia đến theo tiếp sau. Điều này dường như đương xảy ra với tôi. Những dây trói đã gây đau ở chân tôi, và bây giờ thích thú có vẻ đương theo đến ”.

Cebes chen vào và nói: “Nhờ ơn Zeus, đúng vậy, Socrates, ông đã khéo nhắc tôi. Ngày hôm kia, Evenus [8] đã hỏi tôi, cũng như những người khác trước đây đã hỏi, điều gì đã xui khiến ông làm thơ sau khi vào nhà tù, ông là người trước đây chưa bao giờ từng làm một bài thơ nào, lại đưa truyện ngụ ngôn Aesop vào thành thơ, và sáng tác những bài tụng ca Apollo. Nếu như đó là một quan tâm bất kỳ nào với ông rằng tôi nên có một trả lời cho Evenus khi ông ta lập lại câu hỏi của mình, vì tôi biết ông ấy sẽ, hãy bảo tôi biết phải nói gì với ông ta”.

“Hãy bảo ông ấy sự thật, Cebes, hãy cho ông ấy biết, rằng tôi không làm chuyện này với ý tranh bì với ông, hay với thơ của ông, vì tôi biết rằng sẽ không là dễ dàng, nhưng tôi đã cố gắng để tìm ra ý nghĩa của những giấc mơ nhất định, và đáp ứng lương tâm của tôi trong trường hợp nó là loại nghệ thuật mà chúng đã thường xuyên ra lệnh tôi để thực hành. Những giấc mơ là một gì đó như thế này: cùng một giấc mơ thường đến với tôi trong quá khứ, bây giờ trong một dạng, bây giờ một dạng khác, nhưng nói cùng một điều: “Socrates,” nó nói, “thực hành và trau dồi nghệ thuật.” Trong quá khứ tôi tưởng tượng rằng nó đã hướng dẫn và khuyên bảo tôi để làm những gì tôi đang làm, giống như những người là người khuyến khích những người đang chạy trong một cuộc chạy đua, rằng giấc mơ như thế mời chào tôi làm đúng như những gì tôi đã đang làm, cụ thể là, để thực hành nghệ thuật của triết học, đây là loại cao nhất của nghệ thuật, và tôi đã làm điều đó.

Nhưng bây giờ, sau khi vụ xử án tôi đã diễn ra xong, và lễ hội của gót đã ngăn sự hành quyết tôi, Tôi nghĩ rằng, trong trường hợp giấc mơ của tôi, đã là sự mời gọi để tôi thực hành nghệ thuật phổ biến này, tôi không nên không tuân theo nó, nhưng nên làm thơ. Tôi nghĩ là an toàn hơn nếu đừng rời khỏi đây đến khi đã làm lương tâm tôi hài lòng bằng cách viết những bài thơ, tuân phục theo giấc mơ. Thế nên, đầu tiên tôi viết để vinh danh vị gót của lễ hội hiện nay. Sau đó, tôi đã nhận ra rằng một nhà thơ, nếu như ông ta là một nhà thơ, phải sáng tác những ngụ ngôn, không phải những biện luận. Với tư cách bản thân không là người kể những ngụ ngôn, tôi đã lấy những câu chuyện tôi đã biết, và đã có sẵn trong tay, những ngụ ngôn của Aesop, và tôi chuyển sang vần điệu những truyện đầu tiên tôi đã gặp. Kể điều này với Evenus, Cebes, chúc ông ta mạnh khỏe, chuyển lời chào vĩnh biệt của tôi, và nói với ông ấy, nếu ông khôn ngoan, hãy theo tôi càng sớm càng tốt. Ngày hôm nay, xem dường tôi sắp sửa ra đi, vì những người Athens ra lệnh thế.

Simmias nói: “Khuyên bảo này thuộc loại nào đây mà ông đem cho Evenus, hả Socrates? Tôi đã gặp ông ta nhiều lần, và theo quan sát của tôi, không phải ông ấy tất cả là có cơ may nào sẵn sàng làm theo nó đâu”.
Sao lại thế, ông nói, Không phải Evenus là một triết gia sao?

Tôi nghĩ như vậy, Simmias nói.

Nếu vậy Evenus sẽ sẵn sàng, như mọi người là con người đón nhận xứng đáng của triết học. Tuy rằng, có lẽ ông sẽ không lấy đi mạng sống của chính mình, vì người ta nói, điều đó là không phải. Khi ông nói điều này, Socrates đặt chân xuống nền đất, và vẫn đứng ở vị trí này suốt phần còn lại của đàm thoại.

Sau đó, Cebes hỏi: “Ông nói thế là thế nào, Socrates, rằng bạo động với chính mình là không phải, thế nhưng triết gia sẽ là sẵn sàng để đi theo một người là người sắp chết?”

Thật không tin được!, Cebes, có phải bạn và Simmias, người quen biết với Philolaus [9] không nghe nói gì về những điều như vậy sao?

Không gì cả, chắc chắn thế, Socrates ạ.

Quả thực, cũng thế, tôi nói về điều này từ lời đồn đãi, nhưng tôi không ngại bảo với bạn những gì tôi đã nghe, vì điều có lẽ là thích hợp nhất cho một người là người sắp sửa ra đi về hướng đó, để nói và xem xét những chuyện kể về hành trình chúng ta tin đó sẽ là giống những gì. Trong thời gian chúng ta có, từ giờ cho đến lúc mặt trời lặn, ai có thể làm gì khác được đây?

Nhưng dẫu lý do là gì đi nữa, Socrates, tại sao người ta nói rằng tự mình giết mình, đó là điều không phải? Vê phần câu hỏi của ông mới giờ đây, tôi đã nghe Philolaus nói điều này, khi tôi ở thành Thebes, và tôi cũng đã nghe nó từ những người khác, nhưng tôi chưa từng bao giờ nghe bất kỳ một ai đem cho một giải thích rõ ràng cho vấn đề này.

Vâng, ông nói, chúng ta phải gắng làm hết sức mình, và bạn có thể chưa nghe một ai. Và nó có thể cũng làm bạn sửng sốt nếu chủ đề này, mình nó trong tất cả mọi sự việc, thì đơn giản [10], và nó thì không bao giờ, như với tất cả mọi sự việc khác, trong những thời gian nhất định nào đó, và cho một người nhất định nào đó, thì để chết là tốt hơn để sống. Và nếu điều này có là như vậy, bạn cũng có thể thấy nó đáng kinh ngạc, rằng những người mà với họ, điều tốt hơn là để chết, họ là sai nếu tự giúp chính họ, và rằng họ phải chờ đợi cho một người nào khác giúp đỡ họ được thuận lợi.[11]

Và Cebes, khi quên bẵng, bằng phương ngữ riêng của mình, đã cười lặng lẽ và nói: “Nhưng Zeus biết nó là gì”.
Thực vậy, Socrates nói, nó đúng là xem ra có vẻ không hợp lý khi nói lên như thế, nhưng có lẽ là có lý do của nó. Có sự giải thích mà nó được đặt trong ngôn ngữ của những bí ẩn, rằng những con người chúng ta là đang ở trong một thứ của nhà tù, và rằng người ta phải đừng có tự thoát ra, hay bỏ chạy. Điều đó với tôi có vẻ là một học thuyết đáng chú ý sâu đậm đặc biệt, và người ta không dễ dàng để hiểu nó trọn vẹn. Tuy nhiên, Cebes, điều này dường như với tôi đã bày tỏ rõ ràng, rằng những vị gót là những giám hộ của chúng ta, và mỗi con người chúng ta là một trong những sở hữu của họ [12]. Hay bạn không nghĩ như vậy?

Tôi có nghĩ vậy, Cebes nói.

Và có phải là bạn sẽ không nổi giận nếu một trong những sở hữu của bạn giết chết chính nó, khi bạn đã không đưa ra bất kỳ dấu hiệu nào cho thấy bạn muốn nó chết, và nếu bạn có bất kỳ hình phạt nào bạn có thể gây ra, bạn có sẽ gây ra hay không?

Chắc chắn rồi, ông nói.

Có lẽ sau đó, nói theo cách này, không phải là điều không hợp lý rằng ta không nên tự giết mình, trước khi một vị gót đã chỉ ra một vài tất yếu phải làm như vậy, như sự tất yếu bây giờ đặt trên chúng ta.

Lê Dọn Bàn tạm dịch – bản nháp thứ nhất
(Nov/2013)
(còn tiếp ...)
http://chuyendaudau.blogspot.com/
http://chuyendaudau.wordpress.com

[1] Theo bản tiếng Anh của George M. A. Grube (1899 – 1982) – Plato’s Phaedo. Indianapolis: Hackett, 1977.
John M. Cooper biên tập, chú thích và viết giới thiệu.
Trong bộ Plato Complete Works. Plato (Author), John M. Cooper (Author, Editor), D. S. Hutchinson (Author, Editor)

Tham khảo và đối chiếu với các bản:
(a) Bản tiếng Anh của Plato. Plato in Twelve Volumes, Vol. 1 translated by Harold North Fowler; Introduction by W.R.M. Lamb. Cambridge, MA, Harvard University Press; London, William Heinemann Ltd. 1966.
(b) Bản Song ngữ Anh-Hylạp của Perseus Collection;
(c) Bản tiếng Pháp của Victor Cousin (édition en ligne (en cours de réalisation) des oeuvres de Platon; l'édition en 13 volumes de Victor Cousin, publiée (1ère édition) de 1822 à 1840.
Tất cả đánh số Stephanus từ [57a] – [118a]
Các chú thích của các dịch giả sẽ giữ trong ngoặc vuông [ … ]
Những chú thích khác là của tôi.

[2] Tôi đã dịch đầy đủ – xem Phiên tòa và Cái chết của Socrates
[3] Tiếp sau Phaedo, tôi sẽ dịch bản văn quan trọng này – Symposium (Tiệc Rượu – hay Về Tình Yêu)
[4] Tôi đã dịch gần đầy đủ – xem Plato – Republic (Cộng Hòa)
[5] Truyền thuyết nói rằng Minos, vua đảo Crete, buộc dân thành Athens hàng năm phải gửi bảy trai tân và bảy gái trinh đến đảo để hiến sinh cho con quái vật đầu bò mình người Minotaur, cho đến khi Theseus đã giết được Minotaur, và cứu dân Athens khỏi nạn này.
[6] Xem Crito trong Phiên tòa và Cái chết của Socrates
[Cha của Critobulus là Crito, cũng là tên một đàm thoại ngắn, Crito. Nhiều những bạn khác của Socrates có tên nhắc ở trong đàm thoại này, cũng đã xuất hiện trong những đàm thoại khác. Hermogenes là một trong những người nói truyện trong Cratylus. Epigenes đã nhắc trong Apology (33d), cũng như Aeschines, là một người viết văn trong những đàm thoại Socrate (những đàm thoại của Plato với Socartes xuất hiện như nhân vật nối kết). Menexenus có trong Lysis và có một đàm thoại mang tên ông; Ctesippus xuất hiện trong cả Lysis và Euthydemus. Euclides và Terpsion là những diễn giả trong phần giới thiệu mở đầu của Theaetetus, và Euclides cũng viết một đàm thoại Socrate. Simmias và Cebes đã nhắc trong Crito, (45b), là những người mang tiền đến Athens để sửa soạn một kế hoạch không thành, dự định thuyết phục Socrates vượt ngục, trốn ra nước ngoài.]
[7] Nhóm Mười Một là những ủy viên cảnh sát ở Athens. Areiopagos là tên gọi tổ chức tòa án hình sự cổ nhất ở Hylạp. Nó gồm những arkhons hay những phán quan, là những người giữ chức vụ hành chính của tòa án. Trong số những arkhons là một hội đồng gồm 11 thành viên, gọi là Nhóm Mười Một, – họ có trách nhiệm giam giữ người tù , và thi hành án lệnh tử hình.
[8] Nhân vật trong Apology, Socrates đã nhắc như một sophist (những nhà có kiến thức chuyên môn, sống bằng nghề dạy học lấy tiền); và Evenus dạy học cho những người trẻ tuổi ở Athens.
[9] [xem lời dẫn nhập]
[10] Bản Fowler – “bạn phải có can đảm” và “chỉ mình nó không có ngoại lệ” và cùng một ý (chết lúc nào không phải cho bản thân một người quyết định). Bản Cousin có ý hơi khác, rõ hơn, nhưng chật hẹp hơn – “đừng mất can đảm”, và “câu hỏi này, mình nó trong tất cả câu hỏi, chỉ có một giải pháp – đó là không bao giờ để cho con người quyết định - “cette question seule entre toutes ne comporte qu’une solution et ne soit jamais laissée à la décision de l’homme.”
[11] Fowler – “and it will perhaps seem strange to you that these human beings for whom it is better to die cannot without impiety do good to themselves, but must wait for some other benefactor.”
[12] Fowler – chúng ta là một vật phụ thuộc dời chuyển được (như bàn ghế trong nhà) của những vị gót (we men are one of the chattels of the gods).

TƯ TƯỞNG

		. PSN BỘ MỚI 2009 HỘP THƯ